3.3, 3.7 (en 7.3)

• Economie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

Geld voor de overheid

Paragraaf 3.3, 3.7 en 7.3

Economie

Klas 4

Noem 3 voorzieningen die door de overheid betaald worden:

Hoe komt de overheid aan dit geld?

3.3: Leerdoelen

Ik kan uitleggen hoe de gemeenten aan inkomsten komen.

Ik kan berekenen wat de inwoners aan gemeentelijke heffingen moeten betalen.

Inkomsten van de gemeente

Een groot deel van de inkomsten van de gemeente komt van het Rijk. Daarnaast betalen burgers en bedrijven gemeentelijke belastingen en heffingen zoals OZB (onroerendezaakbelasting), rioolheffing, afvalstoffenheffing, parkeerbelasting, toeristenbelasting en hondenbelasting.

Bereken hoeveel procent van de inkomsten afkomstig zijn van het Rijk en hoeveel procent eigen inkomsten van de gemeente zijn.

inkomsten afkomstig van het Rijk: 116,6 + 96,0 + 46,4 = 259

259 : 369,3 x 100% = 70,1%

inkomsten van de gemeente: 32,7 + 14,9 + 11,7 + 10,6 + 40,4 = 110,3

110,3 : 369,3 x 100% = 29,9%

Geld voor de gemeente

De gemeente doet allerlei nuttige dingen. Daar hebben ze geld voor nodig.

Een gemeente krijgt een deel van het geld/ budget van het Rijk ("Gemeentefonds"). 

Gemeentelijke belastingen en heffingen (denk aan: ozb, hondenbelasting, rioolheffing, afvalstoffenheffing, etc.)

Hoe komt de gemeente aan geld?

1. Het Rijk
2. Gemeentelijke belastingen

• Ozb (onroerendezaakbelasting) = percentage van WOZ-waarde van het huis
• Toeristenbelasting
• Parkeerbelasting

3. Gemeentelijke heffingen (geen belastingen)

• Rioolheffing
• Kaartje voor het zwembad
• Kosten paspoort (=leges)
• afvalstoffenheffing
• parkeerboetes

Afvalstoffenheffing

Gemeenten vragen hun inwoners een vergoeding voor de aanleg en het onderhoud van het riool (rioolheffing). En ze betalen voor de afvoer en verwerking van het huisvuil (afvalstoffenheffing, ook wel reinigingsrecht genoemd). De afvalstoffenheffing is vaak een vast bedrag per gezin.

Daarnaast rekenen steeds meer gemeenten een bedrag per kilo ingeleverd huisvuil. Ze hopen dat de burgers zich hierdoor milieubewuster gaan gedragen.

Noem de belasting waarmee de gemeente geld verdiend.

1. Rioolrechten
2. Inkomstenbelasting
3. OZB(onroerendezaakbelasting)
4. Ondernemingsbelasting

Van wie krijgt de gemeente geld?

1. Van de eigen inwoners en van het rijk
2. Van de inwoners van Europa
3. Van de inwoners van het Nederland
4. Van de inwoners van de provincie

De gemeente krijgt op verschillende manieren geld, welke hoort er niet bij

1. Het rijk
2. gemeentelijke belastingen
3. verkeersboetes
4. Leges (vergoeding voor ID bijvoobeeld)

Geld voor de gemeente

De tarieven verschillen per gemeente. Sommige gemeenten zijn duur andere goedkoper terwijl ze bijvoorbeeld naast elkaar liggen.

Onroerendzaakbelasting

is belasting die gemeente opleggen aan eigenaren van huizen en andere gebouwen

Wordt berekend over.

• WOZ-waarde van onroerende zaak ( getaxeerde waarde van een huis door de gemeente)
• betaald door eigenaar van onroerende zaak

Waarom hoef je geen ozb te betalen als je huurt?

1. dan woon je niet in een gemeente
2. dan betaal je geen belastingen
3. dat betaalt de eigenaar
4. dan krijgt de gemeente te veel geld

3.3 Geld voor de gemeente

Onroerendezaakbelasting (OZB) = 

Belasting die je betaald over het 

pand/grond wat je bezit aan de gemeente.

Dus alleen eigenaren betalen OZB, huurders betalen dit niet!!!

Deze belasting wordt berekend op basis 

van de WOZ-waarde (wet waardering 

onroerende zaken)

3.3 Geld voor de gemeente

WOZ-waarde: € 256.000        OZB: 0,1045%

Hoe hoog is het bedrag van de aanslag? Rond het bedrag naar beneden af op hele euro’s.

