H.3 Lezen: Tekstverbanden en signaalwoorden (2)

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

Hoofdstuk 3

Tekstverbanden en signaalwoorden

Lesdoel

Opfrissen van het geheugen:
- wat zijn signaalwoorden ook alweer?

- welke tekstverbanden heb je tot nu toe geleerd?

Ik weet nog wat tekstverbanden en signaalwoorden zijn.

1. Jazeker
2. Een beetje
3. Niet echt meer

Wat hebben signaalwoorden ook alweer met tekstverbanden te maken?

Signaalwoorden geven het verband in een tekst aan tussen ...

1. alinea's
2. woorden
3. woorden en zinnen
4. woorden, zinnen en alinea's

Wat is het signaalwoord in deze zin:
Vroeger kwam ik altijd te laat in de les.

1. vroeger
2. kwam
3. altijd
4. laat

Welk tekstverband geeft dat woord aan?

1. Tegenstellend
2. Chronologisch
3. Opsommend
4. Toelichtend

Chronologisch verband

Beschrijft gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde.

Signaalwoorden: vroeger, later, nu, eerst, daarna, vervolgens, nadat, terwijl, dadelijk, intussen, binnenkort

Jaartallen en data kunnen ook een chronologisch verband aangeven. 

Vroeger speelde ik erg graag buiten, nu zit ik liever achter de computer.

Wat zijn de signaalwoorden in deze zin:
Ik heb veel hobby's. Ten eerste sport ik graag, bovendien speel ik vaak FIFA en ik lees weleens een boek.

1. ten eerste, graag, bovendien
2. graag, bovendien, vaak
3. ten eerste, bovendien, en
4. bovendien, vaak, en

Welk tekstverband geven die woorden aan?

1. Tegenstellend
2. Chronologisch
3. Opsommend
4. Toelichtend

Opsommend verband

In een opsommend verband worden dingen achter elkaar genoemd. 

Signaalwoorden: ten eerste, ten tweede, om te beginnen, bovendien, ook, verder, ten slotte, en, niet alleen ... (maar) ook

Liggende streepjes (-) of getallen (1, 2, 3) horen hier ook bij.

Ten eerste vind ik dat je op tijd moet komen en je moet ook je spullen op orde hebben.

Wat is het signaalwoord in deze zin:
Hij houdt erg van gamen, zij speelt daarentegen liever buiten.

1. zij
2. gamen
3. daarentegen
4. liever

Welk tekstverband geeft dat woord aan?

1. Tegenstellend
2. Chronologisch
3. Opsommend
4. Toelichtend

Tegenstellend verband

In een tegenstellend verband worden tegenovergestelde dingen genoemd. 

Signaalwoorden: maar, tegenover, daarentegen, toch, echter, hoewel, ofschoon, desondanks, aan de ene kant ... aan de andere kant

In het weekend heb ik een baantje, maar doordeweeks heb ik daarvoor geen tijd.

Wat is het signaalwoord in deze zin:
In de lente bloeien veel bloemen, zoals de narcis, de tulp en de hyacint.

1. in
2. lente
3. veel
4. zoals

Welk tekstverband geeft dat woord aan?

1. Tegenstellend
2. Chronologisch
3. Opsommend
4. Toelichtend

Toelichtend verband

In een uitleggend of toelichtend verband wordt extra informatie gegeven bij een onderwerp, vaak in de vorm van een voorbeeld.

Signaalwoorden: bijvoorbeeld, zo, als, zoals, denk aan, ter illustratie, dat wil zeggen, met andere woorden

Een brommer rijdt 1 op 12, dat wil zeggen met 1 liter benzine kun je 12 kilometer rijden. 

Wat is het signaalwoord in deze zin:
Hij praatte duidelijk, keek het publiek aan en zijn slides waren overzichtelijk. Al met al gaf hij een prima presentatie.

1. duidelijk
2. overzichtelijk
3. al met al
4. prima

Welk tekstverband geven die woorden aan?

1. Toelichtend
2. Concluderend
3. Redengevend
4. Oorzakelijk

Concluderend verband

Bij een concluderend verband trekt de auteur een conclusie uit informatie eerder in de tekst.

Signaalwoorden: dus, daarom, dat houdt in, kortom, concluderend, al met al, het blijkt dat, dan ook

Jip wilde niet naar de dierentuin, Anke wilde niet naar het pretpark en ik wilde niet naar het zwembad; kortom we konden het niet eens worden over wat we gingen doen. 

Wat is het signaalwoord in deze zin:
Omdat zij altijd te laat uit bed kwam, heeft haar moeder een nieuwe wekker voor haar gekocht.

1. omdat
2. altijd
3. uit
4. voor

Welk tekstverband geeft dit woord aan?

1. Toelichtend
2. Concluderend
3. Redengevend
4. Oorzakelijk

Redengevend verband

Een redengevend verband geeft aan waarom iemand iets doet of vindt.

Signaalwoorden: omdat, daarom, dus, want, de reden hiervoor is, vanwege

Voor voetbalwedstrijden heb je een goede conditie nodig, daarom train ik 2x per week. 

Wat is het signaalwoord in deze zin:
Het waait ontzettend hard, daardoor vallen er veel takken van de bomen.

1. waait
2. ontzettend
3. daardoor
4. veel

Welk tekstverband geeft dit woord aan?

