Een verdeeld België?

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

EEN VERDEELD BELGIË?

Onderzoeksvragen

1. 1945-1970: Welke tegenstellingen vormden de voedingsbodem voor het feraliseringsproces?

2. 1970-heden: Wat houdt het federaliseringsproces in?

3. 1970-heden: voor welke politieke uitdagingen staat België?

Wat houdt de levensbeschouwelijke breuklijn in?

Wat houdt de socio-economische breuklijn in?

Wat houdt de communautaire breuklijn in?

3 breuklijnen - vul aan cursus p. 187-188

1. Levensbeschouwelijke breuklijn: klerikaal (katholiek) versus antiklerikaal

Vanaf 1830 (ontstaan België)

Gevolg voor hedendaags België? Verzuiling

2. Socio-economische breuklijn: arbeid versus kapitaal

Vanaf begin 20e eeuw

Gevolg voor hedendaags België? Uitbouw sociale zekerheid en welvaartstaat

3. Communautaire breuklijn: Vlamingen versus Walen

Vanaf WOI

Gevolg voor hedendaags België? België werd een federale staat

Duid de gewesten en gemeenschappen aan op de kaarten.

Vul aan cursus p. 189

Duid de gewesten en gemeenschappen aan op de kaarten.

Vul aan cursus p. 189

Vlaamse gemeenschap

Duitstalige gemeenschap

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Vlaams Gewest

Waals Gewest

Vul aan in je cursus p. 190

Gebruik eventueel deze website

Vul aan in je cursus p. 190

Gebruik eventueel deze website

Federaal parlement

Federale regering

Vlaams parlement

Vlaamse regering

Brusselse gewest regering

Federatie Wallonië-Brussel

parlement van de Federatie Wallonië-Brussel

 regering van de Federatie Wallonië-Brussel

Waals parlement

Waalse gewestregering

regering van de Duitstalige Gemeenschap

parlement als het ministerie van de Duitstalige Gemeenschap

Gewesten

Grondgebonden aangelegenheden (landbouw, waterbeleid, leefmilieus, ruimtelijke ordening, stedenbouw, energie, openbare werken, vervoer)

Gemeenschappen

persoonsgebonden aangelegenheden (cultuur, onderwijs, taalbeleid, deel van het gezondheidsbeleid, jeugdbescherming)

Taalstatuut?

België is een federale staat bestaande uit drie gemeenschappen, met name de Vlaamse, de Franse en

de Duitstalige Gemeenschap; uit drie gewesten: het Vlaamse, het Waalse en het Brusselse Gewest,

en uit vier taalgebieden: het Nederlandse en het Franse taalgebied, het tweetalige gebied BrusselHoofdstad, en het Duitse taalgebied. Deze vier taalgebieden zijn opgenomen in artikel 4 van de Grondwet.

Artikel 30 van de Grondwet schrijft het volgende voor: "Het gebruik van de in België gesproken talen

is vrij; het kan niet worden geregeld dan door de wet en alleen voor handelingen van het openbaar

gezag en voor gerechtszaken."

Het gebruik van de talen tussen private personen is volledig vrij. De gecoördineerde wetten van 18

juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken (SWT) leggen enkel aan de openbare machten

taalverplichtingen op.

Communautaire conflicten: 

WOII verhit de gemoederen

- Gedurende de repressie (de bestraffing van de collaboratie) groeide in Flaanderen de indruk dat Vlaamse collaborateurs harder gestraft werden.

- Collaboratie werd afgeschilderd als een Vlaamse kwaal (terwijl verhoudingsgewijs evenveel gecollaboreerd in Vlaanderen als in Wallonië)

- Vlaamse eis naar amnestie voor de collaboratie wekte wrevel op bij de Franstaligen

- 1946: IJzertoren werd opgeblazen - aanslag werd nooit opgehelderd, maar in Vlaamsgezinde kringen vermoedt men dat de Belgische staat medeplichtig was.

IJzertoren

De IJzertoren heeft een bewogen en bekende geschiedenis. Hij wordt opgericht in 1930 als symbool van de IJzerstrijd met het “Nooit Meer Oorlog” als leuze, maar ook AVV-VVK (Alles Voor Vlaanderen – Vlaanderen Voor Kristus). Het wordt een symbool in de Vlaamse ontvoogdingsstrijd. Verhalen van tijdens de oorlog waarin officiers voornamelijk Franstalig zouden geweest zijn en Vlamingen die onwetend de loopgraven werden ingestuurd voeden die Vlaamse kwestie. Historici weten vandaag die verhalen te nuanceren.

Op de IJzertoren staan in kruisvorm de letters AVV / VVK, wat staat voor Alles Voor Vlaanderen, Vlaanderen Voor Kristus; weliswaar kwam het IJzertestament van in het begin op voor pluralisme (naast elkaar bestaan van verschillende overtuigingen

1945-1970: Welke tegenstellingen in België? 3 breuklijnen/4 conflicten

1. De koningskwestie (1944-1951)

2. De schoolstrijd (1954-1958)

3. De taalstrijd (1945-1960)

4. De staking tegen de eenheidswet (1961)

3 breuklijnen

Leg uit hoe het komt dat België blijft bestaan ondanks de conflicten als gevolg van de 3 breuklijnen

1. 1950 - de Koningskwestie verdeelt België

Leopold III capituleert op eigen houtje en blijft in België als krijgsgevangene terwijl de Belgische regering naar Londen vluchtte om regering in ballingschap te vormen.

