Wijsgerige Antropologie 2.0 - 6. Aristoteles & Despret

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Aristoteles en Despret

Denk ook aan de vier oorzaken!

- Doeloorzaak

- Bewerkstelligende oorzaak

- Vormoorzaak

- Materiële oorzaak

Grensvervagingen

Wat zouden dieren ons vertellen als we de juiste vragen zouden stellen?

Vinciane Despret

1959

Voorbeelden uit veldonderzoek naar bavianen van Barbara Smuts (1950) en Shirley Strum (1947)

(Wetenschapsfilosofische vragen)

Barbara Smuts (1950)

Shirley Strum (1947)

Veldstudie naar gedrag bavianen
Observeren als neutraal 'levenloos stuk steen'

Hoe te gedragen tegenover een 'onderzoeksobject'?
Maar..

De bavianen vertoonden juist tegennatuurlijk gedrag omdat zij Smuts wél opmerkten. Ze wisten niet zo goed hoe met haar om te gaan. Smuts besloot het gedrag van de bavianen juist na te doen; ook hier konden de bavianen niet zoveel mee.

Strum had ook geleerd om zich neutraal te gedragen ten opzichte van het 'onderzoeksobject' bavianen. Totdat ze nodig moest plassen...

Wetenschapsfilosofische vragen

Gangbaar uitgangspunt 1: 

de onderzoeker moet onzichtbaar zijn 

(objectiviteit en geen invloed uitoefenen)

Gangbaar uitgangspunt 2: 

bestuderen vanuit derdepersoonsperspectief 

(waarneembaar gedrag)

Uitgangspunten ter discussie

- Despret

Deze praktijk is niet realistisch en leidt tot een vooringenomen beeldvorming

Betrek ook het eerstepersoonsperspectief in het onderzoek

Laat relatie tussen dier en onderzoeker een rol spelen in het onderzoek

Vinciane Despret

Onderzoek zelfbewustzijn bij dieren

Zelfbewustzijn -> vermogen perspectief aannemen van anderen -> 'wij'-gevoel.

Spiegeltest als test voor zelfbewustzijn werkt niet bij dieren.

De mens moet accepteren dat zij niet het uitgangspunt, of centrum, is van de wereld.

Spiegeltest

Spiegeltest: dieren die zichzelf herkennen in een spiegel hebben een zelfbewustzijn. Zij hebben namelijk een bewustzijn van zichzelf.

Privilege

Alleen diegene die de spiegeltest 'goed' uitvoeren worden onderzocht op zelfbewustzijn, anderen worden uitgesloten.

Maar wat als een dier geen belang of betekenis ziet in een spiegel/spiegeling?

Definiëren zelfbewustzijn

Perspectivisme stimuleren, toestaan of ontwikkelen

Zelfbewustzijn = de capaciteit om jezelf te tonen aan een ander, om jezelf te zien zoals anderen jou zijn; interrelationeel proces (i.p.v. cognitief proces)

Voorbij de tegenstelling zien-niet-zien, maar gezien kunnen worden; het gaat om het effect.

Het zich juist niet vertonen (verstoppen) ligt in het verlengde, namelijk het veronderstellen dat een ander je zien (zou zien).