Thema 4 Transport Basisstof 3 deel 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 4 Transport

Basisstof 1 Transportsystemen

Basisstof 2 Het hart

Basisstof 3 Het bloedvatenstelsel

Basisstof 4 Het bloed

Basisstof 5 Weefselvloeistof & Lymfe

Belangrijke woorden

Slagaders, aders, haarvaten

Poortader

Bloeddruk: bovendruk/onderdruk

Variatie in bloeddruk en stroomsnelheid in de verschillende typen bloedvaten.

Basisstof 3 Bloedvaten

In deze basisstof behandelen we de bloedvaten, het bloedvatenstelsel en de bloeddruk/stroomsnelheid.

In je lichaam komen drie typen bloedvaten voor: slagaders, aders en haarvaten. Deze drie typen hebben we in de vorige les besproken.

Nu kijken we naar de naamgeving.

Bloedsomloop (1)

Alle bloedvaten die in je lichaam zitten noem je het bloedvatenstelsel. De ader/slagader heeft meestal de naam van het orgaan waar het naartoe gaat of vanaf komt.

Bloedsomloop (2)

Rood = zuurstofrijk bloed, blauw = zuurstofarm bloed. Elk orgaan heeft haar slagaders en aders, kijk bijvoorbeeld naar de nierslagader en nierader. 

We behandelen nu de uitzonderingen!

Uitzonderingen

Zoals gezegd, zijn slagaders meestal gevuld met zuurstofrijk bloed en aders met zuurstofarm bloed. Er zijn uitzonderingen (zie B&C in het plaatje). We bekijken drie uitzonderingen.

Je kunt beter onthouden dat slagaders van het hart weg gaan en aders naar het hart terug. 

Longslagader en longader

In de vorige slide zag je ze al: de longslagader bevat zuurstofarm bloed en dat bloed wordt in de longen zuurstofrijk. Vervolgens komt het vanuit de longader terug in het hart.

Poortader (1)

De laatste uitzondering is de poort-ader. Door de poortader stroomt bloed van de dunne darm naar de lever. Het bloed is zuurstofarm maar rijk aan voedingsstoffen die in je dunne darm opgenomen zijn.

De lever slaat een deel van die voedingsstoffen tijdelijk op.

Poortader (2)

De lever krijgt zelf zuurstofrijk bloed van de leverslagader, zie het rode bloedvat wat links onderin de lever binnenkomt.

Het bloed stroomt via de leverader weg uit de lever, komt dan in de onderste holle ader terecht en dan in de rechterboezem van het hart.

Navelstreng

Dit stukje staat niet in je boek, maar is misschien wel leuk om te weten. 

Een baby ontvangt via de placenta die vastzit in de baarmoeder zuurstof en voedingsstoffen van de moeder via een navelstrengader. Het kindje geeft afvalstoffen zoals koolstofdioxide via twee navelstrengslagaders terug aan de moeder. 

Zie BINAS 84B

Zoals je in de afbeelding kan zien, heeft het bloed van het kindje geen direct contact met het bloed van de moeder! Er zit een laagje cellen tussen, waar sommige gifstoffen niet doorheen kunnen.

Welke giftige stoffen kunnen het kindje helaas wel bereiken, denk je?

Bloeddruk 1

De druk die het bloed uitoefent op de wand van de bloedvaten. Vnl oorzaak: samentrekken van de hartkamers, vooral de linkerkamer. 

De maximale druk is de bovendruk, de minimale druk tijdens de hartpauze is de onderdruk, zie de afbeelding rechts.

Bloeddruk 2

Om de bloeddruk te meten, wordt een manchet om de bovenarm gedaan die opgepompt wordt waardoor de armslagader wordt dichtgedrukt en er geen vaatgeruis te horen is. 

Wanneer je wat lucht uit de manchet laat lopen en er vaatgeruis te horen is, is de druk in de manchet gelijk aan de bovendruk. 

Wanneer er geen vaatgeruis meer te horen is, is de druk in de manchet gelijk aan de onderdruk. 

Bloeddruk en
stroomsnelheid 

Zie BINAS 84 E1: 

1. Er is te zien dat de bloeddruk afneemt tijdens het stromen van het bloed door de slagaders via de haarvaten naar de aders. 

Bloeddruk en 

stroomsnelheid

Zie BINAS 84 E1. 

2. Verband stroomsnelheid bloed en totale doorsnede bij de verschillende typen bloedvaten.

3. Stroomsnelheid bloed is het laagst in haarvaten maar de totale doorsnede van dit type is het hoogst.

Bloeddruk en
stroomsnelheid 

De bloeddruk in aders is laag.

De bloedstroom wordt op gang gehouden door:

• kloppende slagaders naast de aders
• samentrekking van spieren

Dit speelt met name in benen een grote rol.

Kleppen voorkomen terugstromen van bloed.

In de afbeelding
is de poortader aangegeven met nummer:

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Sleep de juiste bloedvaten naar de roze vakken.

Poortader

Bovenste holle ader

Leverslagader

Armader

Nierader

Armslagader

Nierslagader

Beenslagader

Is een bloeddruk van 120/80 mm Hg normaal?

1. Ja
2. Nee

De stroomsnelheid in ........ is het laagst en de totale doorsnede van ....... is het hoogst.

1. Slagaders
2. Aders
3. Haarvaten

Samenvatting 1

Drie typen bloedvaten: slagaders, aders en haarvaten.

Door slagaders stroomt het bloed van het hart weg naar de organen toe. Door aders van je organen naar je hart terug, zij hebben kleppen.

Haarvaten zijn één cellaag dik en hierdoorheen kunnen stoffen van en naar onze cellen gaan.

Samenvatting 2

Bijna altijd hebben slagaders en aders de naam van het orgaan waar ze naartoe gaan/vanaf komen. Het bloed uit de wand van een groot deel van het darmkanaal gaat via de poortader naar de lever.

De druk die het bloed uitoefent op de wand van de bloedvaten noem je de bloeddruk, deze wordt onderverdeeld in de bovendruk en onderdruk. In de verschillende typen bloedvaten verschilt de bloeddruk en stroomsnelheid van het bloed.

Lezen / Maken:

Lezen: Basisstof 3 blz 26 t/m 33

Maak: Opdracht 28 t/m 42 

Bekijk BINAS 84 C2, E, F

Bekijk ook de samenvatting van basisstof 3 (leerdoel 5, 6 en 7) op bladzijde 52 van je tekstboek.