H1 par. 1.2 De eerste boeren

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De tijd van jagers en boeren

H1. De tijd van jagers en boeren

par. 1.2 De eerste boeren

Invalshoeken

• Economisch: 
• wat zijn de middelen van bestaan? 
• Denk hierbij bijvoorbeeld jagen en verzamelen, landbouw, industrie. 
• Hoe komen mensen aan hun inkomsten?

 

Invalshoeken

• Politiek-bestuurlijk: 
• hoe wordt de samenleving bestuurd? 
• Wie is de baas? 
• Welke regels en wetten zijn er?

 

Invalshoeken

• sociaal: 
• dit gaat bijvoorbeeld over de leefomstandigheden van mensen en de verschillende sociale lagen. 
• Zijn er grote verschillen tussen mannen/vrouwen en arm/rijk? 
• Leven de mensen in de stad of op het platteland?

Invalshoeken

• cultureel: wat denken en voelen de mensen en hoe uitten ze dit?
• bijvoorbeeld in hun gewoontes en regels, 
• geloof, 
• kunst en 
• wetenschap. 

Kenmerkende aspecten H1

1. De levenswijze van jagers-verzamelaars

2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen

3. Het ontstaan van de eerste steden

Betrouwbaarheid van bronnen

Hoe weet je of een bron betrouwbaar is?

• Bevat de bron vooral feiten (hoe meer feiten, hoe betrouwbaarder) of ook meningen?

• Wat weet je over de maker van de bron: afkomst, beroep, godsdienst, politieke ideeën, sociale laag?

Betrouwbaarheid van bronnen

Hoe weet je of een bron betrouwbaar is?

• Leefde de maker in de tijd waar de bron over gaat (ooggetuige verslag = betrouwbaarst)? Of leefde de maker veel later (=minder betrouwbaar: maker kan dingen vergeten zijn)?

• Is de maker misschien partijdig?

Bruikbaarheid van bronnen

Wanneer is een bron bruikbaar?

• Bronnen zijn bruikbaar als ze antwoord geven op de vraag die je stelt. Het antwoord op jouw vraag moet dus terug te vinden zijn in de bron. 

Bruikbaarheid van bronnen

Wanneer is een bron bruikbaar?

• Bronnen zijn bruikbaar als ze antwoord geven op de vraag die je stelt. Het antwoord op jouw vraag moet dus terug te vinden zijn in de bron. 

Prehistorie

• alles tot 3000 v.C.
• tijd van jagers en verzamelaars

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven wat de agrarische revolutie inhield.
• Je kunt enkele mogelijke verklaringen geven voor de overgang van jagen-verzamelen naar landbouw.
• Je kunt uitleggen tot welke economische, sociale en culturele veranderen de agrarische revolutie leidde.
• Je kent de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.
  

Een belangrijke ontdekking

Eeuwenlang leefden mensen van jagen en verzamelen.

Rond 9.000 v.C. veranderde dit.

Sommige jagers-verzamelaars gaan zelf graan en groenten verbouwen: akkerbouw.

Eerst stopten de mensen alleen wat graankorrels in de grond, later gingen ze daar ook onkruid wieden en gaven ze water.

De eerste mensen die aan akkerbouw deden, leefden in het Midden-Oosten.

Daar begon duizenden jaren later een nieuwe ontwikkeling: het houden van dieren.

De vroegste boeren deden nog volop aan de jacht.

Later gingen deze mensen dieren temmen. 

Dit vee voorzag hen van melk, vlees en wol.

Veeteelt.

Een belangrijke ontdekking

Akkerbouw en veeteelt: landbouw.

Overgang naar de landbouw is een van de belangrijkste veranderingen in het bestaan van de mensheid.

Daarom: agrarische revolutie.

Waar leefden de eerste boeren?
Kies de juiste letter

1. Midden-Oosten
2. Europa
3. Afrika
4. Azie

Wat is veeteelt?
Kies de juiste letter

1. Het verbouwen van gewassen op akkers
2. Het houden en fokken van dieren

Waarom gaan jagers en verzamelaars over op de landbouw denken jullie?
Bedenk 1 reden/ oorzaak

Veeteelt zorgde voor voedsel voor de boeren,
maar waarvoor waren dieren nog meer handig?

Oorzaken landbouw

Boeren moesten veel harder werken dan jagers-verzamelaars.

Waarom gaan ze dan toch over op de landbouw?

Overgang naar landbouw in 3 fases:

1. In het Midden-Oosten, 10.000 jaar v.C, veranderde het klimaat --> meer voedsel in de natuur, jagers-verzamelaars bleven op 1 plaats blijven wonen: minder vermoeiend.
   

Oorzaken landbouw

2. 1000 jaar later begonnen de mensen aan landbouw te doen. Zelf zaaien en oogsten. Leerden meer over planten en dieren.

Oorzaken landbouw

3. Landbouw noodzakelijk om in leven te blijven. 

Er was meer voedsel --> bevolkingsgroei --> meer voedsel nodig --> landbouw belangrijker.

Landbouw ontstond in het Midden-Oosten, daar groeiden wilde graansoorten en bonen die geschikt waren om te verbouwen.

Ook leefden er veel dieren die je kon temmen.

De overgang van het jagen en verzamelen op de landbouw had grote gevolgen.
Bedenk er 1.

Grote gevolgen

• Vaste woonplaats
• Bevolkingsgroei door meer voedsel. Sommige mensen werden rijker dan anderen: verandering in economie.
• Sociale verschillen
• Cultuur verandering
  

Grote gevolgen

• besmettelijke veeziekten konden overslaan op mensen: veel  slachtoffers, omdat mensen dichter op elkaar leefden. Ook door minder gevarieerd eten.

Noem 1 voordeel en
1 nadeel van het boerenleven

Schrijf 1 ding op wat je vandaag geleerd hebt.

Wat vind je nog lastig?

Aan de slag

Wat? Eerst ga je de tekst van par. 1.2 lezen (belangrijke zaken aanstrepen!) en daarna maak je van par. 1.2 de opdrachten.

Hoe? Alleen

Hulp? Bij je buurman/buurvrouw. Kom je er samen niet uit, dan vraag je hulp aan je docent.

Tijd? Tot het einde van de les.

Klaar? Dan ga je de leerdoelen uitwerken.