6.3 De machtige kerk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

6.3 De machtige kerk

geloven tussen 1000 en 1500

Leerdoelen:

• Welke soorten kerken christenen bouwden.
  
• Hoe godsdienstig christenen waren en hoe machtig de kerk daardoor was.
  
• Hoe de kerk optrad  tegen mensen die zich niet gedroegen volgens de normen van de kerk

6.4 De machtige kerk

Voor het jaar 1000 werden de meeste kerken van hout gemaakt. 

Hoger, beter, mooier

• Mensen wilden erg graag na hun dood in de hemel komen.
• Om hun God te eren bouwden ze grote kerken.
• Ook konden ze zo laten zien hoe rijk de stad was.
• Het geld voor de bouw kwam van schenkingen van de gilden of giften van mensen.

Kerkenbouw

Na 1000 worden overal in Europa kerken gebouwd.

De meest gebruikte bouwstijl was Romaans

Na 1200 kwam er een nieuwe bouwstijl op: Gotiek

Kenmerken 

Romaanse bouwstijl

• kleine ramen
• dikke muren
• rond gewelf of koepel

(gewelf = gebogen plafond)

Kenmerken 

Gotische bouwstijl

• grote hoge ramen
• spitse bogen
• glas in lood ramen

'Memento Mori'

• In de Middeleeuwen waren de meeste mensen in Europa christenen
  

• Het leven was heel erg gericht op het leven na de dood: kwam je in de hemel of in de hel? 
• Daarom was het motto: Memento Mori: gedenk te sterven.
• Al tijdens het leven moest boete gedaan worden voor zonden
• Een zonde is iets doen wat God verboden had (bijv. stelen, liegen)
  
• Boete kun je doen door om vergeving te bidden of om de kerk geld of goederen te schenken. 

Leven na de dood

Na de dood waren er drie mogelijkheden:

1. Hemel: zonder zonden? Dan onmiddelijk in de hemel (alleen heiligen)

2. Hel: bij heel zondig leven: eeuwig branden in de hel.

3. Vagevuur: na je dood moest je boete doen voor je zonden in het vagevuur. Hoe meer je al had geboet tijdens je leven, hoe korter het verblijf in het vreselijke vagevuur. Daarna kon je alsnog naar de hemel.

Aflaat 

Brief die je van de paus kon kopen waarop stond dat een aantal zonden vergeven waren.

Hierdoor verbleef je korter in het vagevuur.

Hier verdienden de paus en de kerk veel geld.

Bedevaart

Je kon een aflaat voor afkoop van alle zonden verdienen als je op bedevaart ging naar een heilige plek bv Rome of Jeruzalem

Pelgrim: iemand die op bedevaart gaat (lopend...)

Bidden en Heiligen

• Doel van bidden = bescherming, steun of vergeving vragen aan God, Jezus, Maria of een heilige.

• Heilige = gestorven persoon die vereerd wordt om zijn goede daden

• In veel kerken werden relikwieën (overblijfselen van heiligen) vereerd, zoals botten

Reliekhouder met daarin een bot van een heilige. 

Organisatie van de kerk

Alle gelovigen van een dorp of stadswijk noem je een parochie. 

Een parochie had een eigen kerk en een eigen pastoor  (een priester).

Parochies in een bepaald gebied vormen een Bisdom. Een Bisdom werd bestuurd door een Bisschop: is de baas over de pastoors in het Bisdom.

Bisschoppen werden benoemd door de Paus (=hoofd van de katholieke kerk)

Ketters en heksen

Christenen die volgens de paus niet het juiste geloof hadden, werden ketters genoemd.

Deze werden door de inquisitie (reizende rechtbank) vervolgd.

Heksen

• Dingen die misgingen kon men vaak niet verklaren. 
• Er werd gezocht naar een zondebok, iemand die je de schuld kunt geven.
• Deze zondebokken werden vaak gevonden in mensen die andere gewoonten hebben.
• Zo werden sommige vrouwen (én mannen) van hekserij beschuldigd.

Vervolging van heksen

• Om heksen te 'ontmaskeren' werden de meest vreselijke ondervragingen en proeven gebruikt.
• Zo werden heksen gewogen of in het water gegooid om te kijken of ze te licht waren (en dus bleven drijven).
• Heksen werden verbrand om er zeker van te zijn dat de duivel werd uitgedreven.

Vermoedelijk zijn er in Europa ongeveer tussen 1450 en 1650 ongeveer 60.000 mannen en vrouwen als 'heks' terechtgesteld. Opvallend is dat de heksenvervolging eigenlijk pas aan het einde van de Middeleeuwen plaatsvond.

Jeanne d'Arc op de brandstapel

Joden

• In de Middeleeuwen vonden de mensen de Joden 'vreemd' en 'onbetrouwbaar'.
  
• Zo zouden zij het drinkwater hebben vergiftigd met de pest.
• Joden moesten vaak in andere delen van de stad wonen (getto's), mochten geen eigen grond bezitten en ze mochten geen lid zijn van een gilde.
• Daarom hadden ze vaak beroepen als: handelaar, bankier of juwelier.
• Als er in een middeleeuwse stad de pest uitbrak of er was een misdrijf gepleegd, dan werden de Joden vaak als schuldigen aangewezen. Het gevolg was een pogrom: een uitbarsting van Jodenhaat. De huizen van de Joden werden geplunderd en vernield. De Joden zelf werden mishandeld.
• Een ander woord voor Jodenhaat is antisemitisme

Wie is het hoofd van de katholieke kerk?

1. Bisschop
2. Paus
3. Kardinaal
4. Patriarch

Hoe noem je iemand die voor het geloof is gestorven?

1. Priester
2. Ketter
3. Heilige
4. Christen

Waarom was het bouwen van kerken en kathedralen zo belangrijk voor de Middeleeuwse mens? Noem 2 redenen.

Waarom kochten veel mensen in de Middeleeuwen een aflaat bij de kerk?

Hoe noem je de geestelijke die de kerkdiensten voor de gelovigen verzorgde in de ME?

1. Priester
2. Kardinaal
3. Bisschop
4. Dominee

Waarom werden de Joden niet vervolgd in de Middeleeuwen?

1. Ze waren een minderheid, dus makkelijk doelwit
2. Ze hadden Jezus Christus vermoord
3. Ze veroorzaakten de Pest, dacht men
4. Ze waren veel rijker en slimmer dan de rest

Hoe heette de kerkelijke rechtbank die heksen en ketters vervolgde

1. bloedraad
2. inquisitie
3. heksenwaag
4. rechtbank van het Heilige Bloed

lesopdracht/huiswerk

lezen:  paragraaf 6.3

leren:  begrippen paragraaf 6.3

Maken:  alle inzichtvragen van 6.3 opdr. 4, 6, 8, 9