Voeding, ondervoeding en vitamine deficienties

Voeding en voedingdeficienties
Thema, S. Arjaans
1 / 44
suivant
Slide 1: Diapositive
GeneeskundeWO

Cette leçon contient 44 diapositives, avec quiz interactifs et diapositives de texte.

Éléments de cette leçon

Voeding en voedingdeficienties
Thema, S. Arjaans

Slide 1 - Diapositive

Voeding en voedingdeficienties
Thema, S. Arjaans

Slide 2 - Diapositive

Inhoud
2 pijlers

1. Ondervoeding

2.Vitamine deficienties (Vooral vit D)

Slide 3 - Diapositive

Deel 1 Ondervoeding 

Slide 4 - Diapositive

Begrippen
  • Kwalitatieve ondervoeding 

  • Kwantitatieve ondervoeding

Slide 5 - Diapositive

Ondervoeding =
Ondervoeding: (LESA) ' Voedingstoestand waarbij een disbalans van energie, eiwit en andere voedingsstoffen leidt tot meetbare nadelige effecten op lichaamsamenstellingen in functioneren'

'Dit komt m.n door een klinisch relevante afname van spiermassa'  

Slide 6 - Diapositive

Belangrijk omdat
In de Nederlandse gezondheidszorg is weinig aandacht voor ondervoeding.

gevolgen van ondervoeding OOK in westerse landen aanzienlijk groter dan die van obesitas 

Kosten ondervoeding voor maatschappij en gezondheidszorg = 2x obesitas
(300 miljoen euro!!!)

Slide 7 - Diapositive

Slide 8 - Diapositive

Belangrijk:
Vroegtijdig signaleren, diagnosticeren, behandelen bij patienten met ondervoeding en hoogrisicopatienten

Slide 9 - Diapositive

Hoeveel procent van de mensen opgenomen in ziekenhuizen is ondervoed?
A
2 - 5 %
B
15 - 30%
C
5 - 15 %
D
25 - 40%

Slide 10 - Quiz

Enkele cijfers
 Thuiszorg: 1/5 van patienten ondervoed
2/5 van de patienten heeft een risico op ondervoeding

Verzorgingshuis: 1/4 van patienten ondervoed
1/2 van de patienten heeft een hoog risico

Prevalentie in huisartsenpraktijk nog onvoldoende gegevens


Slide 11 - Diapositive

Ondervoeding = multifactorieel
Maatschappelijk: armoede, vereenzaming of problematisch alcoholgebruik, 

Vaak samen met lichamelijk:
  • ouderdom: (sarcopenie, fysiologische veranderingen leidend tot verlies eetlist en spiermassa)

  • ziekte: (COPD, RA, chronisch hart- of nierfalen, kanker)  --> Verhogen rustmetabolisme --> cachexie (pathologische vorm van ondervoeding waarbij ook de eetlust afneemt)

  •  Bijkomende beperkingen agv ziekte: benauwdheid, depressie, dementie, kunnen de voedselinname nog verder doen afnemen.

Slide 12 - Diapositive

Wanneer kun je spreken van ondervoeding bij een volwassene <65jr?
A
- BMI <18 - Gewichtsverlies 5% in 2 maanden
B
- BMI <18.5 - Gewichtsverlies 10% in 6 maanden
C
- BMI <19 -Gewichtsverlies 5% in 1 maand
D
- BMI <19.5 - Gewichtsverlies 10% in 3 maanden

Slide 13 - Quiz

Begrippen




NB



NB: Bij onbedoeld gewichtsverlies, kunnen mensen met een normaal gewicht of overgewicht TOCH ondervoed zijn

Slide 14 - Diapositive

Management van ondervoeding
Multifactorieel vraagt om een multidisciplinaire aanpak

Signalering --> Diagnostiek --> behandeling/begeleiding

Huisarts-POH-VPK-Dietist

Slide 15 - Diapositive

Signalering
Huisartsen dienen alert te zijn op ondervoeding bij:

- Kwetsbare ouderen thuis/verzorgingshuis
- Patienten die meerdere ziekten hebben (volgende slide)
- Patienten die medicamenten gebruiken met een nadelige invloed op voedsel inname/behoefte of spijsvertering (anti-depressiva, anti-psychotica, anti-diabetica)
- Patienten met lichamelijk beperkingen
- Patienten met niet-passende gebitsprothese, kauw- of slikproblemen
- Patienten die recent ontslagen zijn uit het ziekenhuis
- Patienten met psychosociale problemen
- Patienten met alcohol- of drugsmisbruik