Hij krijgt later het verwijt dat hij opriep om het gewone leven te hervatten en zich dus bij de bezetting neerlegde + onderhoud met Hitler + onpopulair 2e huwelijk

Leopold werd in 1944 door de Duitsers naar Duitsland gebracht en hij bleef tot 1950 in ballingschap. Terugkeer of niet?

Leopoldisten: vooral Vlamingen en katholieken

Anti-Leopoldisten: Walen en liberalen

Volksraadpleging 1950:  Vlaanderen: 72% voor,  Brussel: 48% voor en Wallonië: 42% voor

57% voor terugkeer van koning Leopold III

Gevolg: stakingen, vooral in het zuiden van het land met gewelddadig kenmerk.

Resultaat: Leopold III neemt troonsafstand tvv zijn zoon Boudewijn

Leopold III en Hitler

Leopold III had een onderhout met Hitler in Berchtesgaden. Men vermoedde dat hij koning van België wou blijven, desnoods in verkleinde vorm en onder Duitse heerschappij. Dit zet later veel kwaad bloed.

Leopold III en Lilian Baels

Weduwenaar Leopold trouwde tijdens de oorlog terwijl veel landgenoten leden onder de bezetting. Ook overtrad hij de wet door eerst een kerkelijk huwelijk te voltrekken. Eveneens was zijn bruid onpopulair itt zijn eerste echtgenote, Astrid

2. Tweede schoolstrijd (levensbeschouwelijke breuklijn) zorgt voor communautaire pauze

De tweede schoolstrijd van 1950 tot 1958 verdrong de communautaire problematiek.

De christedendemocratische regering trachtte het vrije (vnl katholieke) onderwijs te bevoordelen waarna de volgende socialistisch-liberale regering dat terugschroefde en rijksscholen liet bouwen.

Schoolpact van 1958 betekende het einde van de schoolstrijd en het oplaaien van de communautaire problematiek

Conflict volgens de 3 breuklijnen

Levensbeschouwelijk: vrijzinnigen (socialisten en liberalen) waren tegen Leopold - de christendemocratische regering is voor de terugkeer

Socio-economisch: vooral in linkse revolutionaire arbeidersmilieus werd er hevig verzet gepleegd met betogingen en zelfs geweld

Communautair: In Wallonië was de meerderheid tegen Leopold, in Vlaanderen was de meerderheid voor Leopold.

3. Taalwetten in België

Hoe België taalkundig inrichten?

Optie 1: staatstaaltheorie. De dominante taal wordt aan iedereen opgelegd (bv. Frankrijk) 

Maar: De eerste taalwetten in het laatste kwart van de 19de eeuw

Gevolg: 1898: gelijkheidswet - het Nederlands werd gelijkgesteld aan het Frans (althans op papier)

Optie 2:  Alle officiële diensten tweetaligheid opleggen?

Maw: personaliteitsbeginsel: elk persoon kan zijn eigen taal gebruiken ongeacht het landsdeel waarin je je bevond

- Deze optie werd in 1932 door heel wat Vlamingen verdedigd, maar Franstaligen vreesden dat grote groepen Vlamingen op Waalse bodem zich niet meer zou aanpassen (doembeeld Vlaamse taaleilanden op Waalse bodem)

- Tweetaligheid werd als een gevaar voor Franstaligen beschouwd - vnl Nederlandstaligen waren tweetalig en er werd gevreesd voor een voorrangspositie voor Vlamingen in een volledig tweetalig België

Optie 3: eentaligheid volgens territorialiteitsbeginsel

- bestaan van verschillende taalgebieden met een taalgrens

- grens wettelijk vastleggen? Werd in 1932 verworpen

Taalgrens?

- Ter bescherming van de taalminderheden werd de 30% regel ingevoerd.

Hoe beslis je het taalstatuut van de gemeenten langs de taalgrens?

- Tienjaarlijkse telling.

A. Telling van 1947-1948: abnormaal - regering wou cijfers van 44 gemeenten niet publiceren. Toen ze toch gepubliceerd werden in 1954 bleek duidelijke fraude tvv de Franstaligen (verziekte situatie in Brussel en rond taalgrens)

B. Talentelling 1960: Vlamingen protesteren hevig. Een nieuwe manipulatie zou immer resulteren in verdere verfransing van Vlaanderen

Gevolg: 2 Vlaamse marsen op Brussel

Resultaat: talentelling werd afgeschaft + vastleggen van taalgrens in 1962-1963 (chaotisch)

* Komen-Moeskroen werd overgeheveld van Vlaanderen naar Wallonië en Voerstreek van Wallonië naar Vlaanderen

Hiermee werd ééntalige Vlaanderen en Wallonië afgebakend.

