MTH, leerjaar 1, blok 2, les 4

• Medisch technisch handelen
• MBO
• Studiejaar 1

Les 4, Temperatuur

Temperatuur

Wanneer wordt gesproken over de lichaamstemperatuur, dan wordt over het algemeen de kerntemperatuur bedoeld. 

De kerntemperatuur is de temperatuur die heerst in de romp en de hersenen. 

De temperatuur van de ledematen en de huid is over het algemeen lager dan de kerntemperatuur. 

De kerntemperatuur schommelt tussen de 36,5 en 37,5 graden. 

Om deze temperatuur te behouden, ondanks invloeden van de omgeving, is er een constant evenwicht tussen de productie van warmte en warmteverlies.  

Gedurende de dag zijn kleine schommelingen te meten in de kerntemperatuur. 

Meestal is de temperatuur in de ochtend 0,3 graad lager dan in de avond. Dit komt omdat tijdens het slapen relatief weinig warmte wordt geproduceerd.

De volgende begrippen worden aangehouden om de kerntemperatuur te beschrijven:  

• Ondertemperatuur: <36 graden. 

• Normale temperatuur: 36,5 tot 37,5 graden. 

• Verhoging (subfebriele temperatuur) 37,5 tot 38,0 

  graden. 

• Koorts: >38,0 graden. 

Productie warmte	Verlies warmte
Lichamelijke activiteit Spijsvertering Hevige emoties	De huid De uitademingslucht De urine en ontlasting

Let op: iemand met een verhoogde temperatuur heeft niet altijd koorts. In geval van hevige lichamelijke inspanning of een warmte omgevingstemperatuur kan ook een verhoging van de kerntemperatuur optreden. 

Dit is het geval wanneer het lichaam zijn warmte niet meer goed kwijt kan. 

Stelling: De kerntemperatuur is de temperatuur die onder andere heerst .....

1. In de romp
2. In de armen
3. In de huid
4. In de benen

Wat is de normaalwaarde van de kerntemperatuur?

1. 35,0 tot 38,0 graden
2. 36,0 tot 38,0 graden
3. 35,5 tot 36,5 graden
4. 36,5 tot 37,5 graden

Hoe produceert het lichaam warmte?

1. Emoties
2. Lichamelijke activiteit
3. Beide bovenstaande
4. Geen van bovenstaande

Koorts 

De lichaamstemperatuur wordt geregeld door een specifiek gebied in de hersenen: de hypothalamus. 

De hypothalamus werkt als een thermostaat. 

Normaal gesproken probeert het lichaam een temperatuur rond de 37 graden te handhaven. 

Wanneer een infectie optreedt, kan koorts optreden. 

• Koorts ontstaat door een verhoging van de streefwaarde van de thermostaat. 
• In plaats van streven naar een waarde rond de 37 graden zal de streefwaarde bijvoorbeeld verschuiven naar 39 graden. 
• Een cliënt die koorts krijgt, zal het in eerste instantie koud hebben. 
• Dit komt doordat de lichaamstemperatuur bij koorts aanvankelijk 37 graden is terwijl de streeftemperatuur 39 graden is.

• Door meer warmte te produceren (door bijvoorbeeld rillen en kippenvel) en warmteafgifte te beperken (bijvoorbeeld onder een deken gaan liggen) zal de lichaamstemperatuur stijgen. 
• Bij het verdwijnen van koorts treedt het omgekeerde effect op. 
• De lichaamstemperatuur is nog verhoogd, terwijl de streefwaarde weer gedaald is naar 37 graden. 
• De cliënt zal het dan warm krijgen en gaan zweten om warmte kwijt te raken. 

Aangenomen wordt dat koorts bijdraagt aan het bestrijden van een infectie. 

Dit komt omdat koorts ervoor zorgt dat de stofwisseling sneller verloopt en de doorbloeding verbeterd. 

Hierdoor kunnen ziekteverwekkers makkelijker bestreden worden. 

  

 

Koorts op zichzelf is niet gevaarlijk, omdat de streefwaarde niet oneindig zal verhogen. 

Het is wel belangrijk dat cliënten met koorts hun warmte voldoende kwijt kunnen en goed blijven drinken.   

