De reformatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Noem twee belangrijk dingen
die horen bij:
de Renaissance en de Europese Expansie.

De Reformatie

De Reformatie

Periode

Prehistorie

Oudheid

Middeleeuwen

Vroegmoderne tijd 1500 - 1800

Moderne tijd

Kenmerkende aspect

De protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had. 

Tijdvak

Tijd van ontdekkers en hervormers (16e eeuw)

Tijd van regenten en vorsten

(17e eeuw)

Tijd van pruiken en revoluties
(18e eeuw)

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kun je uitleggen:

• welke kritiek er was op de katholieke kerk  
• hoe de kritiek leidde tot de splitsing in de kerk  
• hoe het protestantisme werd verspreid en welke strijd tussen katholieken en protestanten ontstond 

Kritiek op de katholieke kerk (RKK)

- Het christelijk humanisme (zie 5.1) had kritiek op de RKK. 
- Erasmus wilde dat de RKK weer terug ging naar de oorspronkelijke uitgangspunten
(= juiste Bijbelteksten, celibaat, sober leven)

Kritiek op de Katholieke kerk.

Begin 16e eeuw: toenemende kritiek op de geestelijkheid:

• Streven naar wereldlijke macht door de Paus.
• Luxe leven, corruptie en rijkdom van de hoge geestelijkheid.
• Aflaathandel

Wat was GEEN punt van kritiek op de katholieke kerk in de 16e eeuw?

1. handel in aflaten
2. het nakomen van het celibaat
3. streven naar wereldlijke macht van paus
4. geestelijken die geld belust waren

Splitsing van de kerk

De aflaathandel is voor veel mensen de druppel.

Met opbrengst werd de Sint-Pieter gebouwd.

Maarten Luther

• Duitse monnik
• In 1517: 95 stellingen tegen RKK
• Word door Paus uit Kerk verbannen.
• Door Karel V vogelvrij verklaart.
• Krijgt asiel van keurvorst Saksen.
• Vertaalt Bijbel in Duits.
• Start Reformatie/ Hervorming
• Start protestantse Lutherse Kerk

Johannes Calvijn

• Franse jurist
• Strenger  dan Luther.
• Gelovigen moeten Bijbel zelf bestuderen!
• Alleen God bepaald entree Hemel!
• Overheid moet handelen naar Bijbel.
• Slechte vorst? Afzetten!
• Sticht Calvinistische Kerk

Katholiek:

• Paus is leider van de kerk
• Alle ambten in de organisatie van de kerk worden vervuld door geestelijken.
• Geestelijken mogen niet trouwen.
• In de kerkdienst aandacht voor vieringen en heiligen.

Protestants:

• Erkennen Paus niet als leider.
• Alle taken in de kerk, worden door leken vervuld. Behalve het ambt van predikant.
• Predikanten mogen trouwen
• In de kerkdienst staat de preek van de predikant over een Bijbeltekst centraal.
• Heiligen niet vereren!

 

Verschillen tussen Luther en Calvijn: 

1. Kerk(-dienst)

2. Weg naar hemel 

3. Rol van de vorst 

1. Verering van relikwieën en heiligen is bijgeloof, mooie versiering in kerk mag.

1. Verering van relikwieën en heiligen is bijgeloof, elke versiering leidt af van geloof.

2. Alleen door oprecht te geloven komt men in de hemel. 

2. Predestinatie: God heeft al bepaald of jij naar de hemel gaat. 

3. “Wiens gebied, diens gebed”, vorst mag het geloof voor zijn onderdanen te bepalen. 

3. Gelovige mag zelf zijn geloof bepalen, als de vorst dit niet toestaat mag de gelovige in opstand komen. 

Luther en Calvijn noem je ook wel...

1. Humanisten
2. Denkers
3. Monniken
4. Hervormers

Over welke opvatting waren Luther en Calvijn het eens?

1. Het volk mag de vorst afzetten als deze niet goed is
2. De bestemming van de mens staat al vast bij de geboorte
3. De Paus is niet de plaatsvervanger van Jezus op aarde
4. De kerk moest zichzelf besturen

Wat is een verschil tussen Luther en Calvijn?

1. Calvijn bleef bij de RKK, Luther niet
2. Luther wil heiligenverering, Calvijn niet
3. Calvijn vond dat vorsten afgezet mochten worden, Luther niet
4. Luther geloofde in predestinatie, Calvijn niet

Verspreiding en strijd

• Oorlog van Karel V tegen Lutherse vorsten. 

1555 -  Godsdienstvrede van Augsburg: 
Uitkomst: Elke Duitse vorst mocht bepalen of zijn land katholiek of luthers werd. 

Verspreiding en strijd

• Vanaf 1562 godsdienstoorlogen in
  Frankrijk tussen katholieken en hugenoten.

1598 -  Edict van Nantes: 

Uitkomst: Frankrijk werd katholiek, maar
hugenoten (= Franse calvinisten) kregen
vrijheid van godsdienst. 

Verspreiding en strijd

• In Engeland ontstond er ruzie tussen de vorst - Hendrik VIII - en de Paus.

1534 - Anglicaanse Kerk ("Church of England") gesticht.
           Koning Hendrik VIII als hoofd van kerk. 

1563 - Leer van de Anglicaanse Kerk vastgelegd.

- Door koningin Elizabeth I 

- Vorst is leider kerk

- Hemel bereiken via ware geloof (Bijbelstudie!)

Gevolgen Reformatie  (niet in paragraaf)

• RKK zette "contra-reformatie" in om mensen terug bij RKK te krijgen (of te houden).
• Mensen die afweken van de katholieke leer werden vervolgd door de Inquisitie. ( RKK rechtbank die niet-katholieken (ketters) opspoort en veroordeelt.
• Calvijn kreeg vooral in Frankrijk, Schotland en Nederlanden aanhang => Hier ontstaan opstanden tegen de vorst (mag van geloof!). ( => zie volgende KA/ paragraaf.)
• Protestantse kerken blijven nog enkele eeuwen in ontwikkeling/ splitsen/ fuseren. 
  Naast Lutherse en Calvinistische kerk dus nog vele andere protestantse kerken.

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over iets dat je deze
les nog niet zo goed hebt begrepen.