Les 1: Wateroverlast in Nederland

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Startklaar

Startklaar (3 min)

Docent begroet leerlingen, instrueert alle leerlingen om startklaar te zijn en legt materialen klaar.

Leerlingen zorgen ervoor dat zij alle benodigde spullen op tafel hebben, jas uit, mobiel in tas. (Zorg voor een nette en georganiseerde ruimte.)

LEZEN 10 min

Lezen

https://nos.nl/artikel/2504016-klimaatdilemma-voor-nederland-hoe-lozen-we-de-rivieren-in-een-steeds-hogere-zee

      Lesdoel

Vandaag gaan we leren over wateroverlast in Nederland, een land dat voor een groot deel onder de zeespiegel ligt. 

We gaan onderzoeken waarom wateroverlast hier voorkomt, hoe menselijke activiteiten en klimaatverandering het probleem erger maken, en welke maatregelen we kunnen nemen om ons te beschermen.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

      Lesdoel

Heb je ooit gehoord van overstromingen in Nederland? 

Wat denk je dat de oorzaken zijn, en hoe zouden we ons hiertegen kunnen beschermen?

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Voorkennis

1. De leerlingen weten wat klimaatverandering is.

2. De leerlingen weten wat veen is.

3. De leerlingen weten wat debiet is.

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

Wateroverlast

Bron van herkomst

Zeewater

Rivierwater

Neerslag

Grondwater

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Hoe te verklaren?

Wat zie je?

Menselijke factoren

Wateroverlast

Verstedelijking

Ontbossing

Kanalisatie

Wind van noorden -> kouder

Warme zeestroom-> warmer

Natuurlijke factoren

Wateroverlast

Meer rivierwater

Meer neerslag

Stijging zeespiegel

Bodemdaling

Hevigere (noordwester)

stormen

Wind van noorden -> kouder

Warme zeestroom-> warmer

Wat valt op?

Oplossingen

Maar ook droogte!

Controle van begrip:
Wat zijn vijf belangrijkste oorzaken van wateroverlast in Nederland?

De vijf belangrijkste oorzaken van wateroverlast in Nederland zijn:

Overstromingen van zee

Overstromingen van rivieren

Hevige neerslag

Kwel

Bodemverzakkingen

Verstedelijking draagt bij aan wateroverlast door:

Het creëren van meer verhard oppervlak, waardoor regenwater minder kan infiltreren in de bodem en sneller afstroomt naar riolen en waterwegen.

Het verminderen van groen en natuurlijke wateropvang in stedelijke gebieden.

Klimaatverandering vergroot de kans op wateroverlast door:

Het stijgen van de zeespiegel, wat leidt tot een hogere kans op overstromingen vanuit zee.

Het veroorzaken van veranderende neerslagpatronen, wat resulteert in intensere en frequentere regenbuien.

Het toenemen van extreme weersomstandigheden, waardoor er grotere fluctuaties in waterstanden zijn.

Controle van begrip:
Hoe kan verstedelijking bijdragen aan wateroverlast?

Minder infiltratie (spons)

water voert sneller af naar rivier

Controle van begrip:
Leg uit hoe klimaatverandering de kans op wateroverlast vergroot.

+ zee
+ rivier
+ neerslag

- veen (dijk en polder)

Zelf aan de slag

Rivieren kunnen overstromen als gevolg van hevige __________ in het stroomgebied.

Hevige neerslag kan leiden tot __________ in stedelijke gebieden.

regenval

wateroverlast

Zelf aan de slag

Kwelwater komt op doordat __________.

Bodemverzakkingen treden op door __________ en __________.

Verstedelijking zorgt voor meer __________ oppervlak, wat wateroverlast kan verergeren.

hoge waterstanden

ontwatering, veenoxidatie

verhard

     Kleine afsluiting

Debiet

Regiem

Absolutie zeespiegelstijging

Relatieve zeespiegelstijging

Verstedelijking

Ontbossing

Kanalisatie

Veeninklinking

Piekafvoer

Kwel

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen

(Aan)tekeningen

Tekening 1.
Stroomgebied Maas en Rijn

Tekening 2.
Maas en Rijn en de IJssel

Tekening 3.
Lengteprofiel rivier

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

Invulopdrachten

Opgave 1: langzamer, kwel

Opgave 2: dijken, uiterwaarden

Opgave 3: minder, natuurlijke

Opgave 4: zakt, zeespiegelstijging

Invulopdrachten

Opgave 1: langzamer, kwel

Opgave 2: dijken, uiterwaarden

Opgave 3: minder, natuurlijke

Opgave 4: zakt, zeespiegelstijging

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

     Grote afsluiting

Vandaag gaan we leren over wateroverlast in Nederland, een land dat voor een groot deel onder de zeespiegel ligt. 