Slide 16 - Diapositive

Signalering
Chronische ziekten: COPD, CVA, Decubitus, dementie, depressie, hartfalen, inflammatoire darmziekten, maligniteiten en RA

VRAAG altijd naar onbedoeld gewichtsverlies 
LET OP signalen van ondervoeding (ingevallen gelaat, afgenomen spiermassa- of kracht, apatische reactie, ontbreken van belangstelling voor de omgeving)

Hulpmiddel bij vaststellen van (risico op) ondervoeding in eerste lijn: SNAQ65+ (Short Nutritional Assesment Questionnaire)
NB: Voor ouderen in verpleeg- en verzorgingstehuizen SNAQRC

Slide 17 - Diapositive

Diagnostiek
Huisarts
- Anamnese --> (onbedoeld gewichtsverlies, medicatie, beperkingen voedselinname, bijkomende klachten (braken/diarree))

- LO --> gewicht, lengte, BMI, percentage gewichtsverlies 
NB: Wees bedacht op oedeem, maskeert gewichtsverlies

- AO --> laboratorium onderzoek is van beperkte toegevoegde waard!!! Diagnose obv tabel

Slide 18 - Diapositive

Diagnostiek
Dietist

Onderzoek naar: 
- voedingstoestand + energie-eiwit behoefte (dmv activiteiten niveau, BMI en lichaams-samenstelling) 
- eetgedrag
- voedingsgerelateerd klachtenpatroon
- verwachtingen
- motivatie


Slide 19 - Diapositive

Behandeling/begeleiding
Huisarts:
- patienten met ONDERVOEDING --> altijd verwijzing naar dietist (ook als nadere diagnostiek naar oorzaken nodig is)

- patienten met RISICO op ONDERVOEDING --> algemene adviezen voor gezonde eiwit- en energieverrijkte voeding, dieetvoeding (vaak alsnog dietist gewenst)

Slide 20 - Diapositive

NB: Bij ernstig gewichtsverlies en weinigvoedselinname in de afgelopen week wordt bij start van behandeling PAS OP REFEEDING syndroom (hypofosfatemie, hypokaliemie, hypomagnesiumie, hypocalciemie en thiaminedeficientie)
Verwijzing naar tweede lijn nodig!

Slide 21 - Diapositive

Voorlichting
- patienten weten vaak de consequenties niet van ondervoeding
- bewustwording van noodzaak van adequate voeding + beweging
- Voorlichting belangrijke pijler

Slide 22 - Diapositive

Slide 23 - Lien

Vragen over 'Ondervoeding'?

Slide 24 - Diapositive

Deel 2: Vitamine deficienties

Slide 25 - Diapositive

Hoeveel % van de benodigde vit D haalt een mens uit voeding?
A
2 %
B
5%
C
10%
D
25%

Slide 26 - Quiz

Vitamine D
Ergocalciferol Colecalciferol D
  • Vitamine D wordt in de huid onder invloed van ultraviolette zonnestralen gevormd uit 7-dehydrocholesterol. 

  • Omzetting in lever en nieren --> actieve vorm (calcitriol)

  • De voeding levert in het algemeen niet meer dan 10-20% van de dagelijkse behoefte

  • Vitamine D-gebrek komt nog steeds veel voor in Nederland

  • Tussen oktober en maart is de invalshoek van de zon te laag

Slide 27 - Diapositive

Slide 28 - Diapositive

Slide 29 - Diapositive

Wanneer spreken we van een vit D tekort bij VOLWASSEN (excl ouderen)
A
< 20 nmol/l
B
< 30 nmol/l
C
< 40 nmol/l
D
< 50 nmol/l

Slide 30 - Quiz

Vit D deficientie
We spreken van een echte deficiente wanneer:

  • Volwassen en kinderen: 25(OH)D-concentratie lager is dan 30 nmol/l; 
  • Ouderen is de drempelwaarde < 50 nmol/l.

Ernstig vitamine D-gebrek kan op jonge leeftijd rachitis en bij volwassenen osteomalacie, osteoporose en fracturen veroorzaken


Slide 31 - Diapositive

Gevolgen Vit D tekort:
In de Longitudinal Aging Study Amsterdam (LASA) was een vitamine D-tekort geassocieerd 
- verminderd fysiek functioneren
- verhoogd val- en fractuurrisico
- hypertensie, hart- en vaatziekten
- depressie en mortaliteit.

