Zinsontleden, onbepaald voornaamwoord en zinsdeelzinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Start van de les

Leg je leesboek, laptop, lesboek, schrift en pen alvast op tafel.

Tas op de grond.

Leesboek?

Welk boek heb je gekozen (van de leeslijst?)

Lezen in stilte

Lesdoel 

Korte herhaling van de vorige les met als lesdoel: je kan een betrekkelijk voornaamwoord (ook die met een ingesloten antecedent) herkennen en gebruiken + 

je weet hoe je een zin redekundig moet ontleden.

*Nieuw:

Je kan een onbepaald voornaamwoord herkennen.

Betrekkelijk voornaamwoord 

• wijst terug naar een woord dat eerder is genoemd, het antecedent
  
• de bekendste betrekkelijke voornaamwoorden zijn: die, dat, wie en wat
• soms kun je wie en wat vervangen door degene die of datgene wat. In deze woorden zit het antecedent ingesloten (betr. vnw m.i.a) 
• betrek. vnw ‘die’ verwijzen naar de-woorden
• betrek. vnw ‘dat’ verwijzen naar het-woorden

Let op: als je die/dat kunt vervangen door deze/dit, is die/dat een aanwijzend voornaamwoord en geen betrekkelijk vnw.

Betrekkelijke voornaamwoorden 

Het betrek. voornaamwoord ‘wat’ verwijst naar:

1) overtreffende trap: 

(voorbeeld: Het allerlekkerste wat ik ooit zelf gemaakt heb, is tiramisu.

2) naar woorden als: alles, enige, iets, niets, veel

(voorbeeld: Alles wat je wilt weten, kun je googelen).

3) een hele zin:

(voorbeeld: De ouders van Isa laten haar vrij, wat zij erg waardeert). 

Betrekkelijk voornaamwoord

Met een voorzetsel + wie verwijs je naar een persoon: aan wie, over wie, met wie etc.

Voorbeeld: Meryem met wie ik altijd naar school fiets, is vandaag ziek

Dus niet: Meryem waarmee ik altijd naar school fiets…(is grammaticaal fout!)

Wie heeft het schoolfeest georganiseerd?

Wie is een?

1. aanwijzend voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. betrekkelijk voornaamwoord

Het feestje dat ik gisteravond had, was helemaal niet leuk.

dat is een?

1. aanwijzend voornaamwoord
2. persoonlijk voornaamwoord
3. vragend voornaamwoord
4. betrekkelijk voornaamwoord

Wat je gisteren deed, kun je beter niet meer doen.

Wat is een?

1. vragend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord
3. betrekkelijk voornaamwoord m.i.a.
4. aanwijzend voornaamwoord

Wie zit hier de hele les op de mobiel?

wie is een?

1. vragend voornaamwoord
2. aanwijzend voornaamwoord
3. betrekkelijk voornaamwoord
4. betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent

Achter in het lokaal staat mijn tas.

mijn is een?

1. aanwijzend voornaamwoord
2. betrekkelijk voornaamwoord
3. betrekkelijk voornaamwoord m.i.a.
4. bezittelijk voornaamwoord

Het meisje dat hij leuk vindt, zit op hockey.

Dat is een?

1. Bezittelijk voornaamwoord
2. Aanwijzend voornaamwoord
3. Betrekkelijk voornaamwoord
4. Persoonlijk voornaamwoord

Wie dit leest is een boekenwurm.

Wie is een?

1. aanwijzend voornaamwoord
2. vragend voornaamwoord
3. betrekkelijk voornaamwoord m.i.a.
4. betrekkelijk voornaamwoord

Huiswerk blz. 30, 31 opdr. 1 t/m 4

Opdr. 1 en 2 al in de les nagekeken. 

