Argumenteren en Literaire begrippen - les 5a

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema en motieven

Ik kan het thema en de motieven van een verhaal benoemen.

Animatiefilm Father and Daughter

Denk na over de volgende vragen:

• Waar gaat het verhaal over?
  
• Welke elementen zie je steeds terugkeren?
  
• Waarom kiest de filmmaker juist voor deze elementen?

Animatiefilm Father and Daughter

Denk na over de volgende vragen:

• Waar gaat het verhaal over?
  
• Welke elementen zie je steeds terugkeren?
  
• Waarom kiest de filmmaker juist voor deze elementen?

Thema

Een literaire tekst heeft een boodschap in de vorm van een thema. Die boodschap vormt de diepere bedoeling van het verhaal. Daarin verwoordt de schrijver zijn kijk op de mens of op de samenleving.

Het thema wordt zichtbaar gemaakt door het geheel aan beschreven situaties, ruimtes, verhaalfiguren (gedrag, gedachten, gevoelens).

Thema

Veel voorkomende thema's:

-liefde                                                  -ziekte

-vriendschap                                    -criminaliteit

-conflict

-eenzaamheid

-verslaving

-discriminatie

-dood

Thema

Een thema kun je soms in één woord beschrijven. Soms moet je een hele zin gebruiken:

-Eenzaamheid

-De loyaliteit van ouders aan hun kinderen

-Verzet tegen onderdrukking heeft een hoge prijs.

Motieven 

De lezer krijgt tijdens het lezen signalen die wijzen op het thema. Deze signalen noem je motieven. Dat kunnen gebeurtenissen, verhaalfiguren, dieren, melodieën of voorwerpen zijn die herhaaldelijk terugkomen in het verhaal.

Een motief is dus een terugkerend element in het verhaal.

Abstracte motieven

Abstracte motieven komen niet letterlijk voor in het verhaal. Vaak kun je ze afleiden uit de beschreven situaties Voorbeelden van abstracte motieven zijn angst, eenzaamheid, gevaar, liefde, dood, ....

Leidmotieven

Leidmotieven zijn expliciet, ze komen letterlijk voor in het verhaal. Denk hierbij aan een bepaalde kleur, een bepaald voorwerp of een dier. Het zijn vaak details die op het eerste gezicht onbelangrijk zijn, maar een diepere betekenis krijgen doordat ze terugkeren in het verhaal.

Voorbeelden: een kruispunt, een sleutel, een ring, een fiets, ...

Leidmotieven

Ook symbolen kunnen als motief fungeren: getallen, voorwerpen, dieren of kleuren die min of meer een vaststaande betekenis hebben.

rood -> kleur van de liefde of gevaar

uil -> teken van wijsheid

duif -> teken van vrede of hoop

Schrijversmotief

Een schrijversmotief is een motief dat in het hele oeuvre van een schrijver terugkomt. Bij schrijver Maarten 't Hart is dat bijvoorbeeld de strijd met het gereformeerde geloof. 

Hoe stel je een thema vast?

Denk na over het hele verhaal en stel de volgende vragen:

-Wat is de belangrijkste gedachte over het onderwerp van de schrijver?

-Welke motieven en symbolen staan er in het verhaal?

-Wat zegt de titel (eventueel ondertitel en het motto)?

Mogelijke vragen

Vriendschap is een belangrijk thema in De jongen in de gestreepte pyjama. Hoe weet je dat dit fragment over vriendschap gaat?

Vind je dat Bruno en Shmuel echte vrienden zijn? Leg je antwoord uit.

Het hek is een belangrijk terugkerend element (motief). Wat is hier de symbolische functie van denk je?

3 PAK 

Wat kun je vertellen over het thema en de motieven in Dingen die ik haat (verhaal 1 - 3PAK)?

3 PAK 

We lezen verder in het tweede verhaal.