Littérature du 16ème siècle

• Frans
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Le 16ème siècle - LA RENAISSANCE

Le 16ème siècle - Renaissance plm 1450 - 1598

      Début: 

      1. l'Invention de l'imprimerie (uitvinding van de boekdruk-                 kunst) 1450 

          Kennis kan nu snel verspreid worden

     2. La tombée de Constantinople (de val van Constantinopel)                 1453           

         Christelijke kunstenaars en wetenschappers vluchten naar                      Italie => beïnvloeden Franse kunstenaars en wetenschappers

        Fin: 

        Edit de Nantes 1598 - vrijheid van godsdienst

1e gedrukte bijbel plm 1455 (≠ overgeschreven, 

≠ manuscript

Constantinopel ingenomen door de Ottomanen in 1453

Frans de 1e - François 1er

Château du Clos Lucé van Francois 1er. 

Laatste woonplaats van Leonardo da Vinci

La dame à l'hermine - Leonardo da Vinci

Renaissance => 

stroming in de hele Franse (en Europese) cultuur

Humanisme =>

filosofie van de renaissance

GOD & het paradijs zijn niet meer allesbepalend maar:

MENS & de aarde (nu) - carpe diem! 

Terug naar de bronteksten: originele bijbelteksten in het grieks, originele Griekse en Latijnse klassieke teksten.

Auteurs van de 16e eeuw in historische volgorde en hun belangrijkste werk. Uit de werken met een * lezen we een fragment/een gedicht.

François Rabelais (1494-1552) - Pantagruel (1532)*, 

Gargantua (1534),  romans

Pierre de Ronsard (1524-1585) - Les Amours (1552)*, gedichten

Louise Labé (1524-1566) - Sonnets* (1555), gedichten

Joachim du Bellay (1522-1560) - Les Regrets (1558), gedichten

Michel de Montaigne (1533-1592) - Les Essays (1580-1588) 

Le géant bébé Gargantua - auteur: François Rabelais

Louise Labé - poétesse de l'Ecole de Lyon 

Pierre de Ronsard - poète de La Pleiade à Paris

Een sonnet is een gedicht van 14 regels met 12 lettergrepen.

Het oorspronkelijke van Petrarca (12e eeuw) afkomstige Italiaanse sonnet heeft het rijmschema:

........A (regel 1) 

........B (regel 2)                                        1e couplet

........B (regel 3)

........A (regel 4)    

 ........A (regel 5)

........B (regel 6)                                        2e couplet

 ........B (regel 7)

........A (regel 8)

 .........C (regel 9)

.........D (regel 10)                                      3e couplet

.........C (regel 11)

........ D (regel 12)

.........C (regel 13)                                       4e couplet

.........D (regel 14)

Dus dan rijmt A op A, en B op B, C op C en D op D

Shakespeare deed ABAB CDCD EFEF GG

https://www.poetryfoundation.org/poems/45087/sonnet-18-shall-i-compare-thee-to-a-summers-day

Opdracht: zoek op

Groepjes van 4 (https://www.maakgroepjes.xyz/nl)

Verdeel de rollen:

Manager - jij zorgt dat alles op tijd gebeurt

Lezer - jij leest voor

Schrijver - jij noteert

Presentator - jij presenteert

c

Zoek op (10 minuten), noteer en presenteer

groep 1: 16e eeuw - politiek?

groep 2: 16e eeuw - kerk?

groep 3: 16e eeuw - welke ontdekkingen/uitvindingen 

groep 4: 16e eeuw - mode?

groep 5: 16e eeuw - hoe ziet Parijs eruit? Platteland? (vertel en zoek een plaatje en upload in classroom)

groep 6: 16e eeuw - welke muziek? (vertel en laat een fragment horen)

groep 7: 16e eeuw - kunst?

groep 8: 16e eeuw - hoe is de maatschappij? standen?

Renaissance betekent Wedergeboorte 

Waarvan? 