Paracetamol heeft invloed op de hypothalamus en onderdrukt hierdoor koorts. 

Het is daarom belangrijk om paracetamolgebruik te vermelden bij de temperatuurmeting.  

Welk deel van het lichaam regelt de lichaamstemperatuur?

1. De lever
2. De hypofyse
3. De hypothalamus
4. De hersenstam

Stelling: Koorts ontstaat door een tijdelijke verhoging van de streefwaarde van de thermostaat.

1. Dit is juist
2. Dit is niet juist

Stelling: Een cliënt die koorts krijgt, zal het in eerste instantie warm hebben.

1. Dit is juist
2. Dit is niet juist

Casus: Mevrouw Kooistra heeft griep. Ze heeft het heel erg warm en is veel aan het zweten.

Waarvan is meest waarschijnlijk sprake?

1. Het krijgen van koorts
2. Het verdwijnen van koorts
3. Een temperatuur boven de 40 graden
4. Geen van de antwoorden is goed

Temperatuur meten 

De temperatuur kan op verschillende plekken gemeten worden. 

• rectaal
• tympaan
• oraal
• axillair
  

Rectaal  (anus)

Bij de rectale temperatuurmeting wordt een thermometer via de anus ingebracht in het rectum.   

De rectale temperatuurmeting wordt als meest betrouwbaar gezien. 

Voor het inbrengen kan een plastic hoesje worden gebruikt en eventueel wat vaseline. 

In geval van aambeien of bij diarree dient men voorzichtiger te zijn. 

Hierbij kan de rectale temperatuurmeting pijnlijk zijn of letsel veroorzaken.   

Een rectale temperatuurmeting dient niet te worden toegepast wanneer cliënten recent zijn geopereerd aan het rectum of de prostaat of wanneer er verwondingen zijn in dit gebied.

Tympaan (oor)  

Bij het meten van de temperatuur in het oor wordt een speciale oorthermometer gebruikt. 

De thermometer wordt in het oor aangebracht, gericht op het trommelvlies. 

Het trommelvlies ligt relatief dicht bij de hypothalamus, waar de lichaamstemperatuur wordt geregeld. 

Hierdoor worden veranderingen in de temperatuur sneller gemeten dan op de andere plaatsen. 

Een nadeel is dat deze methode foutgevoeliger is dan de rectale temperatuur, omdat het niet altijd lukt om de thermometer goed op het  op het trommelvlies te richten. 

Oraal  (mond)

Bij de orale temperatuurmeting wordt de temperatuur in de mond van de patiënt gemeten. 

Deze methode is minder nauwkeurig dan de rectale temperatuurmeting. 

De temperatuur is over het algemeen 0,3 graden lager dan in het rectum. 

Een nadeel van deze methode is dat warm of koud voedsel of drinken korte tijd voor de meting invloed kan hebben. 

Roken heeft ook invloed op de meting. 

Wacht na eten, drinken of roken daarom minimaal 30 minuten voordat de meting wordt uitgevoerd. 

Axillair (oksel)  

Bij de axillaire temperatuurmeting wordt de thermometer in de oksel van de patiënt gehouden. 

Deze methode wordt als minst betrouwbaar gezien.

 Dit komt door de volgende factoren:  

• De temperatuur van de huid is vaak kouder dan de kerntemperatuur. Hierdoor is deze meting 0,5 tot 1 graad lager dan de rectale temperatuur. 

• Het wassen en drogen van de oksel kan door wrijving de temperatuur ter plaatse verhogen.  

  

 

Wat is de meest betrouwbare locatie om de temperatuur te meten?

1. Rectaal
2. Axillair
3. Oraal
4. Tympaan

Bij welke cliënten wordt een rectale temperatuurmeting wel toegepast?

1. Operatie aan rectum
2. Recente prostaatingreep
3. Verwondingen in anale gebied
4. Cliënten met waterdunne diarree

De temperatuur kan tympaan (in het oor), axillair (in de oksel), rectaal of oraal (in de mond) gemeten worden.
Welke meetmethode is het minst betrouwbaar?

1. Tympaan
2. Axillair
3. Rectaal
4. Oraal