Les 6: Opbouw van de aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Welkom terug bij Aardrijkskunde! 

Startklaar:

• Jas uit, tas op de grond
• Telefoon en oortjes weg
• Laptop dicht op tafel
  
• Schrift en pen op tafel

Planning

Wat gaan we doen?

Programma

• Voorkennis platentektoniek
  
  
• Aantekeningen en uitleg
  
  
• Oefenen

Periode planning

Verwachtingen lesverloop

• We maken aantekeningen tijdens de uitleg
  
  
• We laten elkaar uitpraten
  
  
• Je hoeft niet je hand op te steken, de docent wijst leerlingen aan bij (open)vragen (tenzij anders aangegeven)

Witte slide = aantekeningen

Groen slide = activiteit

Terugblik

• Welke klimaten voorkomen in de VS
• Waarom deze klimaten daar voorkomen
• Hoe je een klimaatgrafiek afleest
• Welke kenmerken horen bij de klimaten (van köppen)
  en de bijbehorende landschappen. 
• Hoe de grote windsystemen werken aan de hand van
  de Wet van Buys Ballot
• Wat de ITCZ is
• Wat de invloed is van de windsystemen op Noord- en Zuid-Amerika

Tevreden met het resultaat van de SO?

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Wat weet jij al over platentektoniek?

Schrijf 5 woorden op die hiermee te maken hebben

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Wat weet je al over platentektoniek?

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Laptop in je tas
Schrift op tafel

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

Voorkennis 

1. De leerlingen kennen het begrip platentektoniek. 

2. De leerlingen weten dat de aarde uit verschillende lagen bestaat

3. De leerlingen weten dat de korst uit aardplaten bestaat die bewegen.

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

      Lesdoelen

• Uit welke lagen de aarde bestaat 
  (aardkern (binnen- en buitenkern), de aardmantel en de aardkorst (oceanisch en continentaal). 
  
  
• De kenmerken van de lagen (viscositeit, samenstelling en temperatuur)
  
  

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Kernbegrippen

Viscositeit: 

Dit zegt iets over hoe vloeibaar of stroperigheid van vloeistoffen en gas. 

Samenstelling: 

Dit gaat over welke materialen de lagen van de aarde vormen. Elke laag bestaat uit verschillende soorten gesteente en metalen.

Temperatuur: 

Dit geeft aan hoe heet een laag is. Hoe dieper je in de aarde gaat, hoe heter het wordt.

Viscositeit geeft de 'stroperigheid' aan van een vloeistof of gas

Opbouw van de aarde

  Maak een tekening:        

Neem in je tekening het    

volgende mee:               

    

Binnen- en Buitenkern     

Aardmantel                

Aardkorst                 

Handen omhoog:
Hoe weten we dat de binnenkant van de aarde uit lagen bestaat en hoe weten we welke kenmerken deze lagen hebben?

LEZEN 10 min

De diameter van de aarde is 6371 km

https://www.nu.nl/klimaat/6303415/al-een-jaar-recordtemperaturen-in-oceanen-tekenen-dat-opwarming-versnelt.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

Hoe weten we dit?

De samenstelling van de aardlagen weten we door het meten van P- en S-golven

P- en S- Golven

Uit de manier waarop deze golven door de aarde gaan kunnen wetenschappers afleiden wat de dichtheid en soort materiaal is van de lagen.

Wind van noorden -> kouder

Warme zeestroom-> warmer

Aardkern

Binnenkern

- Zware metalen (nikkel en ijzer)

- Heet

- Vast door hoge druk en temperatuur

Buitenkern

- Zware metalen (nikkel en ijzer)

- Heet 

- Viscositeit: Laag (vloeibaar)

Aardmantel

De bovenkant van de aardmantel is gedeeltelijk stroperig (viscositeit).

Hierdoor zijn 

convectie-

stromen 

mogelijk.

Aardkorst

Oceanische korst

- Basalt

- Relatief zwaar

- Dun (5km - 10km)

Continetale korst

- Graniet

- Relatief licht

- Dikker (30km - 50km)

Overzicht opbouw aarde

Laag	Materiaal-type	Viscositeit	Kenmerken
Aardkorst	Gesteenten: Basalt & Graniet	Vast	Bestaande uit de aardkorst en het bovenste deel van de mantel; stijf en breekt gemakkelijk; vormt de aardplaten.
Aardmantel	Gesmolten gesteente, opgeloste gassen	Plastisch	Gedeeltelijk gesmolten; stromingen in deze laag drijven de beweging van de tektonische platen.
Buitenkern	IJzer en nikkel	Vloeibaar	Bestaat uit vloeibaar ijzer en nikkel; bewegingen in deze laag genereren het aardmagnetisch veld.
Binnenkern	IJzer en nikkel	Vast	Bestaat uit een vaste bol van ijzer en nikkel; ondanks de hoge temperatuur, blijft het vast door de enorme druk.

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Verdieping

Gesteente kan van vorm veranderen: vast naar vloeibaar.
Deze gesteenten zijn visco-elastisch.