Maar wat met tweetalige Brussel? Brussel werd beperkt tot de 19 Brusselse gemeenten van vandaag + 6 Vlaamse gemeenten in de rand rond Brussel kregen een faciliteitenstatuut voor Franstalige inwoners opgedrongen.

30% regel of faciliteitengemeenten

In taalgrensgemeenten met een taalminderheid van 30% of meer moesten alle publieke mededelingen tweetalig zijn en kon de burger er alle officiële documenten in de eigen taal verkrijgen (faciliteiten)

Franstaligen ontevreden

Zij wensten een uitbreiding van Brussel ten koste van Vlaamse randgemeenten en zijn boos omwille van 'keurslijf' dat Brussel werd opgelegd

Vlamingen ontevreden

Zij vreesden dat het faciliteitensysteem de voorbode was de Brusselse olievlek

Brussel-Halle-Vilvoorde

De afbakening van 2 ééntalige gebieden en een tweetalig Brussel:

- aanpassen administratieve grenzen (ontstaan Vlaams-en Waals-Brabant in 1995)

- uitzondering: BHV: strekt zich uit over tweetalige Brussel en ééntalige Halle-Vilvoorde

Vrees van Vlamingen dat dit de deur openzet naar verdere verfransing rond Brussel

verfransing faciliteitengemeenten

Franstaligen vestigen zich in gemeenten rond Brussel en weigeren dikwijls Nederlands te leren en eisen taalrechten.

Dit leidt tot grote verfransing van faciliteitengemeenten.

Gevolg: eis vanuit Franstalige hoek om aan te sluiten bij Brussel

Leuven Vlaams

- Tweetalige universiteit Leuven ligt in ééntalige Vlaanderen.

- Franstalige vleugel van de universiteit koesterde uitbreidingsplannen in Brabant (Leuven-Waver-Brussel): doembeeld van volledig verfranst Vlaams-Brabant en uitbreiding van Brussel tot Leuven (communautair)

- De Belgische bisschoppen verwerpen de Vlaamse eis tot afsplitsing van de katholieke universiteit in een Franstalige en Nederlandstalige afdeling (levensbeschouwelijk)

- 1968: Franstaligen willen plannen doorzetten. Gevolg: Studentenprotesten 'Leuven Vlaams'

A. tegen Franstaligen (communautair)

B. tegen Belgische bisschoppen (levensbeschouwelijk) - gekoppeld aan wereldwijde beweging van mei '68

Resultaat: Franstalige vleugel werd overgeheveld naar Louvain-La-Neuve maw een splitsing van de Leuvense universiteit

                       Uiteindelijk splitsing politieke partijen 

splitsing politieke partijen

1. Traditionele partijen: krijgen af te rekenen met 'middelpuntvliegende' krachten.

2. Groeiend succes van communautaire partijen

Verbind de Vlaamse en Waalse tegenhangers

 

4. de eenheidswet (sociaaleconomische breuklijn)

eenheidswet betekende een reeks besparingen

* stakingen beginnen in Vlaanderen

* krijgen in Wallonië al snel gewelddadig karakter

- Waalse Beweging bloeit en eist federalisme

* idee dat beginnende neergang van oude Waalse industrie te wijten was aan Brusselse grootkapitaal dat hen leegzoog. Door economische bevoegdheden aan Wallonië toe te kennen, hoopten ze dit tegen te gaan.

* in Vlaanderen zakt staking wil snel weg: versterkt de vraag naar Waals zelfbestuur

Verschil in eisen?

Vlaanderen wil zelfstandigheid op cultureel vlak (behoud van taal)

Wallonië wil een economisch geïnspireerd federalisme

Hoe draagt het verschil in visie tussen Vlaams en Waals federalisme bij tot huidige Belgische federale stelsel?

6 staatshervormingen: cursus p. 200-201

Gemeenschappen: bevoegdheden

persoonsgebonden aangelegenheden (cultuur, onderwijs, taalbeleid, deel van het gezondheidsbeleid, jeugdbescherming)

Gewesten: bevoegdheden

Grondgebonden aangelegenheden (landbouw, waterbeleid, leefmilieus, ruimtelijke ordening, stedenbouw, energie, openbare werken, vervoer)

Verkiezingen: welke parlementen?

Gewesten en gemeenschappen: parlementen

https:

Actuele verschillen en uitdagingen

- Economische kloof tussen Vlaanderen en Wallonië ('transfers')

- Politieke kloof wordt groter - ook tussen de politieke families

- Federale staat heeft duurste bevoegdheden, maar moet veel geld afgeven aan deelstaten: houdbaar?

- Moeilijke regeringsvormingen - wereldrecordhouder

- Covid19 legt falen van federaal systeem bloot

Maar wat met de drie grote breuklijnen?

1. sociaal-economische tegenstellingen: voor een groot deel ontmijnd door het Sociaal Pact. Evenwel waren er onlangs stakingen - gesteund door de PS in de regering.

2. Levensbeschouwelijke breuklijn: meer weggewerkt, oa door Schoolpact van 1958 maar ook door ontkerkelijking 

3. Communautaire crisis???

Hoe zie jij de toekomst van België?