We gaan onderzoeken waarom wateroverlast hier voorkomt, hoe menselijke activiteiten en klimaatverandering het probleem erger maken, en welke maatregelen we kunnen nemen om ons te beschermen.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

retrieval practice

https://quizlet.com/join/MpbntExdJ?i=1fo1jg&x=1bqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com

 Vraag 1

Reproductie

Noem twee oorzaken van wateroverlast in Nederland.

Antwoord:

Overstromingen van zee

Hevige neerslag

(Ook mogelijke antwoorden: overstromingen van rivieren, kwel, bodemverzakkingen.)

Vraag 2 

Toepassing 1

De oorzaken van wateroverlast in Nederland zijn overstromingen van zee, rivieren, hevige neerslag, kwel en bodemverzakkingen.

-> Neem overstromingen van rivieren over op je antwoordblad en leg uit hoe 

      hevige neerslag dit kan verergeren.

-> Neem bodemverzakkingen over op je antwoordblad en leg uit waarom dit       een probleem is in laaggelegen gebieden van Nederland.

Antwoord:

Overstromingen van rivieren: Hevige neerslag kan leiden tot hogere waterstanden in rivieren, waardoor ze buiten hun oevers kunnen treden en overstromingen veroorzaken.

Bodemverzakkingen: In laaggelegen gebieden kan de bodem dalen door factoren zoals uitdroging van veenbodems, waardoor het risico op overstromingen en wateroverlast groter wordt, vooral in combinatie met stijgende grondwaterstanden.

Vraag 3 

Toepassing 2

Stel dat er in Nederland een toename van hevige neerslag is door klimaatverandering.

-> Beschrijf hoe menselijk handelen deze situatie kan verergeren.

-> Geef een voorbeeld van een maatregel die genomen kan worden om 

     wateroverlast als gevolg van hevige neerslag te verminderen.

-> Leg uit waarom het belangrijk is om zowel menselijk handelen als 

     klimaatverandering in de aanpak te betrekken.

Antwoord:

Menselijk handelen zoals verstedelijking kan de afvoer van water bemoeilijken, omdat regenwater minder makkelijk in de grond kan zakken door de aanwezigheid van verharde oppervlakken zoals wegen en gebouwen. Ontbossing vermindert de capaciteit van de natuur om water op te nemen, wat kan leiden tot grotere piekstromen bij neerslag.

Een maatregel die genomen kan worden is het aanleggen van waterbergingen of wadi's (groene zones waar water tijdelijk kan worden opgeslagen). Ook kan het vergroenen van steden bijdragen aan een betere waterafvoer.

Het is belangrijk om zowel menselijk handelen als klimaatverandering te betrekken, omdat klimaatverandering leidt tot een grotere kans op extreme weersomstandigheden, terwijl menselijk handelen deze effecten kan versterken. Een geïntegreerde aanpak is noodzakelijk om toekomstige problemen te beperken.

Vraag 4 

Inzicht

Nederland neemt diverse maatregelen om wateroverlast te verminderen. Stel je voor dat je een adviesrapport moet schrijven over de prioriteit van maatregelen tegen overstromingen van zee en hevige neerslag.

-> Leg uit waarom het belangrijk is om overstromingen van zee als eerste 

     prioriteit te nemen.

-> Geef een onderbouwd advies over welke van de twee oorzaken op korte 

      termijn de meeste aandacht moet krijgen, gebaseerd op actuele 

      ontwikkelingen in het klimaat.

Antwoord:

Overstromingen van zee zijn een prioriteit omdat de stijging van de zeespiegel een direct gevaar vormt voor de kustgebieden, waar veel mensen wonen en veel economische activiteit plaatsvindt. Bescherming tegen de zee is essentieel om het land te beschermen tegen grootschalige overstromingen.

Advies: Op korte termijn zou de aandacht vooral moeten gaan naar maatregelen tegen overstromingen van zee, gezien de directe dreiging voor grote bevolkingscentra. Echter, maatregelen tegen hevige neerslag mogen niet achterblijven, aangezien deze problemen steeds vaker voor zullen komen door klimaatverandering.

Oud examenvraag

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

30 maximumscore 2

1 sneller

2 af

3 hoger

4 onregelmatiger

indien vier juiste antwoorden 2

indien drie juiste antwoorden 1

indien minder dan drie juiste antwoorden 0