 Daarnaast zijn associaties gevonden tussen vitamine D-tekort en auto-immuunziekten (zoals multiple sclerose), acute luchtweginfecties en kanker.

Voor de meeste associaties bestaat GEEN bewijs dat er een causaal verband --> geen gerandomiseerde klinische trial (RCT) naar de effectiviteit van vitamine D-suppletie gedaan 

Slide 32 - Diapositive

In de spreekkamer: 


' Vitamine D hangt niet samen met klachten als vermoeidheid, duizeligheid en u niet lekker voelen ' 

Slide 33 - Diapositive

Suppletie
  • Meer blootstelling aan de zon (15 min dagelijks)
  • Vette vis, eieren, zuivel 
  • vega(n): paddestoelen, tofu, plantaardige melk
  • supplementen

Slide 34 - Diapositive

Vitamine B12
Ook wel: cobalamine, opname vanuit voedsel noodzakelijk, dierlijke producten (melk, vlees, eieren)

Cofactor bij een enzymproces om DNA te maken

Symptomen voedingscentrum:
"Een tekort aan vitamine B12 leidt tot een vorm van bloedarmoede: macrocytaire anemie. Door bloedarmoede kun je last hebben van bijvoorbeeld moeheid, duizeligheid, hartkloppingen en oorsuizen. Ook kan het tekort aan vitamine B12 neurologische gevolgen hebben, zoals tintelingen in de vingers (paresthesie), geheugenverlies, coördinatiestoornissen of spierzwakte in de benen"

Slide 35 - Diapositive

Hoeveel % van de Nederlandse bevolking heeft een vit B12 deficiëntie?
A
2,5
B
5
C
7,5
D
15

Slide 36 - Quiz

Deficientie? (<150 Vertraagde uitrijping erytrocyt -> grotere erytrocyten en minder 
 erytrocyten

Oorzaken deficientie:
  • pernicieuze anemie (auto-immuunziekte gericht tegen cellen maagwand)
  • veganistisch dieet
  • malabsorptie (bv agv atrofische gastritis, alcohol, H. Pylori-infectie)
  • medicatie: metformine, protonpomp remmers

Slide 37 - Diapositive

Slide 38 - Diapositive

Bij een vitamine B12 deficiëntie is het beter om iemand te behandelen middels intramusculaire injecties
A
Juist
B
Onjuist

Slide 39 - Quiz

Behandeling
- i.p iedere veganist/vegetarier advies om dagelijks 2.8 microgram supplementen te gebruiken
- routinematig onderzoek wordt NIET aanbevolen!!

- overweeg bij een verlaagd vitamine B12-gehalte een (proef)behandeling met (oraal) vitamine B12.  (1000 mcg) Ook bij een laag normale vitamine B12-spiegel (150-250 pmol/L) kan een proefbehandeling met vitamine B12 gedurende drie maanden een alternatief voor het bepalen van de MMA-spiegel zijn.

- overweeg om bij klachten en een normaal vitamine B12-gehalte het foliumzuurgehalte te bepalen (het klinisch beeld bij een foliumzuurdeficiëntie is vergelijkbaar met dat van een vitamine B12-deficiëntie)

De huisarts verwijst naar een internist of bepaalt antistoffen tegen intrinsic factor bij vermoeden van een atrofische gastritis

Slide 40 - Diapositive

Korte side-note: Foliumzuur
Ook wel: vitamine B9
Vitamine: opname vanuit voedsel noodzakelijk
Met name (donkergroene) groenten 
Leverancier van methylgroepen om DNA te maken
Deficientie? Vertraagde uitrijping erytrocyt -> grotere erytrocyten en minder 
 erytrocyten

Oorzaken deficientie:
  • malabsorptie (bv coeliakie)
  • ernstige anorexia
  • medicatie (methotrexaat, antibiotica zoals trimethoprim (in cotrimoxazol))

Slide 41 - Diapositive

Korte side-note: Thiamine
- Vitamine B1
- Nodig voor koolhydraatstofwisseling 
- rol in energieproductie voor CZS

- brood en graanproducten, aardappelen, groente, vlees en vleeswaren, melk en melkproducten.

- Een thiamine-tekort komt vooral voor bij specifieke risicogroepen zoals alcoholisten en drugsverslaafden

Slide 42 - Diapositive

Slide 43 - Diapositive

Vragen over vitamine deficienties?

Slide 44 - Diapositive