Erfelijkheid en DNA (zelfstandig)

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

DNA en erfelijkheid

Een zelfstandige les

Hallo 3V!

Omdat ik weet dat jullie prima zelf aan de slag kunnen, gaan we deze les op een andere manier doen.

Je kunt deze les namelijk helemaal zelf doorlopen!

Denk nou niet dat betekent dat je niets hoeft te doen.. Ik kan jullie voortgang volgen, dus doe je best!

Mnr. Braumuller

In deze les gaan we het hebben over DNA en erfelijkheid.

Laten we op de volgende slide eens kijken of je al wat begrippen kent, die horen bij dit thema! Doe er niet te lang over.. Een minuutje is prima!

Mnr. Braumuller

DNA en erfelijkheid

Nice, we lopen warm! We gaan kijken of we de basis al in de vingers hebben.

Mnr. Braumuller

Grootste

Kleinste

Zet de onderdelen op volgorde van groot naar klein

celkern

DNA

cel

gen

chromosoom

DNA

celkern

Cel

Chromosoom

Gen

En hoe ging dat?
Wist je al wat?

😒🙁😐🙂😃

Hoe dan ook hebben we nog zat te leren.

Laten we beginnen!

Mnr. Braumuller

Elk levend wezen bezit eigenschappen. Er zijn zichtbare eigenschappen, zoals de vorm van je neus of de kleur van je ogen. Er zijn ook onzichtbare of inwendige eigenschappen, bijvoorbeeld de vorm van je darmen. 

Mnr. Braumuller

Eigenschappen kunnen ook betrekking hebben op de functie of de werking van een orgaan of lichaamsdeel: je hebt een hoge of juist een lage bloeddruk; je bent wel of niet kleurenblind. 

Wil je een kleurenblindheidstest proberen? Klik dan hier.

Mannen hebben hier overigens vaker last van dan vrouwen. Enig idee waarom?

Mnr. Braumuller

Veel van deze eigenschappen liggen al vast sinds je geboorte. Die eigenschappen noem je erfelijke eigenschappen. Die erfelijke eigenschappen zijn vastgelegd in ons DNA (chromosomen), in onze genen (genotype).

Mnr. Braumuller

Maar er zijn ook eigenschappen die beïnvloed worden door jezelf of door omgevingsfactoren; die eigenschappen veranderen door wat je doet of wat je meemaakt (fenotype). 

Mnr. Braumuller

Onze eigenschappen zijn vastgelegd in onze chromosomen. Het belangrijkste bestanddeel van chromosomen is DNA. 

DNA bestaat uit twee om elkaar gedraaide ketens van nucleotiden: 

De dubbele helix. 

   

Mnr. Braumuller

Een nucleotide is opgebouwd uit:

1. Het suikermolecuul (desoxyribose)
   
2. Een fosfaatgroep
   
3. Een stikstofbase: adenine, thymine, cytosine of guanine: A, T, C en G.
   

   

Mnr. Braumuller

De stikstofbasen van de twee ketens vormen altijd dezelfde paren: 

1. Adenine en thymine (A-T)
2. Guanine en cytosine (C-G)

Mnr. Braumuller

Het DNA bevat de genetische code voor het maken van eiwitten. Dit proces is ingewikkeld, dus laten we eerst naar een filmpje kijken. 

Mnr. Braumuller

Okee, dat was best een hoop informatie.

Ik ga in de volgende slides een aantal begrippen met wat meer detail uitleggen.

Mnr. Braumuller

 Een gen is een stuk DNA dat codeert voor een of meerdere eigenschappen. Bijvoorbeeld het gen voor oogkleur.

Het gen voor oogkleur kan verschillende varianten hebben. Iemand heeft bijvoorbeeld blauwe, groene of bruine ogen. De varianten van een gen noemen we een allel.

Mnr. Braumuller

Ons DNA is dus een soort receptenboek voor verschillende eiwitten. Allereerst moeten we een kopie maken van het 'recept'. Deze kopie van het DNA heet mRNA (messenger-RNA), omdat het een boodschap vanuit de kern verstuurd.

