Grensvervagingen - 11.3 Wat zouden dieren ons vertellen als we de juiste vragen zouden stellen?

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Beste onderzoekers,

Welk specifiek diergedrag wil je onderzoeken?

Hoe zou je dit onderzoek aanpakken

(Aan welke eisen moet het observatiewerk voldoen? (Hoe ga je dit doen?))

Grensvervagingen

Wat zouden dieren ons vertellen als we de juiste vragen zouden stellen?

Vinciane Despret

1959

Voorbeelden uit veldonderzoek naar bavianen van Barbara Smuts (1950) en Shirley Strum (1947)

Wetenschapsfilosofische vragen

Barbara Smuts (1950)

Shirley Strum (1947)

Veldstudie naar gedrag bavianen
Observeren als neutraal 'levenloos stuk steen'

Hoe te gedragen tegenover een 'onderzoeksobject'?
Maar..

De bavianen vertoonden juist tegennatuurlijk gedrag omdat zij Smuts wél opmerkten. Ze wisten niet zo goed hoe met haar om te gaan. Smuts besloot het gedrag van de bavianen juist na te doen; ook hier konden de bavianen niet zoveel mee.

Strum had ook geleerd om zich neutraal te gedragen ten opzichte van het 'onderzoeksobject' bavianen. Totdat ze nodig moest plassen...

Wetenschapsfilosofische vragen

Gangbaar uitgangspunt 1: 

de onderzoeker moet onzichtbaar zijn 

(objectiviteit behouden door geen invloed uit te oefenen)

Gangbaar uitgangspunt 2: 

bestuderen vanuit derdepersoonsperspectief 

(alleen waarneembaar gedrag)

Uitgangspunten ter discussie

Deze praktijk is niet realistisch en leidt tot een vooringenomen beeldvorming

1. Betrek ook het eerstepersoonsperspectief (van het dier) in het onderzoek

2. Laat relatie tussen dier en onderzoeker een rol spelen in het onderzoek

Eindterm 18

18. De kandidaten kunnen de opvattingen van Haraway, Morton, Despret, Latour, Hayles, Barad, Harari

en Rasch over de grensvervagingen omtrent de mens uitleggen, vergelijken, toepassen en evalueren.

Daarbij kunnen zij de volgende standpunten betrekken:
• dat door de grensvervagingen de vraag naar het wezen van de mens opnieuw en anders
benaderd moet worden (Haraway);
• dat er bij de grensvervagingen kanttekeningen kunnen worden geplaatst vanuit ethisch,
kentheoretisch en wetenschapsfilosofisch perspectief;
• dat de grens tussen mens en dier is vervaagd (Morton, Despret);
• dat de grens tussen levend en niet-levend is vervaagd (Latour, Hayles);
• dat de grens tussen fysiek en niet-fysiek is vervaagd (Barad, Harari, Rasch).