Dit houdt in dat ze zich onder bepaalde omstandigheden als vloeistof gedragen, maar dit gebeurt extreem langzaam (over miljoenen jaren). 

Doorsnede van de aarde

Met welk fruit zou je de doorsnede van de aarde kunnen vergelijken? 

Doorsnede van de aarde

Met welk fruit zou je de 

doorsnede van de aarde 

kunnen vergelijken? 

     Kleine afsluiting

Aardkern (Binnen- en buitenkern)

Aardmantel

Aardkorst (Oceanisch en Continentaal)

Viscositeit

Convectiestromen

Basalt 

Graniet

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen

     Grote afsluiting

Vandaag gaan we ontdekken uit welke lagen de aarde bestaat en hoe deze lagen van elkaar verschillen. Specifiek gaan we kijken naar de aardkern (binnen- en buitenkern), de aardmantel en de aardkorst (oceanisch en continentaal).

We leren over hun viscositeit (hoe stroperig de lagen zijn), hun samenstelling (waaruit ze bestaan) en hun temperatuur. 

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Zelf oefenen

ijzer en nikkel

laag

Zelf aan de slag

De binnenkern van de aarde is vast, terwijl de buitenkern vloeibaar is. De temperatuur in de binnenkern is hoger dan in de buitenkern, en de samenstelling bestaat voornamelijk uit … 1 … (ijzer en nikkel / magnesium en silicium). De viscositeit van de buitenkern is … 2 … (laag / hoog) door de vloeibare aard.

ijzer en nikkel

laag

Zelf aan de slag

De aardmantel bevindt zich direct onder de aardkorst en is voornamelijk samengesteld uit … 1 … (metalen / gesmolten gesteente). De viscositeit van de aardmantel is hoger dan die van de buitenkern, waardoor de convectiestromen langzaam bewegen. De temperatuur van de aardmantel varieert, maar is lager dan die van de … 2 … (binnenkern / buitenkern)n 2.

gesmolten gesteente

binnenkern

Zelf aan de slag

De oceanische korst is dunner maar dichter dan de continentale korst. De continentale korst bestaat uit ander gesteente dan de oceanische korst. De oceanische korst bestaat voornamelijk uit … 1 … (basalt / graniet). De temperatuur in de aardkorst stijgt naarmate je dichter bij de … 2 … (aardmantel / aardkorst) komt.

 en 2.

basalt

aardmantel

 Vraag 1

Uitspraak 1: De binnenkern van de aarde is vloeibaar.

Uitspraak 2: De buitenkern van de aarde is verantwoordelijk voor het aardmagnetisch veld.

Uitspraak 3: De aardmantel bestaat voornamelijk uit gesmolten gesteente en heeft een vaste vorm.

Neem de cijfers 1, 2 en 3 van de uitspraken over op het antwoordblad en zet erachter of de uitspraak juist of onjuist is.

Uitspraak 1: Onjuist (de binnenkern is vast)

Uitspraak 2: Juist

Uitspraak 3: Onjuist (de aardmantel is gedeeltelijk vast en gedeeltelijk plastisch)

Vraag 2 

Uitspraak 1: De viscositeit van de buitenkern is hoger dan die van de aardmantel.

Uitspraak 2: De continentale korst is dikker en minder dicht dan de oceanische korst.

Uitspraak 3: De temperatuur in de binnenkern is lager dan in de aardmantel.

Neem de cijfers 1, 2 en 3 van de uitspraken over op het antwoordblad en zet erachter of de uitspraak juist of onjuist is.

Uitspraak 1: Onjuist (de viscositeit van de aardmantel is hoger dan die van de buitenkern)

Uitspraak 2: Juist

Uitspraak 3: Onjuist (de temperatuur in de binnenkern is hoger)

Vraag 3 

Uitspraak 1: De oceanische korst bestaat voornamelijk uit graniet.

Uitspraak 2: De temperatuur van de aardmantel is lager dan die van de buitenkern.

Uitspraak 3: Convectiestromen in de aardmantel spelen een rol bij het bewegen van de aardkorst.

Neem de cijfers 1, 2 en 3 van de uitspraken over op het antwoordblad en zet erachter of de uitspraak juist of onjuist is.

Uitspraak 1: Onjuist (de oceanische korst bestaat voornamelijk uit basalt)

Uitspraak 2: Juist

Uitspraak 3: Juist

Vraag 4

Uitspraak 1: De viscositeit van de binnenkern is zeer laag vanwege de vloeibare toestand.

Uitspraak 2: De buitenkern bestaat voornamelijk uit gesmolten ijzer en nikkel.

Uitspraak 3: De continentale korst is dunner dan de oceanische korst.

Neem de cijfers 1, 2 en 3 van de uitspraken over op het antwoordblad en zet erachter of de uitspraak juist of onjuist is.

Uitspraak 1: Onjuist (de binnenkern is vast en heeft dus geen lage viscositeit)

Uitspraak 2: Juist

Uitspraak 3: Onjuist (de continentale korst is dikker dan de oceanische korst)

Begrippen

https://quizlet.com/join/Rgu8QEZ9z?i=1fo1jg&x=1bqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com