• Stap 1: Deel de WOZ-waarde door 100.
• € 256.000 : 100 = € 2.560

3.3 Geld voor de gemeente

• Stap 2: Vermenigvuldig de uitkomst van stap 1 met het OZB-percentage.
• € 2.560 × 0,1045 = € 267,52

• Stap 3: Rond het bedrag naar beneden af op hele euro’s.
• € 267,52 wordt afgerond € 267

Hoe zien we dit terug op het SE?

Jay bewoont een eigen huis. Zijn woning heeft een WOZ-waarde van € 360.000. Volgens een makelaar is het huis € 340.000 waard. Jay krijgt een aanslag voor de onroerendezaakbelasting (ozb). Het tarief is 0,118%.

Bereken hoe hoog de aanslag ozb voor Jay wordt. Geef de berekening. Wat moet je hiermee doen bij de belastingaangifte?

uitwerking

€ 360.000 / 100 x 0,118 = €424,8

afronden naar beneden dus €424

3.7 Overheidsfinanciën

De overheid krijgt geld binnen en geeft geld uit. Meestal zijn de uitgaven groter dan de inkomsten en dat leidt tot een begrotingstekort. Het begrotingstekort leidt weer tot een schuld van de overheid. In deze paragraaf leer je over de financiën van de overheid.

Financiën van de overheid

• De rijksbegroting laat alle verwachte inkomsten en uitgaven van het komende jaar zien. 
• De miljoenennota is een toelichting op deze begroting.

Miljoenennota

Miljoenennota

Begrotingstekort/overschot

Begrotingstekort

Begrotingsoverschot

Staatsschuld

Overheidsschuld

Financieringssaldo

Begrotingstekort

Als de overheid meer uitgaven dan inkomsten verwacht, heeft ze een begrotingstekort.

Tegenovergestelde is een 

begrotingsoverschot. 

Begrotingstekort of -overschot?

• Als de begrote inkomsten groter zijn dan de uitgaven = begrotingsoverschot
• En andersom..... een begrotingstekort

• Hier is sprake van ...... 

Begrotingstekort

Als de overheid meer uitgaven dan inkomsten verwacht is er een begrotingstekort.

Als de overheid meer inkomsten dan uitgaven verwacht is er een begrotingsoverschot

De overheid kan een begrotingstekort voorkomen door op de uitgaven te bezuinigen of door haar inkomsten te verhogen (bijvoorbeeld belastingverhoging). 

Als er na die maatregelen toch nog een tekort overblijft moet de overheid geld lenen, ze leent van banken, pensionfondsen, verzekeraars en burgers.

Niet belastingmiddelen 

• Boetes die worden betaald 

•  Gaswinning (alleen centrale overheid)

•  Kosten voor een nieuw paspoort of rijbewijs

Profijtbeginsel

Profijtbeginsel

• Je betaalt als je ergens gebruik van maakt
  
• Voorbeeld: wegenbelasting, de kilometerheffing of de hondenbelasting

Solidariteitsbeginsel

Het solidariteitsbeginsel betekent dat iedereen een deel van zijn inkomen moet afstaan voor de mensen die zelf geen inkomen kunnen verdienen.

Bij werknemers worden de premies voor de sociale verzekeringen ingehouden op het brutoloon.

Solidariteitsbeginsel

Tijdens Prinsjesdag wordt er veel gesproken over de financiële gevolgen van de regeringsplannen voor verschillende bevolkingsgroepen. Ook bij Robin thuis vragen ze zich af wat er gaat veranderen.

De plannen die op Prinsjesdag gepubliceerd worden door de regering worden doorgerekend op financiële en economische gevolgen. Welke instantie berekent de economische gevolgen van de
regeringsplannen?

1. Centraal Bureau voor de Statistiek
2. Centraal Plan Bureau
3. Sociaal Economische Raad
4. Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen

Op de loonstrook staan een (1) en een (2).
Vul de loonstrook aan door de juiste woorden te kiezen.
Doe het zo: Noteer de nummers (1) en (2) op je antwoordblad. Vul bij de nummers de juiste woorden in. Kies uit de woorden die tussen haakjes
staan in de loonstrook.

Bereken in een decimaal hoeveel procent van het loon wordt afgedragen aan de Belastingdienst. Schrijf je berekening op.

