Thema 4 Stevigheid en Beweging

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

SKELET

HOOFD,

ROMP,  LEDEMATEN,

Borstkas

* Ribben

* Borstbeen

* Borstwervels

Schoudergordel

* Schouderblad

* Sleutelbeen

Bekkengordel

* Heupbeenderen

* Heiligbeen

Waarom hebben wij een skelet?

* Stevigheid

* Beweging

* Bescherming

* Vorm

Wat is de functie van het skelet?

De botten

Onze botten bestaan uit:

• kalk (zouten) -> zorgt voor stevigheid
• Collageen (lijmstof) -> zorgt voor buigzaamheid

Hierdoor breken we ze niet snel en zijn ze stevig 

kraakbeenweefsel

botweefsel

2 type weefsels in onze skelet

tussencelstof bevat veel lijmstof -> elastisch

tussencelstof bevat veel kalk -> stevigheid

Botten bestaan vooral uit kalkzouten en lijmstof.

Botten bestaan vooral uit kalkzouten en collageen (lijmstof).

Baby: 

veel lijmstof en weinig kalk

Later: Veel kalk en heel weinig lijmstof

Fontanellen

• In de loop van de eerste 10-20 jaar verandert kraakbeen in botweefsel

• Bijvoorbeeld bij de fontanellen: De ruimte tussen de botten van de schedel van een baby

• Botten in je lichaam zitten aan elkaar vast.
• Dit kan op de volgende 4 manieren 

Beenverbindingen 

• Botten in je lichaam zitten aan elkaar vast.
• Dit noemen we beenverbindingen.
• Er zijn vier soorten beenverbindingen. 

Verbinding met een naad.

• Bij een verbinding met een naad is géén beweging mogelijk.
• Daardoor ontstaat een stevige schedel.

Vergroeide botten

• Bij vergroeide botten is geen beweging mogelijk. 
• Bij vergroeiing lijkt het één bot te zijn.
• Voorbeelden zijn: het heiligbeen, het staartbeen.

Verbinding met kraakbeen

• Bij een verbinding met kraakbeen is een beetje beweging mogelijk. 
• Omdat kraakbeen kan buigen.
• Tussen het borstbeen en de ribben zit kraakbeen.
• Tussen de wervels van de wervelkolom zit ook kraakbeen

Verbinding met een gewricht

• Botten die aan elkaar zitten met een gewricht kunnen goed bewegen. 
• Zoals kniegewricht, die de botten van je boven en onderbeen met elkaar verbind. 

Bouw van een gewricht

• Een gewricht bestaat uit de gewrichtsknobbel past in de gewrichtskom.
• Het kraakbeen zorgt ervoor dat de botten soepel kunnen bewegen en dat de botten minder slijten.
• Het gewrichtskapsel houdt de botten van het gewricht op hun plaats en het maakt gewrichtssmeer.
• Gewrichtssmeer zorgt ervoor dat het gewricht soepel beweegt.
  
• Om sommige gewrichten zitten stevige kapselbanden, die de botten van het gewricht op hun plaats houden. 

Bouw van een gewricht

rolgewricht

Soorten gewrichten

Kogelgewricht 

Scharniergewricht 

Het spierstelsel

Om te bewegen heb je spieren nodig. In alle onderdelen van je lichaam die kunnen bewegen, zitten spieren. 

Al die spieren bij elkaar noem je het spierstelsel.

Het spierstelsel is een organenstelsel net als het verteringsstelsel en het bottenstelsel. 

Spierstelsel

Spieren 

Spierstelsel

Bouw van een spier

Werking van een spier

Als je een spier aanspant, wordt hij korter en dikker. De spier trekt dan de botten naar elkaar toe.

Werking van een spier

werking van de spieren.

strek spieren en buigspieren

triceps en biceps

Antagonisten 

Iedere spier heeft een antagonist.

Een spier kan namelijk zichzelf niet ontspannen: daar heeft hij zijn antagonist voor nodig!!

Antagonisten = spieren die een tegenovergesteld effect hebben 

wervelkolom

De wervelkolom bestaat uit wervels. 

Tussen de wervels liggen schijfjes kraakbeen. Deze schijfjes kraakbeen heten tussenwervelschijven.

De vorm van de wervelkolom lijkt op twee letters S boven elkaar. 

Je zegt daarom dat de wervelkolom een dubbele-S-vorm heeft.

De rugspieren zorgen ervoor dat de wervelkolom de dubbele-S-vorm blijft houden. De rugspieren zitten aan de wervels vast.

7.5 Houding en beweging

Door een verkeerde houding worden ook de tussenwervelschijven aan een kant meer belast dan aan een andere kant: ze kunnen dan hun veerkracht verliezen.

je hebt dan meer kans op nek- en rugklachten en het kan zelfs voorkomen dat een tussenwervelschijf kapot gaat en dat je een hernia krijgt

Een blessure is een beschadiging van je lichaam die je oploopt bij het sporten.

tennisarm

Als spieren veel gebruikt worden kunnen ze overbelast raken. Er kan dan een ontsteking ontstaan. 

Een ontsteking van de aanhechtingsplaats van een spier heet RSI. 

verzwikking

Bij een verzwikking rekken het gewrichtskapsel en de kapselbanden uit. Er ontstaat vaak een zwelling. Bij een zwelling wordt de plaats van de blessure dik.

ontwrichting

Bij een ontwrichting schiet de gewrichtskogel uit de gewrichtskom. Een ontwrichting kun je bijvoorbeeld krijgen als je verkeerd op je arm valt.

kneuzing

Een kneuzing ontstaat meestal door een stomp, trap of val. Vaak krijg je dan een blauwe plek. 

De blauwe plek ontstaat doordat in het lichaam bloedvaten kapot zijn gegaan. 

Bij een kneuzing kun je ook een zwelling krijgen.