afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

13.6 afweer

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe antistoffen bescherming bieden tegen infecties en op welke manier immuniteit kan ontstaan.
• Je kunt omschrijven hoe stoffen een allergische reactie kunnen veroorzaken. 

Gelukkig wordt je niet zomaar ziek van allerlei stoffen en ziekteverwekkers. Je lichaam verdedigt zich daartegen.

Lichaamsvreemde stoffen

• Deze stoffen komen je lichaam binnen via de huid, slijmvliezen, je mond, of bij transplantaties of bloedtransfusies

• Een infectie ontstaat als de lichaamsvreemde stoffen (ziekteverwekkers) zich in je lichaam gaan vermenigvuldigen

• Ziekteverwekkers zijn bijvoorbeeld: bacteriën, schimmels en virussen

Lichaamsvreemde stoffen

-worden herkend door eiwitten aan de buitenkant van de cel

                    - dit zijn antigenen

- Antistoffen worden aangemaakt om de lichaamsvreemde stof onschadelijk te maken.

Algemene afweer

• Opperhuid en  slijmvliezen houden ziekteverwekkers zo veel mogelijk tegen.
• Maagsap bevat zoutzuur dat de meeste ziekteverwekkers doodt 
• Witte bloedcellen kunnen bacteriën door fagocytose onschadelijk maken
• Door koorts wordt de ontwikkeling van ziekteverwekkers tegengegaan en worden de afweerreacties versneld.

Specifieke afweer

• Bepaalde witte bloedcellen (lymfecellen) reageren door de aanmaak van antistoffen tegen één bepaalde ziekteverwekker (antigeen).
• Antistoffen hechten zich aan de antigenen en worden zo onschadelijk gemaakt.
• Een antistof werkt dus specifiek tegen een bepaald antigeen dat het lichaam binnengedrongen is.

Maken van antistoffen

1. Ziekteverwekker komt lichaam binnen

2. Witte bloedcel maakt antistoffen

3. Antistoffen binden zich aan de ziekteverwekker

4. Ziekteverwekker wordt onschadelijk gemaakt

Natuurlijke immuniteit

• Het lichaam is in contact geweest met een bepaald antigeen,  is ziek geworden en heeft door de aanmaak van antistoffen het antigeen onschadelijk gemaakt.
• Geheugencellen in de lymfeklier onthouden het "recept" voor deze antistof.
• Bij opnieuw contact met dit antigeen wordt de antistof versneld en in grote hoeveelheden aangemaakt, waardoor je niet meer de ziekte krijgt. Je bent dan natuurlijk immuun.

Natuurlijke immuniteit

Kunstmatige immuniteit

Door vaccinatie kun je zonder de ziekte doorgemaakt te hebben immuun worden (het recept voor de antistoffen ligt klaar in de geheugencellen)

We onderscheiden actieve en passieve immunisatie

Actieve immunisatie

De persoon wordt hierbij ingeënt met een verzwakt virus (antigeen), de persoon wordt niet ziek, maar gaat wel het "recept" voor de aanmaak van de antistoffen aanmaken, zodat bij hernieuwd contact er meteen gereageerd kan worden.

Passieve immunisatie

Bij passieve immunisatie wordt na binnendringen van een antigeen een serum ingespoten dat antistoffen tegen het antigeen bevat. Dit kan bijvoorbeeld na een beet van een gifslang of een hondsdol dier.

De geheugencellen slaan deze antistoffen niet op.

Actieve/passieve immunisatie

Het voordeel van actieve immunisatie in vergelijk met passieve immunisatie is dat bij actieve immunisatie geheugencellen ontstaan. 

Immuniteit is:

1. Dat een organisme geen last heeft van een ziekteverwekker
2. Dat een organisme geheugencellen aanmaakt tegen een ziekteverwekker
3. Dat een ziekteverwekker een organisme niet in kan komen

Het Covid-19 vaccin zorgt voor immuniteit tegen corona. Wat voor soort immuniteit is dat?

1. Actieve immuniteit
2. Passieve immuniteit

Worden bij het tot stand komen van actieve immunisatie geheugencellen gevormd? En bij passieve immunisatie?

1. Geen van beide
2. Alleen bij actieve immunisatie
3. Alleen bij passieve immunisatie
4. Bij passieve en actieve immunisatie

Wat behoord tot algemene afweer?

1. Huid en slijmvliezen
2. Huid, slijmvliezen en de maag
3. Huid, slijmvliezen, maag en witte bloedcellen
4. De algemene afweer gebruikt de antistoffen om ziekte verwekkers te binden

Van welk(e) type(n) bescherming is sprake bij bescherming door een injectie met serum?

1. Algemene afweer en passieve immunisatie
2. Algemene afweer, kunstmatige immuniteit en actieve immunisatie
3. Specifieke afweer, kunstmatige immuniteit en actieve immunisatie
4. Specifieke afweer, kunstmatige immuniteit en passieve immunisatie

Van welk(e) type(n) bescherming is sprake bij bescherming door maagzuur?

1. Algemene afweer
2. Specifieke afweer
3. Natuurlijke immuniteit
4. Actieve immunisatie

Baby's

• afweer niet optimaal
• eerste 15 weken bescherming door antistoffen vanuit placenta 
• Moedermelk: antistoffen, slijmvlies darmkanaal opbouwen, groei goede bacteriën darm bevorderen

Vaccinatie dieren

• voorkomen ziekte of minder ernstig ziek
• Niet verplicht behalve:

1. uitbreken besmettelijke ziekte-> voorkomen epidemie
2. Geiten/schapen tegen Q-koorts-> besmettelijk voor mensen
3. Pluimvee tegen pseudovogelpest -> erg besmettelijke ziekte  

Allergische reactie

• Allergie: overgevoelig voor bepaalde stoffen-> immuunsysteem reageert dan sterk op stoffen waar je overgevoelig voor bent. 
• Anafylactisch reactie: epipen

Opdrachten maken

1, 2 en 4 t/m 8