Les 8.1 Wat is gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3,4

Thema 8 gedrag

Lesprogramma

• Uitleg over gedrag 

• Aan de slag

Thema 8: Gedrag

Thema Gedrag bestaat uit vijf basisstoffen

• Wat is gedrag?
• Oorzaken van gedrag
• Aangeboren en aangeleerd gedrag
• Sociaal gedrag
• Gedrag bij mensen 

Leerdoelen

• beschrijven wat gedrag is en hoe gedrag wordt bestudeerd
• beschrijven waardoor gedrag wordt veroorzaakt en hierbij sleutelprikkels en supranormale prikkels onderscheiden.
• de factoren noemen waardoor gedrag wordt bepaald en verschillen de vormen van leren beschrijven.
• verschillende typen sociaal gedrag onderscheiden.de overeenkomsten en verschillen noemen tussen gedrag van mensen en gedrag van dieren.

Studie van gedrag

Ethologie = studie van gedrag

Alles objectief bekijken = alleen feiten!

Ethogram en protocol

Ethogram                                                                        Protocol

Gedrag bestaat meestal uit een groot aantal handelingen

Een gedragsketen

Oorzaak van gedrag

Gedrag ontstaat doordat mensen en dieren reageren op inwendige en uitwendige prikkels.

Inwendige prikkel -> komt vanuit het lichaam 

• Honger of dorst
  
• Sexuele drift (hormonen)
  
• Agressie
  

Uitwendige prikkel -> komt van buiten

• Geuren
• Geluiden
• Smaak

Van prikkel tot respons

Motivatie

Sleutelprikkel

Sleutelprikkel: prikkel die altijd hetzelfde gedrag tot gevolg heeft

De respons op  een sleutelprikkel is aangeboren

Sleutelprikkels en supranormale prikkels

Wanneer super wordt overdreven = supranormaleprikkel

Gedrag

combinatie van: 

erfelijke factoren                                    leerprocessen

     aangeboren gedrag                             aangeleerd gedrag

Bij dieren ook wel                                                                      

 het instinct genoemd                                                                      

• Inprenting
• Trial and error
• Conditionering
• Gewenning

• Inprenting
• Trial and error
• Conditionering
• Gewenning

Leerproces: trial and error

Proefondervindelijk leren:

leren door toevallige ontdekkingen. 

Thorndikes Puzzle box

Zebrarups eet Sint Jakobskruid. 

Vogels vinden hem niet lekker

• Inprenting
• Trial and error
• Conditionering
• Gewenning

Leerproces: conditionering

Aanleren van gedrag door een beloning of straf. 

nieuw verband wordt aangeleerd 

nieuw gedrag wordt aangeleerd 

• Inprenting
• Trial and error
• Conditionering
• Gewenning

Leerproces: gewenning

Een reactie op een prikkel wordt aan- of afgeleerd
door de prikkel te herhalen.

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag van soortgenoten naar elkaar. 
Mensen en dieren hebben sociaal gedrag.

Vormen van sociaal gedrag

Er zijn verschillende vormen van sociaal gedrag, bijvoorbeeld:

• Voortplantingsgedrag
• Verzorgingsgedrag
• Territoriumgedrag
• Imponeergedrag 
• Conflictgedrag
• Rangorde
• Broedzorggedrag

Aangeboren gedag = erfelijke factoren (genen) bepalen gedrag. 

Dit wordt bij dieren vaak instinct genoemd

Aangeleerd gedrag = gedrag ontstaan door leren.

Bij mensen speelt leren een belangrijkere rol dan bij dieren. 

Aangeboren & aangeleerd

Aangeboren vs aangeleerd gedrag

Aangeboren

• Zuigreflex
• Gelaatsuitdrukking

Aangeleerd

Geluidjes, oogcontact en lichamelijk contact zorgt voor sociale ontwikkeling

Normen en waarden

Waarden: een opvatting over wat belangrijk is. Bijvoorbeeld: eerlijkheid.

Normen: gedragsregels die gebaseerd zijn op waarden. 

Bijvoorbeeld: niet stelen, niet liegen, niet spieken.

Soms botsen normen, bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting en geen discriminatie.