Uit een krant: Komend jaar zullen meer mensen een baan hebben door economische groei. & Tweeverdieners met elk een bruto-inkomen tussen de € 50.000 en € 75.000 gaan er 0,6% op vooruit
Robin: “Dus als de werkgelegenheid stijgt, dan stijgt ook het besteedbaar inkomen.” Hieronder staan vijf economische verschijnselen:
1 De werkgelegenheid stijgt. 2 De loonheffing kan worden verlaagd.
3 De uitgaven aan sociale zekerheid dalen. 4 De werkloosheid daalt.
5 Het besteedbaar inkomen stijgt.
In welke regel staan deze verschijnselen zo, dat een logische gedachtegang ontstaat?

1. 1 → 2 → 3 → 4 → 5
2. 1 → 3 → 2 → 4 → 5
3. 1 → 4 → 2 → 3 → 5
4. 1 → 4 → 3 → 2 → 5

Robin: “Pa, als ik naar je salarisstrook kijk, dan wordt er elke maand een
groot bedrag ingehouden voor je pensioenvoorziening. Dat kun je toch
ook zelf sparen.”
Noem een reden waarom de overheid alle werknemers verplicht deel
te nemen aan collectieve pensioenvoorzieningen.

Twee beweringen:
1. De zorgtoeslag is een voorbeeld van een voorziening op grond van het profijtbeginsel.
2. De huurtoeslag is een voorbeeld van een voorziening op grond van het draagkrachtbeginsel.

1. Beide zijn goed
2. 1 is goed en 2 is fout
3. 1 is fout en 2 is goed
4. Beide zijn fout

De verschillen tussen de inkomens worden in verhouding groter.

Je betaald voor het gebruik van de goederen en diensten die de overheid levert.

Iedereen met een inkomen moet een deel daarvan afstaan ten behoeve van mensen zonder inkomen of met een laag inkomen.

Degene die in staat is veel te betalen, moet in verhouding meer betalen.

Draagkrachtbeginsel

Profijtbeginsel

Solidariteitsbeginsel

Denivellering

Wat is onjuist over het solidariteitsbeginsel?

1. Het solidariteitsbeginsel zorgt voor een eerlijkere verdeling van de welzijn.
2. Het houdt in dat iedereen een stukje van zijn inkomen afstaat aan de armere mensen.
3. Een AOW of WW is een voorbeeld van een solidariteitsbeginsel.
4. De sterkeren helpen de zwakkeren.

Motorrijtuigenbelasting is een voorbeeld van ...

1. Solidariteitsbeginsel
2. Draagkrachtbeginsel
3. Profijtbeginsel

Het profijtbeginsel wordt toegepast bij

1. Loonbelasting
2. Wegenbelasting
3. Sociale zekerheid
4. Vermogensbelasting

Het progressief belastingstelsel valt onder het...

1. Profijtbeginsel
2. Draagkrachtbeginsel
3. Solidariteitsbeginsel

Begrip:	Omschrijving
	De verwachte inkomsten en uitgaven van de regering voor het komende jaar
	Toelichting en uitleg van de Rijksbegroting
	De plannen van de regering voor het komende jaar
	Hierin zit de rijksbegroting en de miljoenennota, wanneer de minister deze aanbiedt aan de Tweede Kamer

Vraag 2

Koffertje

Rijksbegroting

Troonrede

Miljoenennota

Wat is het profijtbeginsel

1. Dat de belasting wordt afgestemd op de hoogte van je inkomen
2. Dat het inkomen voor een deel naar de armen gaat
3. Dat je betaald als je ergens gebruik van maakt
4. Dat je belasting moet betalen over een slecht (ongezond) product

Informatie uit Rijksbegroting

Informatie uit de Miljoenennota

De belastinginkomsten bedroegen vorig jaar 161 miljard euro.

De regering wil meer politieagenten op straat verhoogt het budget van het ministerie van Veiligheid en Justitie

De regering besteedt 35 miljard euro aan onderwijs

De regering verhoogt de belasting om het begrotingstekort te verkleinen.

7.3

SOCIALE ZEKERHEID

Op het loon van Robins vader, de heer Tichelaar, wordt loonheffing ingehouden. De loonheffing bestaat uit loonbelasting en premies volksverzekeringen.

Welke wet behoort tot de volksverzekeringen?

1. Algemene Bijstandswet
2. Algemene Ouderdomswet
3. Werkloosheidswet
4. Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen

Maken

Paragraaf 3.3: 1,2,3, 6 en 7 t/m c

Paragraaf 3.7: 2,4,5, 8, 9 en 11

Noem drie soorten voorzieningen die door de overheid betaald worden.