7.3 Het verhaal van de fossielen 4V 2324

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 7.3 Het verhaal van de fossielen

Lesdoel 7.3 Je kunt

• beschrijven hoe fossielen ontstaan
• beschrijven hoe je de relatieve ouderdom van fossielen kunt bepalen
• beschrijven hoe je de exacte ouderdom van fossielen kunt bepalen
• uitleggen wat convergente en divergente evolutie is 
• uitleggen wat het verschil is tussen analoge en homologe organen en kunt voorbeelden noemen van beide

Fossielen

In oude aardlagen worden fossielen gevonden. Dit geeft inzage in soorten die miljoenen jaren geleden leefden. Fossielen ontstaan door remming afbraak door micro-organismen

• Verstening – bedekking door zand of slik (zachte delen vergaan, onder grote druk worden de harde delen versteend)
  
• Verdroging – in woestijnen
  
• Kou
  
• Lage pH en zuurstofgebrek
  
• Opsluiten in barnsteen

Onderzoek

Uit fossielen kunnen onderzoekers allerlei informatie halen over het uitgestorven dier:

Hoe zag het skelet er uit (-> hoe bewoog het dier zich voort)

Uiterlijk (veren/ huid/ schubben)

Welke kleur hadden de veren? (microscoop)

Dateren van fossielen

Gidsfossielen – relatieve leeftijd

C-14 methode - absolute leeftijd

Gidsfossielen

Van gidsfossielen is bekend uit welke

periode ze komen.

Bijvoorbeeld Trilobieten leefden 521 tot

250 miljoen jaar geleden. Verschillende

soorten in verschillente periodes. Kom

je die in een aardlaag tegen? 

-> relatieve ouderdomsbepaling.

C-14 methode/ koolstofdatering

Bepalen van de absolute ouderdom van fossielen aan de hand van isotopen.

Isotopen: chemische elementen die zich chemisch hetzelfde gedragen maar met een verschillende atoommassa.

C-14 methode/ koolstofdatering

Koolstof kent uit 3 isotopen met de atoomgewichten 12, 13 en 14. C-12 en C-13 zijn stabiel, C-14 is niet stabiel (radioactief)

C-14 methode/ koolstofdatering

C-12, C-13 en C-14 komen in een vaste verhouding voor in de atmosfeer. Levende organismen bevatten C-12, C-13 en C-14 in diezelfde verhouding doordat koolstof steeds wordt vernieuwd.

In dode organismen verdwijnt C14 langzaam.

De standaard hoeveelheid C14 is 0,0000765%

C-14 methode/ koolstofdatering

C14 verdwijnt doordat het 'vervalt' tot Stikstof. Hierdoor verandert de verhouding C14/C12 (R).

C-14 methode/ koolstofdatering

Elke 5730 jaar is de helft van de C-14 vervallen tot stikstof (N). De halfwaardetijd is dus 5730 jaar.

Vraag

Een archeologe heeft een schedel van een sabeltandtijger gevonden waarvan zij de ouderdom wil weten. In het laboratorium meet ze dat de hoeveelheid C14 precies een kwart is van die van levende dieren.

Hoe oud is de schedel?

C-14 methode/ koolstofdatering

Geschikt voor fossielen tot 60.000

jaar oud.

Hoeveelste deel van  C14 is er 

nog over na 60.000 jaar?

C-14 methode/ koolstofdatering

Hoeveelste deel van  C14 is er 

nog over na 60.000 jaar?

60.000/5730=10 (afgerond)

= 1/1024

De standaard hoeveelheid C14 

is 0,0000765%

Verwantschap

Hoe bepaal je verwantschap tussen soorten?

Homologe organen - 

overeenkomstige 

lichaamsbouw

DNA

Homologe organen

Homoloog - divergent

Homologe organen wijzen op divergente evolutie.

Vanuit één gemeenschappelijke voorouder ontstaan veel verschillende soorten.

Divergent: van elkaar af

Analoge organen

Organen met dezelfde functie

- ándere bouw

Wijzen níet op verwantschap

Waar wel op?

Analoog - convergent

Analoge organen wijzen op covergente evolutie.

Verschillende soorten ontwikkelen vergelijkbare organen.

Convergent: naar elkaar toe

Lees opdracht

Op Classroom 

Ga naar H7 Evolutie

Ga naar Evolutie in de media

Open document RTL evolutie onzin.

Er staan twee dingen in die niet kloppen. Welke? 

Missing links

Missing links: fossiele overgangsvorm tussen organismen (bijv. van zee naar land).

Kijkopdracht

Bekijk de video.
Probeer in biologisch/ evolutionair juiste termen uit te leggen wat je hebt gezien.

Lesdoel 7.3 Je kunt

• beschrijven hoe fossielen ontstaan
• beschrijven hoe je de relatieve ouderdom van fossielen kunt bepalen
• beschrijven hoe je de exacte ouderdom van fossielen kunt bepalen
• uitleggen wat convergente en divergente evolutie is 
• uitleggen wat het verschil is tussen analoge en homologe organen en kunt voorbeelden noemen van beide

HUISWERK

In de online methode.

Kies een leerweg (default B).

Maak opdrachten

18, 20, 23, 24 van 7.3