4 - Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Gedrag

Herhaling H4

Gedrag

Gedrag

Alles wat een mens of dier doet

Handelingen

Wat is een voorbeeld van gedrag?

1. Je hand uitsteken als je afslaat
2. Er loopt iemand voor je huis langs

Wat is een voorbeeld van gedrag?

1. Je reageert niet op iemand die tegen je praat
2. Als je zwanger bent verandert je lichaam

Prikkel

Een verandering waarop je kunt reageren

Wat is een prikkel

1. Honger
2. Eten pakken

Wat is een prikkel

1. Schrikken
2. Een harde knal

Twee soorten prikkels

inwendig 

uitwendig

Je hebt honger.

1. Inwendige prikkel
2. Uitwendige prikkel

Een prikkel die je waarneemt met je zintuigen is een

1. Inwendige prikkel
2. Uitwendige prikkel

Een harde knal is een

1. Inwendige prikkel
2. Uitwendige prikkel

Sleutelprikkel

Een prikkel die altijd dezelfde reactie veroorzaakt

Een reflex is een voorbeeld van zo'n reactie

Etholoog

Een bioloog die diergedrag bestudeert

Hoe noem je een klein stukje waarin je gedrag kan verdelen?

Wat is een ethogram?

Gedrag onderzoeken

1. Observeren
   
2. Lijst van handelingen maken: ethogram
3. Aantal of volgorde van handelingen onderzoeken: protocol
4. Resultaten overzichtelijk weergeven: diagram

Hoe noem je het resultaat van de handelingen die je hebt onderzocht?

Leren van gedrag

Imiteren

Oefenen

Inzicht

Inprenting

Imiteren

Nadoen van gedrag

Oefenen

Net zo lang proberen tot het lukt

Gaat steeds beter

Succeservaringen

Inzicht

Leren door nadenken

Inprenting

Iets zien en het direct na kunnen doen

Leren in een korte, gevoelige periode

Een welpje doet zijn moeder na door ook water te drinken uit een waterplas

1. Imiteren
2. Oefenen
3. Inzicht
4. Inprenting

Nadat een makaak een aardappel vindt, wast hij die in de rivier voordat hij hem opeet

1. Imiteren
2. Oefenen
3. Inzicht
4. Inprenting

Een jonge eend, net uit het ei, volgt meteen zijn moeder

1. Imiteren
2. Oefenen
3. Inzicht
4. Inprenting

Na een aantal pogingen vangt een welp zijn eerste prooi

1. Imiteren
2. Oefenen
3. Inzicht
4. Inprenting

Trainen van dieren

Dieren train je door belonen en straffen

Gebruik maken van inwendige en uitwendige prikkels

Inwendige prikkel

Uitwendige prikkel

dolfijn ziet een vis en vangt hem

dolfijn in de natuur heeft honger

Aangeboren gedrag

Gedrag dat je vanaf de geboorte al hebt

Reflex

Als op een prikkel altijd meteen dezelfde reactie volgt

Snelle reactie die onbewust gebeurt

Lichaamstaal zie je vaak op het gezicht en aan iemands houding

Wat is GEEN ander woord om met je lichaam te praten

1. Lichaamstaal
2. Verbale communicatie
3. Non-verbale communicatie

Wat wil dit jongetje met zijn lichaamstaal zeggen?

Soorten gedrag

verbaal

non-verbaal

Verbaal

iets duidelijk maken met woorden (ook geschreven)

praten

Non-verbaal

gedrag zonder spreken

lichaamstaal

Wat is een signaal?

1. Een handeling
2. Een boodschap voor soortgenoten

Leven in groepen

Groepsdieren werken samen

Samenwerken gaat volgens een taakverdeling:
"wie doet wat" 

De baas in de groep

Het dominante dier is de baas over de onderdanige dieren in de groep.

Rangorde: een groep met dominante en onderdanige dieren, waar iedereen zijn plek kent.

Een rangorde brengt rust in de groep, de regels zijn duidelijk. 

Bij hennen heet de rangorde: pikorde.

Een partner vinden

Dieren vinden een partner door baltsgedrag te vertonen.

Dieren maken bij de balts gebruik van (overdreven) signalen.

Wat is het signaal van een pauw in de balts?

Functies van de balts

• Te laten zien dat je wilt paren
  
• Te laten zien hoe sterk of zorgzaam je bent
  
• De angst voor elkaar te verminderen
  
• Gelijktijdig klaar te zijn voor de paring