Opdracht 3

(1) dat = betr.vnw

(2) Het = pers.vnw , wat = betr.vnw, zelf = aanw.vnw

(3) ze = pers.vnw, hun = bez.vnw, die = betr.vnw

(4) – (5) Deze = aanw.vnw, dat = betr.vnw

(6) – (7) –

(8) ze = pers.vnw

(9) Dit = aanw.vnw, z’n = bez.vnw

Huiswerk blz. 30, 31 opdr. 1 t/m 4

Opdracht 4  wie - degene die  +    wat - datgene dat ----> betrek.vnw m.i.a.

eigen antwoorden, bijvoorbeeld:

a Wie mee wil met de boswandeling, moet zich voor donderdag aanmelden.

b Weet jij wie zich allemaal hebben opgegeven voor de gratis proefles?

wie = vr.vnw

a Wat jij gisteren vertelde over Laura, klopt helemaal niet.

b Wat ga je komend weekend eigenlijk doen met je vrienden?

wat = vr.vnw

b Zullen we wat meenemen naar het feest dat Menno organiseert?

wat = onbepaald vnw

Start van de les - wo

Leg je lesboek, schrift en pen alvast op tafel.

Tas op de grond.

Lesdoel 

Korte herhaling van de vorige les met als lesdoel: je weet hoe je een zin redekundig moet ontleden.

*Nieuw deze week:

Je kan een onbepaald voornaamwoord herkennen.

Een zin redekundig ontleden doe je volgens een stappenplan:

- Zoek de persoonsvorm

- Doe de zinsdeelproef

- Zoek het onderwerp

- Benoem het gezegde: wwg of nwg

- Zoek het lijdend voorwerp

- Zoek het meewerkend voorwerp

- Zoek de bijwoordelijke bepalingen

- Zoek de bijvoeglijke bepalingen.

Ga de volgende zin redekundig ontleden.

Coen draagt altijd ouderwetse spijkerbroeken, die hem overigens prima staan.

pv =

ow =

gez=

lv=

mv=

bwb=

bvb= 

Even oefenen 

(houd de aantekeningen bij de hand!)

Coen draagt altijd ouderwetse spijkerbroeken, die hem overigens prima staan.

pv = draagt

ond = Coen

wwg = draagt

lv= ouderwetse spijkerbroeken

mv= -

bwb= altijd

bvb= ouderwetse --> spijkerbroeken

Bijv. bijzin = die hem overigens prima staan

Enkelvoudige zin

1 persoonsvorm

1 onderwerp

1 gezegde

Ik / ga / naar school / op de fiets.

pv = ga

ow = ik

wg = ga

Samengestelde zin

twee persoonsvormen

twee onderwerpen

twee gezegdes

Voorbeeld:

Zin 1:                                                                             Zin 2:

Ik / ga / op de fiets / naar school / omdat / ik / niet /met de bus / naar school /kan. 

hoofdzin - bijzin

Een samengestelde zin bestaat vaak uit een hoofdzin en een bijzin.

In de hoofdzin staan het onderwerp en de persoonsvorm ALTIJD bij elkaar. De persoonsvorm staat voor in de zin (1e of 2e plaats).

In de bijzin hoeft het onderwerp niet bij de persoonsvorm te staan er kunnen zinsdelen tussen de pv en ow staan. De persoonsvorm staat vaak achter in de zin. 

Even oefenen 

(houd de aantekeningen bij de hand!)

Coen draagt altijd ouderwetse spijkerbroeken, die hem overigens prima staan.

pv = draagt

ond = Coen

wwg = draagt

lv= ouderwetse spijkerbroeken

mv= -

bwb= altijd

bvb= ouderwetse --> spijkerbroeken

Bijv. bijzin = die hem overigens prima staan

Start van de les - do

Leg je leesboek, lesboek, schrift en pen alvast op tafel.

Tas op de grond.

Leesboek?

Welk boek heb je gekozen (van de leeslijst?)

Lezen in stilte

Lesdoel 

Korte herhaling:

Je kan een onbepaald voornaamwoord herkennen. 