Van de cultuur & wetenschap van de klassieke oudheid (Grieken & Romeinen)

"Translatio, imitatio en aemulatio"

"Vertalen, nadoen, verbeteren"

Lees in stilte: 

Hoofdstuk 2 - Renaissance p. 19, Les faits, La littérature.

Welk land beïnvloedt Frankrijk het meest tijdens de renaissance?

1. Italie
2. Spanje
3. Duitsland
4. Engeland

Welke kenmerken horen bij de Renaissance?

1. christendom
2. ontdekkingen
3. hoofsheid
4. feodale systeem

Waar haalt de renaissance dichter/schrijver zijn inspiratie uit? (meerdere antwoorden zijn goed)

1. ridderromans
2. griekse literatuur
3. originele bijbelteksten
4. romeinse poëzie

Wie/wat staat er centraal in de filosofie van het Humanisme?

1. God centraal
2. Mens centraal
3. Koning centraal
4. Kunstenaar centraal

sonnet

Een madrigaal is een kort meerstemmig lied voor een groep zangers, al dan niet met begeleiding. Het was vooral populair in de zestiende eeuw. Meestal is het een muzikale zetting van een gedicht (een sonnet!!)

Door de uitvinding van de muziekdrukkunst konden de madrigalen zich snel verspreiden door heel Europa. Het werd een van de kenmerkende genres van de Renaissance. 

Renaissance -
Kunstgeschiedenis: bekijk tm 4:10
en maak een mindmap

Pierre de Ronsard" (gedicht, vragen en antwoorden in de kopie)

"Mignonne, allons voir si la rose...

Louise Labé, La Belle Cordière (de mooie vrouw van de touwhandelaar (1524 – 1566 )). Haar vader en haar man (die zij moest trouwen - dat stond in het testament van haar vader) waren touwhandelaren. Zij was een dichter.

Boeken waren zeldzaam (de boekdrukkunst was pas net uitgevonden) maar zij had een bibliotheek met de beste Griekse, Romeinse, Italiaanse, Spaanse en Franse boeken.  Ook kon zij uitstekend paardrijden en boogschieten. Heel mooi, heel erudiet, en bewonderd door de dichtergroep van La Pleiade in Parijs en de dichtersgroep van de École de Lyon waar zij woonde.

De École de Lyon was een groep dichters waarin ook vrouwen welkom waren. Deze groep is de tegenhanger van de 7 dichters van La Pleiade in Parijs.

Lyon was het culturele centrum van Frankrijk in het begin van de 16e eeuw. (Dus niet Parijs!)

Een beroemde drukker Jean de Tournes gaf haar hele werk "Oeuvres de Louise Labé, Lyonnaise" uit in 1555. 

Louise Labé maakt gedichten waarin zij beschrijft hoe vrouwen zich voelen als zij verliefd zijn. 

Dit in tegenstelling tot de gedichten van mannen die gedichten over vrouwen maken.

Ook vindt zij dat mannen vrouwen meer moeten waarderen en daarin is zij een voorloper van het feminisme in een tijd waarin dat nog onbekend was - een proto-feministische dichter.

                            Joachim du Bellay

Joachim Du Bellay (1522-1560) & 

Pierre de Ronsard (1524-1585 ) 

zaten samen op het Collège de Coqueret in Parijs.

Is een humanistische school waar Joachim en Pierre

de grote klassieke teksten uit de oudheid lezen.

Rooster: 

=> 4 uur opstaan

=> 5 tot 10 studeren / eten en pauze

=> 1 tot 6 studeren / eten en lezen, slapen

Ze (Du Bellay + Ronsard) richten in 1547 samen met 5 andere dichters La Brigade op - later wordt dat 

La Pleiade.

Du Bellay schrijft het pamflet:

"La défense et illustration de la langue francaise"

Dit zijn de ideeen van de hele groep.

De Franse literatuur moet net zo goed, nee, beter worden dan de klassieke Romeinse en Griekse literatuur. Niet in het Latijn of Grieks maar in het Frans.

Daarom moet het Frans ipv barbaars en platvloers (ordinair) een elegante en waardige taal worden.

