Les over samenstellingen en uitdrukkingen

• Aardrijkskunde
• Praktijkonderwijs
• Leerjaar 1

Woordbetekenissen en uitdrukkingen raden

Leerdoelen

1. Je weet hoe je de betekenis van een samengesteld woord
   kunt achterhalen.
2. Je weet hoe je de context kunt gebruiken om de betekenis
   van een woord te raden.
   
3. Je weet waar je op moet letten bij de betekenis van een
   uitdrukking zoals een spreekwoord of gezegde.
4. Je kunt uitleggen wanneer je een woord raadt of opzoekt.
   

Samenstellingen

• Een samenstelling is een combinatie van twee
  of meer woorden.
• Knip de samenstelling in losse woorden. 
  
• Vind de betekenis van de losse woorden. 
• Raad de betekenis van de woordcombinatie. 

Voorbeeld

'voetbalveld'

 

Het woord is een samenstelling van 'voetbal' en 'veld'.

Een voetbalveld is dus een vekd om op te voetballen.

Wat denk je dat het woord 'tijdschriftenrek' betekent?

Wat denk je dat het woord 'fotografiecursus' betekent?

De context gebruiken

• De 'context' zijn de woorden rondom het nieuwe
  woord of de voorgaande zinnen.
• De context helpt je te raden wat het woord betekent.

• Soms staat er verderop in de tekst een synoniem:
  een woord dat bijna hetzelfde betekent. 

Voorbeeld

'We gingen naar de opticien om een nieuwe bril uit
te zoeken. In de brillenwinkel was er veel keuze.'

Door de rest van de eerste zin begrijp je dat je
bij een opticien brillen kunt kopen. 

In de tweede zin staat een synoniem
voor opticien: brillenwinkel. 

'Ik heb drie biljetten van 50 euro.'
Wat denk je dat het woord 'biljet' betekent?

1. bon
2. briefje
3. munt

2. Betekenis van een uitdrukking

Uitdrukkingen

Denk aan: spreekwoorden, gezegden, zegswijzen.

Het gaat om vaste combinaties van woorden met een andere betekenis dan wat er letterlijk staat.

Raden of opzoeken

• Je kunt de betekenis van een uitdrukking proberen te raden. Dit kan met de zinnen en zinsdelen eromheen.

• Als raden niet lukt, kun je een woordenboek of spreekwoordenboek gebruiken. 

Voorbeeld

'De toekomst lacht ons tegemoet.' 

De toekomst kan niet echt lachen. Bedoeld wordt:
het gaat goed met ons

en onze toekomst. 

'Ik vond het maar niks om weg te zijn van huis. Oost, west, thuis best.'
Wat betekent die tweede zin ?

Een uitdrukking opzoeken

• Wil je een spreekwoord of gezegde in een (spreek)woordenboek opzoeken? Kijk dan eerst wat
  het belangrijkste woord van de uitdrukking kan zijn.

• Je zoekt dan dit belangrijkste woord, het trefwoord,
  in het (spreek)woordenboek op.

Ook in spreekwoordenboeken staan de trefwoorden op alfabetische volgorde. 

Voorbeeld

'Zij lust er wel pap van.'

'pap' is hier het trefwoord, dat zoek je op in het woordenboek.

Achter het woord 'pap' staan alle betekenissen van uitdrukkingen met 'pap'.

Wat is het belangrijkste woord van dit gezegde?
'Zijn eigen boontjes doppen'

1. eigen
2. doppen
3. boontjes

Opdrachten

- Leg je laptop of telefoon weer terug.

- Maak het werkblad. Ben je klaar? Leg het werkblad op de hoek van je tafel. 

- Ga zelfstandig aan het werk in je boek.