Ga de volgende zin redekundig ontleden.

Gisteren heeft mijn vader eindeloos gezocht naar iets.

pv = 

ow =

gez=

vzv =

lv=

mv=

bwb=

bvb= 

Ga de volgende zin redekundig ontleden.

Gisteren / heeft / mijn vader/  eindeloos / gezocht / naar iets.

pv = heeft

ow = mijn vader

gez= heeft gezocht

vzv = naar iets

lv= - (lv begint nooit met een vz)

mv= - 

bwb= gisteren, eindeloos

bvb= -

Ga de volgende zin taalkundig ontleden.

Gisteren heeft mijn vader eindeloos gezocht naar iets.

bw             hww  bez.   zn       bw                zww        vz      onbep.vnw

Onbepaald voornaamwoord

Lees onderstaande zinnen. Kun jij ze veranderen, zodat duidelijk wordt waar ze over gaan?

a Weet jij het nog?

b Niets lukt

Onbepaald voornaamwoord

Lees onderstaande zinnen. Kun jij ze veranderen, zodat duidelijk wordt waar ze over gaan?

a Weet jij het nog?

Weet jij nog wat we vorig jaar meemaakten op vakantie?

b Niets lukt

Geen enkele manier om dat jampotje open te krijgen lukt.

Onbepaald voornaamwoord

Een onbepaald voornaamwoord (onbep.vnw) duidt een persoon of een zaak aan, maar zegt niet precies wie of wat bedoeld wordt:

– Gisteren vertelde iemand mij iets, wat niemand mag weten.

De volgende woorden komen voor als onbepaald voornaamwoord: iemand, niemand, iedereen, men, je, menigeen, het, iets, zoiets, niets, alles, elk(e), ieder(e), menig(e), wat, ene, (een) zekere, een of ander(e).

Onbepaald voornaamwoord

Er zijn drie lastige gevallen:

1. Het woord je is onbepaald voornaamwoord als het men betekent:

– Moeilijkheden kun je maar beter vermijden.

2. Het woordje wat is onbepaald voornaamwoord als het iets betekent:

– Neem jij ook wat mee naar het feest?

3. Het woordje het is een onbepaald voornaamwoord als het tijd, weersomstandigheden of sfeer aangeeft:

– Het is al laat, maar het is nog steeds gezellig.

Onbepaald voornaamwoord

Maken opdr. 1 t/m 4 van blz. 62, 63

Maken opdr. 1 t/m 4 van blz. 62, 63

Opdracht 1

1 iedereen, elk

2 je, je

3 je, alles, iedereen

4 zoiets, iemand

5 niemand

6 het (in de tweede zin)

Maken opdr. 1 t/m 4 van blz. 62, 63

Opdracht 2

1 1 –

2 hem = pers.vnw, onze = bez.vnw

3 ze = pers.vnw

4 je = pers.vnw

5 –

6 jullie = pers.vnw, het = pers.vnw

2 volgende = bn

3 veel = onbep.hoofdtelw.

Maken opdr. 1 t/m 4 van blz. 62, 63

Opdr. 3

niet = bw

of = vgw

geur = zn

je = bez.vnw

kunnen = hww

beweeglijke = bn

me = pers.vnw

opspringt = zww

het = blw

Maken opdr. 1 t/m 4 van blz. 62, 63

je = pers.vnw

het = blw

van = vz

mijn = bez.vnw

bloemblaadjestere = bn

je = bez.vnw

tegen = vz

kon = hww

Maken opdr. 1 t/m 4 van blz. 62, 63

alles = onbep.vnw

snel = bw

dat = aanw.vnw

dikwijls= bw

Maken opdr. 1 t/m 4 van blz. 62, 63

Opdracht 4

het:

- Lars ziet het niet meer zitten. (onbep.vnw)

- Bij het nieuwe winkeltje kun je leuke sokken kopen. (blw)

- Ik had een mooi leesboek, maar ik ben het kwijt. (pers.vnw).

