20.1 Veredelen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

H20 Planten

Bestuiving door insecten

Bestuiving door de wind

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

20.1 Veredelen

Doel 20.1

Je leert een aantal aspecten van het veredelingsproces

20.1 Veredelen

selecteren

kruisen

Klassieke veredeling

Klassieke veredeling: planten met gunstige eigenschappen worden met elkaar gekruist en de eigenschappen van de nakomelingen worden bekeken – hopelijk beter dan de ouderplanten.

Moderne veredeling

Met behulp van colchicine – verdubbeling DNA.

Vorming van trekdraden wordt verhinderd tijdens de mitose (non-disjunctie). Een cel met de dubbele hoeveelheid DNA ontstaat (tetraploïde cel). Die cel opkweken tot een plant.

Effect wisselt per soort

Moderne veredeling

Genetische modificatie

Cisgene planten – extra allelen van dezelfde soort

Transgene planten – allelen van een andere soort

Met behulp van agrobacteriën

Agrobacterie

Bij normale infectie door agrobacterie wordt een plasmide door de bacterie in de plant gebracht, waarna een stukje van de plasmide (waarop de genen zitten die in de plant een ‘gezwel’ veroorzaken – het T-gebied) in het DNA van de gastheer wordt ingebouwd.

Aangepaste plasmide

Met behulp van restrictie enzymen wordt er een stuk uit het plasmide geknipt en een nieuw stuk er in geplaatst. Gewenst gen (groen) plus markergen (rood) om te bepalen of de infectie gelukt is.

Restrictie-enzymen

Knippen DNA op bepaalde plaatsen met een bijzondere nucleïne volgorde. ‘Sticky ends’ aan beide stukken DNA zorgen ervoor dat het in te bouwen gen in het plasmide DNA wordt gebouwd.

Restrictie-enzymen

Gebruik je hetzelfde restrictie-

enzym bij de plasmide als bij het 

in te bouwen DNA dan passen de 

'sticky ends' aan elkaar.

Infectie met nieuwe plasmide

Ongedifferentieerde plantencellen worden besmet met de bacterie met de gemuteerde plasmide.

Het T-stuk van de plasmide wordt ingebouwd in het planten DNA en daarmee het gen wat je wilt inbouwen plus het markergen.

Infectie met nieuwe plasmide

Alleen gemuteerde plantencellen zijn bestand tegen antibiotica (markergen)

Vanuit weefselkweek ontstaan nieuwe, gemuteerde planten.

Doel 20.1

Je hebt een aantal aspecten van het veredelingsproces geleerd 

BINAS 71M1 DNA techniek - gebruik van plasmiden

Begrippen 20.1

klassiek veredelen, selecteren, kruisingen, geslachtelijke voortplanting, bestuiving, gameten, bevruchting, zaad, ongeslachtelijke voortplanting, genetisch identiek, fungiciden, sporen, resistentiegenen, genomics, DNA-marker, genetische modificatie, gmo-planten, transgene planten, cisgene planten, plasmiden, vector, markergen, weefselkweek, polyploid, hybriden, non-disjunctie, genoommutatie

Genen beïnvloeden

Klassieke veredeling:

Planten/ dieren die een gunstige combinatie van allelen hebben selecteren en met elkaar kruisen (bij dieren heet dat fokken)

Genetische modificatie:

Een stukje DNA van een ander organisme inbrengen in het DNA van een organisme: transgene organismen.

Als er genen worden ingebouwd van hetzelfde soort: cisgene organismen.

Genetische modificatie

Begrijpvraag: Waarvoor gebruik je eenzelfde enzym bij openknippen plasmide en knippen gen uit DNA donororganisme?

Polyploïdie

• vergroot opbrengst gewassen

Gebruik colchicine: spoelfiguur wordt afgebroken, chromatiden splitsen wel

hierdoor polyploïdie: veelvoud van het aantal chromosomen

Polyploïdie

Een bulldog en een terriër werden gekruist. De fokkers kozen uit de nakomelingen honden met bepaalde eigenschappen om mee verder te fokken.
Hoe noemen we het als dieren met een bepaalde eigenschap worden doorgefokt?

1. Ongeslachtelijke voortplanting
2. Kunstmatige selectie
3. Veredeling

Welk voorbeeld van
biotechnologie zie je
hiernaast?

1. Weefselkweek
2. Klonen
3. Polyploïdie
4. Recombinant-DNA-techniek

Video's

Basis bestuiving en bevruchting (voorkennis) (8min)

Veredelen (7 min)

Polyploïdie, GMO (recombinant DNA techniek), klonen (15 min)