Literatuurgeschiedenis 5 havo 16e eeuw renaissance

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Renaissance

Inleiding

500-1500

1500-1600

1700-1800

1800-1850

Middeleeuwen

Romantiek

Renaissance

Verlichting

Voorkennis

Wat zijn de kenmerken van de middeleeuwen?

Kenmerken

theocentrisch
standenmaatschappij

memento mori

statisch

eercultuur

kunstenaar anoniem

Kenmerken renaissance

De renaissance

-  Wedergeboorte van de klassieke oudheid

-   Ontstond in Italië begin 14e eeuw.

-  Ontstond in Nederland 1550

-  Humanisten

-  Visie: 'de mens staat centraal' (i.p.v. God staat centraal).

-  Motto: Carpe diem

De renaissance

- Mens is uniek individu, net als in de klassieke oudheid.
- Talenten ontplooien
- Ontwikkelen op alle gebieden
- Kunstenaar niet meer anoniem

- Ontstaan klassieke tragedie

Erasmus kwam uit...

1. Amsterdam
2. Rotterdam
3. Leiden
4. Utrecht

In welke taal schreef Erasmus?

1. Latijn
2. Nederlands
3. Frans
4. Engels

Waarom schreef hij in het Latijn?

Hoe noemde zijn eerste bestseller?

1. Lof der Zotheid
2. Helaasheid der Dingen
3. Rosalia
4. Adagia

Belangstelling voor de klassieke oudheid

- Kunst uit klassieke oudheid werd populair.

- Klassieke werken werden als voorbeeld genomen.
- Klassieke werken werden geïmiteerd, vertaald en/of verbeterd.

- Voorbeelden van een gebouw uit de renaissance is het Paleis op de Dam in Amsterdam

Literatuur / Toneel in de 16e eeuw

Toneel
Tragedie: toneelstuk waarin de mens , strijdend tegen hoger machten ten onder gaat.
Komedie: toneelstuk waarin leven op geestige wijze onder de loep wordt genomen.
Klucht: Hierin wordt dagelijks leven belachelijk gemaakt. Platvloers karakter.

Doel: leren en amuseren

Literatuur / Toneel in de 16e eeuw

Hoewel er in de literatuur veel wijze lessen werden gegaven, (opvoedkundige lessen in toneelstukken, liederen en gedichten) kon literatuur ook zeker een bron van vermaak zijn.

Met name de kluchten en komedies waren populair. Later (in de 17e eeuw) kwamen daar de reisverhalen bij.

Literatuur in de 16e eeuw

Kenmerken

- hooggeplaatste personages
- verheven taal
- stof is ontleend aan klassieke oudheid, geschiedenis of aan de bijbel
- ondergang van de hoofdpersoon

Literatuur in de 16e eeuw

- navolging/ imiteren tragedie Aristoteles

- vaste handelingsstructuur: eenheid van tijd (24 uur), plaats en handeling

- sterk innerlijk conflict -> hoofdpersonage moet kiezen, maakt naar de ondergang (catastrofe) leidende keuze

- kern is het moment van inzicht na de beslissende wending: peripeia

- morele les blijkt uit handelingsverloop

- voorbeeld: De Gijsbrecht van Aemstel

Bekijk  het filmpje in de volgende dia:

Het filmpje gaat o.a. over de  geloofsstrijd die aan het begin van de 16e eeuw ontstaat.

(zie blz. 96 'Geloofsstrijd') en over het humanisme m.b.t. de literatuur. 

Renaissance
Gouden Eeuw