Maken opdr. 1 t/m 4 van blz. 62, 63

Opdracht 4

je:

- Sommige dingen moet je je niet aantrekken. (onbep.vnw)

- Zou je niet gaan als je de trein wilt halen, Isa? (pers.vnw)

- Je voetbalschoenen liggen in schuur. (bez.vnw)

Maken opdr. 1 t/m 4 van blz. 62, 63

Opdracht 4

wat:

- Volgens mij heeft Meryem wat op haar geweten. (onbep.vnw)

- Wat gaan jullie dit jaar met Kerstmis doen? (vr.vnw)

- Het allermooiste wat ik ooit heb gezien, waren de Rocky Mountains. (betr.vnw).

Samengestelde zinnen

* enkelvoudige  + samengestelde zin

* hoofd- en bijzin

* voegwoorden

* vier verschillende soorten bijzinnen

Enkelvoudige zin

1 persoonsvorm

1 onderwerp

1 gezegde

Ik / ga / naar school / op de fiets.

pv = ga

ow = ik

wg = ga

Samengestelde zin

twee persoonsvormen

twee onderwerpen

twee gezegdes

Voorbeeld:

Zin 1:                                                                             Zin 2:

Ik / ga / op de fiets / naar school / omdat / ik / niet /met de bus / naar school /kan. 

hoofdzin - bijzin

Een samengestelde zin bestaat vaak uit een hoofdzin en een bijzin (onderschikkende zin), maar kan ook uit twee hoofdzinnen (nevenschikkende zin) bestaan. 

In de hoofdzin staan het onderwerp en de persoonsvorm (bijna) ALTIJD bij elkaar. De persoonsvorm staat voor in de zin (1e of 2e plaats).

In de bijzin hoeft het onderwerp niet bij de persoonsvorm te staan er kunnen zinsdelen tussen de pv en ow staan. De persoonsvorm staat vaak achter in de zin. 

Voegwoorden (vgw) bij samengestelde zinnen (zie ook blz. 254)

Nevenschikkende zin (ns.vgw): dus, en, maar, want, of. Bij een nevenschikkende zin kun je beide zinnen ontleden. 

Onderschikkende zin (os.vgw): of, dat, voordat, nadat, tot, als, toen, omdat, doordat, zodat (google op 'onderschikkende voegwoorden'). 

Bijzinnen 

Bijzinnen zijn altijd onderdeel (een zinsdeel) van een hoofdzin. In het zinsdeel zit altijd een persoonsvorm.

Verschillende soorten bijzinnen:

onderwerpszin (ow-zin) 

lijdendvoorwerpszin (lv-zin)

meewerkendvoorwerpszin (mv-zin)

bijwoordelijkebepalingszin (bwb-zin)

Bijzinnen 

Bijzinnen zijn altijd onderdeel (een zinsdeel) van een hoofdzin. In het zinsdeel zit altijd een persoonsvorm. Kijk eerst wat de hoofdzin is.

Voorbeeld:

lijdendvoorwerpszin (lv-zin) --> je kunt dit deel vervangen door één woord.

Wat mijn kleine zusje niet mag hebben, wil ze afpakken.

Lolly's wil ze afpakken.

Bespreken van deze zin (al eerder gedaan):

Coen draagt altijd ouderwetse spijkerbroeken, die hem overigens prima staan.

                                                                                                                                                           pv

pv = draagt

ond = Coen

wwg = draagt

lv= ouderwetse spijkerbroeken

mv= -

bwb= altijd

bvb= ouderwetse --> spijkerbroeken

Bijv. bijzin = die hem overigens prima staan --> ouderwetse spijkerbroeken

Huiswerk:

Lezen: theorie blz. 247, 248, 249, 250

Maken: blz. 250 (brug): opdracht 5 en 6 

+

Maken opdr. 3 en 4 van blz. 62, 63 (onbep.vnw.)