1. Toelichtend
2. Concluderend
3. Redengevend
4. Oorzakelijk

Oorzakelijk verband

Een oorzakelijk verband laat zien waardoor iets gebeurt (waarop je geen invloed hebt).

Signaalwoorden: door, doordat, daardoor, als gevolg van, dat komt door, het gevolg is, dus, dankzij, door te

Door de hevige regenval, was de weg overstroomd. 

Wat is het signaalwoord in deze zin:
Hij wil graag advocaat worden, zoals zijn moeder dat ook is.

1. graag
2. zoals
3. moeder
4. dat

Welk tekstverband geeft dit woord aan?

1. Oorzakelijk
2. Vergelijkend
3. Doel-middel
4. Samenvattend

Vergelijkend verband

Met een vergelijkend verband maakt de schrijver iets duidelijk door een verschil of een overeenkomst te noemen.

Signaalwoorden: in vergelijking met, (net) als, evenals, zoals, meer/groter/beter dan, vergeleken met

Net als bij Nederlands, is begrijpend lezen bij Engels ook belangrijk.

Nieuwe tekstverbanden 

• Maak de startopdracht van Nieuw Nederlands H.3 Lezen
  (5 min.)
  
  
• Bekijk het uitlegfilmpje (klassikaal)

Wat is het signaalwoord in deze zin:
Om bij het clubje te horen, ging Robert zich stoerder gedragen.

1. Om ... te
2. ging
3. zich stoerder
4. ging ... gedragen

Welk tekstverband geeft dit woord aan?

1. Oorzakelijk
2. Vergelijkend
3. Samenvattend
4. Doel-middel

Doel - middel verband

Een doel-middel verband geeft aan welk 'middel' er gebruikt wordt om een bepaald doel te bereiken.

Signaalwoorden: om ... te, door middel van, met behulp van, zodat, opdat

Om bij het clubje te horen, ging Robert zich stoerder gedragen.

Wat is het signaalwoord in deze zin:
Al met al ben ik erg blij met de hulp die iedereen aanbiedt.

1. die
2. erg blij
3. Al met al
4. hulp

Welk tekstverband geeft dit woord aan?

1. Oorzakelijk
2. Vergelijkend
3. Samenvattend
4. Doel-middel

Samenvattend verband

Bij een samenvattend verband geef je een verkorte weergave van de informatie uit de tekst.

Signaalwoorden: kortom, al met al, alles bij elkaar, samenvattend, samengevat, met andere woorden

Samenvattend kunnen we zeggen dat de missie is geslaagd.

Wat is het signaalwoord in deze zin:
Ik wil wel stofzuigen, mits jij de afwas doet.

1. afwas
2. stofzuigen
3. doet
4. mits

Welk tekstverband geeft dit woord aan?

1. Oorzakelijk
2. Voorwaardelijk
3. Samenvattend
4. Doel-middel

Voorwaardelijk verband

Een voorwaardelijk verband maakt duidelijk onder welke voorwaarden iets gebeurt.

Signaalwoorden: als (...dan), indien, tenzij, mits, wanneer, op voorwaarde dat

Indien jij vanavond de hond uitlaat, doe ik het vanmiddag.

Wat is het signaalwoord in deze zin:
Hij weet dat die auto gevaarlijk is, desondanks gaat hij ermee rijden!

1. desondanks
2. gevaarlijk
3. ermee
4. weet

Welk tekstverband geeft dit woord aan?

1. Oorzakelijk
2. Voorwaardelijk
3. Samenvattend
4. Doel-middel

Toegevend verband

Bij een toegevend verband wordt een andere kant van de zaak aangegeven.

Signaalwoorden: ook al, zij het (dat), weliswaar, (al)hoewel, ofschoon, desondanks, niettemin

Het was al laat, niettemin werkten we door.

Nog even oefenen...

Bedenk nu zelf een nieuwe zin met een oorzakelijk verband erin. Onderstreep het signaalwoord.

Bedenk nu zelf een nieuwe zin met een doel - middel verband erin. Onderstreep het signaalwoord.

Welk verband staat in de volgende zinnen:
Mijn oom kwam in een lange file terecht. Daardoor kwam hij te laat op de receptie.

1. redengevend verband
2. chronologisch verband
3. concluderend verband
4. oorzakelijk verband

Welk verband zie je in de volgende zin:
Ik ben van mening dat we met dit product moeten stoppen, maar daar denkt mijn zakenpartner anders over.

1. tegenstellend verband
2. chronologisch verband
3. toelichtend verband
4. vergelijkend verband

Welk verband zie je in deze zin:
We willen Pietje graag in onze groep vanwege zijn vriendelijkheid. Ook is hij altijd erg behulpzaam.

1. chronologisch verband
2. opsommend verband
3. chronologisch verband
4. tegenstellend verband

Welk verband zie je in de volgende zin:
Net als in Amerika, gaan ook in Europa steeds meer mensen naar fastfoodrestaurants.

1. vergelijkend verband
2. oorzakelijk verband
3. opsommend verband
4. redengevend verband

Aan de slag!

Als je geen vragen meer hebt, kun je aan de slag met de opdrachten van deze week:
H.3 Lezen: opdr. 1, 2 en 4

Let op: werk in boek en schrift!