=> nieuwe Franse woorden maken (neologismen)

=> over Griekse en Romeinse mythologie schrijven (denk aan goden en godinnen, de Odysseus)

=> geen Middeleeuwse dichtvormen meer maar sonnetten (uit Italie), odes (uit de Oudheid)

=> thema's van de humanisten

pluk de dag, liefde, dood, de natuur

Joachim du Bellay gaat met z'n oom mee naar Rome en publiceert na een verblijf van 4 jaar in Rome de dichtbundels "Les antiquités de Rome" en "Les regrets". (1558)

 

We lezen Regrets XXXI

Het gedicht en meer informatie over Du Bellay staat in de ringband p. 29

Vragen bij Heureux qui...

1. Dit is een sonnet. Leg uit waarom. Geef 4 redenen.

2. Waar is de dichter zelf? Citeer de zin waarin dat staat.

3. Hoe voelt de dichter zich? Citeer de zin waarin dat staat.

4. Naar welke plek verwijzen de woorden "marbre dur"?

5. In de regels 9-14 staan 6 tegenstellingen. Welke zijn dit? Door de herhaling van het woord "plus" wordt zijn verlangen steeds sterker.

6. Kijk eens naar de materialen die genoemd worden. Ook hier tegenstellingen. Welke?

7. Onderstreep de woorden die duidelijk uit de klassieke oudheid komen.

8. Thema van de reis, verbannen zijn van de plek waar je het liefst wil zijn

Het hele gedicht drukt mélancholie uit. De Franse term voor deze dichtvorm is
élégie. C'est une élégie ou un sonnet élégiaque.

Meer weten? Kijk deze video (extra, niet verplicht.)

Francois Rabelais (1494? - 1553)

Arts, schrijver en vooral: Humanist.

Leert vloeiend Grieks en Latijn, reist door Frankrijk, studeert in Poitiers en Montpellier, bezoekt Rome, studeert rechten, en medicijnen (wiskunde en astronomie en biologie horen daar ook bij). Nog niet eens afgestudeerd, gaat hij medicijnen doceren in Montpellier (Zuid-Frankrijk). Hij kan namelijk de teksten van Hyppocrates 460-370 voor Christus en van Galenius 129-199 na Christus, beiden beroemde Griekse artsen (denk ook aan Arabische geneeskunst, die natuurlijk ook in die oude Griekse teksten staat!), vertalen (ook publiceren). Is helemaal nieuw in F. 

François Rabelais (Alcofrybas Nasier) schrijft 5 boeken:

• Les grandes et inestimables chroniques du grand et énorme     géant Gargantua (1532)
  
• Pantagruel (1534)
  
• Le Tiers Livre (1546)
  
• Le Quart Livre (1552)
  
• Le Cinqième Livre (posthuum en misschien niet van Rabelais) (1564)
  ++++++++Ook deze boeken worden net als de gedichten van Louise Labbé gedrukt in  Lyon - centrum van de Europese boekdrukkunst in de 16e   eeuw. 

Wat zijn het voor boeken?

Grappige, bizarre en erudiete boeken over de reuzen Gargantua en Pantagruel - met soms heel platte grappen.

"Mieux est de ris que de larmes écrire

Pour ce que rire est le propre de l'homme"

De grappen en grollen verbergen diepe waarheden:

parce qu'il faut:

"Rompre l'os et sugcer la substantificque mouelle"

Bij Rabelais is alles groot - enorm - reusachtig:  

Voed het lichaam en de geest! Het lichaam met veel drank, eten (en de rest...); de geest met heel veel kennis.

De homo universalis

De mens in het centrum - de Vitruviusman van  LdV

De homo universalis - 

een alleskunner

Voorbeeld: Leonardo da Vinci Hij was op alle wetenschaps-terreinen thuis: tekenaar, beeldhouwer, uitvinder, bouwkundige, componist, schilder en kaartenmaker.

We lezen Pantagruel roy des Dipsodes en beantwoorden de vragen (LS online: literatuur vwo

Leçon 2 : Renaissance, Extra teksten, François Rabelais : Pantagruel)

Zie ook kopie.