Rechtsstaat §2

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

H2. Rechtsstaat

§2 Grondrechten: beperken of niet?

Lesopbouw

1. Actualiteit
2. Lesdoelen
3. Herhalen vorige les
4. Toelichting §2
5.  Afsluiting

1. Actualiteit

PvdA wil acceptatieplicht scholen in grondwet

Om scholen te verbieden nog langer leerlingen te weigeren op grond van levensbeschouwing, wil de Partij van de Arbeid de grondwet aanpassen. Scholen mogen dat nu wel vanwege grondwetsartikel 23 voor vrijheid van onderwijs.

14 november 2020

2. Lesdoelen §2.2./3.

1. Je kunt uitleggen dat de grenzen van grondrechten regelmatig ter discussie staan en waarom ze moeilijk te wijzigen zijn.
2. Je kunt beargumenteren waarom de overheid soms inbreuk mag maken op (grond)rechten.
3. §3 Je kunt uitleggen waarom verschillende rechtsbronnen toegankelijk moeten zijn in een rechtsstaat

Begrippen (toetsstofdocument)

• Klassieke grondrechten (definitie en gevolgen voor sociale cohesie)
• Sociale grondrechten
• Politieke grondrechten
• Vrijheidsrechten
• Grondwetswijziging
• Rechtsbronnen

3. Herhalen vorige les

Wat zijn grondrechten en waar zijn ze voor bedoeld?

Grondwet

De Nederlandse Grondwet

welke grondrechten
herken je?

Art. 1: Gelijkheidsbeginsel

Art. 4: Kiesrecht, iedereen mag stemmen

Art. 5: Petitierecht

Art. 6: Vrijheid v Godsdienst en levensovertuiging

Art. 7: Vrijheid van meningsuiting, waaronder vrijheid van drukpers

Art. 8: Vrijheid van vereniging

Art. 9: Vrijheid van vergadering en betoging

Art. 17: Vrije toegang tot rechter

Art. 23: Onderwijs, waaronder vrijheid van onderwijs

Art. 17: Vrije toegang tot rechter

Art. 42: onschendbaarheid koning en ministeriële verantwoordelijkheid

Art. 50: Er is een volksvertegenwoordiging

Art. 53: geheime verkiezingen

Art. 114: De doodstraf kan niet worden opgelegd

Kenmerken rechtsstaat

De aanwezigheid van grondrechten.
Grondrechten zijn niet absoluut. Beperking hiervan is dus mogelijk

De machtenscheiding of Trias Politica.
De macht is verdeeld in drie verschillende machten die elkaar controleren. In Nederland is van volledige machtenscheiding echter geen sprake.

Het legaliteitsbeginsel.
1) de overheid moet zich aan de rechtsregels houden
2) je kunt alleen gestraft worden voor iets dat in de wet strafbaar gesteld is ten tijde van de overtreding

Onafhankelijke rechtspraak. Rechters worden voor het leven benoemt. Ze baseren hun uitspraak onder andere op de vier rechtsbronnen (zie volgende slide).

4. Toelichting §2.2./3.

Rechtsbronnen

Plekken waar je het recht terug kunt vinden:

- Grondwet

- wetten

- (internationale) verdragen

- rechtspraak 

- jurisprudentie: gerechtelijke uitspraken

- gewoonterecht (niet alle wetten staan op papier maar iedereen volgt de ongeschreven regels).

Coronaregels

Beperken ze onze grondrechten?

Coronaregels illegaal?

raad van State heeft alles onderzocht en alleen de maatregelen in de privésfeer gaan tegen onze vrijheden in. Voor alle andere maatregelen is er een grondslag terug te vinden in de grondwet.

De coronamaatregelen beperken onze grondrechten en zijn daarom illegaal?

1. eens
2. oneens
3. gedeeltelijk mee eens

Opdracht Grondrechten

Bekijk alle grondrechten die in hoofdstuk 1 van onze grondwet staan.

Maak vervolgens een top-3 grondrechten. Deze top 3 bespreken we straks klassikaal.

www.denederlandsegrondwet.nl

Welke drie grondrechten vind jij het belangrijkst? Waarom?

5. Lesdoelen §2.2./3.

1. Je kunt uitleggen dat de grenzen van grondrechten regelmatig ter discussie staan en waarom ze moeilijk te wijzigen zijn.
2. Je kunt beargumenteren waarom de overheid soms inbreuk mag maken op (grond)rechten.
3. §3 Je kunt uitleggen waarom verschillende rechtsbronnen toegankelijk moeten zijn in een rechtsstaat

Waarom was deze les (on)belangrijk?

Verdiepingsopdracht

Zoek twee verschillende nieuwsartikelen waarin duidelijk een botsing van grondrechten naar voren komt. Noteer de kern van de nieuwsartikelen, om welke grondrechten het gaat, en welk grondrecht volgens jou belangrijker is gezien de situatie.