RNA is enkelstrengs, mRNA dus ook. Zo kun je het goed onderscheiden! Ook wordt in RNA Thymine (T) vervangen met Uracil (U).

Mnr. Braumuller

Onze boodschap (mRNA) wordt door ribosomen in het cytoplasma vertaald (translatie) naar een eiwit. Eiwitten zijn opgebouwd uit aan-elkaar-geplakte aminozuren.

Een triplet van basen (A, T, C en G) op het mRNA codeert voor één aminozuur.

Mnr. Braumuller

Het eerste aminozuur van een eiwit is altijd een methionine (AUG in het mRNA). Dit noemen we ook wel het startcodon.

Het ribosoom stopt niet met het aan elkaar plakken van aminozuren  tot een stopcodon wordt bereikt in het mRNA.

Mnr. Braumuller

Als laatste wordt de lange ketting van aminozuren uiteindelijk opgevouwen tot eiwit of enzym. Een enzym is een eiwit dat een chemisch proces uitvoert, bijvoorbeeld door stoffen af te breken of aan elkaar te plakken!

Mnr. Braumuller

Okee, genoeg gepraat voor nu. Laten we eens kijken of de informatie is blijven hangen. We gaan een paar opdrachten proberen!

Mnr. Braumuller

Zet de juiste omschrijving bij het juiste begrip.

chromosoom

gen

allel

draad van DNA  met erfelijke informatie

deel van een chromosoom met erfelijke info over 1 eigenschap

uitvoering (verschijningsvorm) van een gen

Maak de dubbele streng van het DNA molecuul compleet

Zet de juiste omschrijving bij het juiste begrip.

DNA

RNA

Bevat U ipv T

Enkelstrengs

Dubbelstrengs

Bevat ribose

Bevat desoxyribose

Bevat gen info

Sleep het juiste aminozuur naar de juiste codon. Klik op het oog voor de kaart!

AUG

CGG

UAU

GCU

GCC

UGG

CUG

GGU

Met

Arg

Tyr

Ala

Ala

Trp

Leu

Cys

Asn

Val

STOP

Glu

Ile

Lys

Phe

Ser

Pro

Waar vind translatie plaats?

1. In de celkern
2. In het cytoplasma
3. In het celmembraan
4. Buiten de cel

15. Welk begrip hoort NIET bij "Translatie"?

1. Ribosomen
2. Transfer RNA (tRNA)
3. DNA-polymerase
4. Anticodon

Translatie is het proces van:

1. DNA -> RNA
2. RNA->Eiwit
3. RNA -> DNA
4. Eiwit->RNA

Wat betekent translatie?

1. hetzelfde als transcriptie
2. het aflezen van RNA door een ribosoom om eiwit te maken
3. het maken van een afschrift van het DNA: het RNA
4. het opvouwen van een eiwit

- Is dit DNA van een mens?
- Is dit DNA van een man of van een vrouw?

1. Ja - man
2. Ja - vrouw
3. Nee - man
4. Nee - vrouw

wat is een gen

1. een chromosoom dat 1 erfelijke eigenschap bevat
2. een chromosoom dat meer erfelijke eigenschappen bevat
3. een stukje dna dat 1 erfelijke eigenschap bevat
4. een stukje dna dat meerdere erfelijke eigenschappen bevat

Hoe zwaar zou al het DNA bij elkaar zijn in je lichaam denk je? Doe eens een gokje!

Okee, laten we het eens echt berekenen! Klik hier en vul je gevonden antwoord hieronder in. Hoeveel weegt al het DNA in jouw lichaam?

Lekker bezig! Als je meer wilt oefenen, kun je ook deze opdracht proberen.

Wil je graag het hele proces van DNA tot eiwit nog eens zien, loop dan eens door deze animatie.

Als het einde van de les alweer nadert, kun je door naar de volgende slide. We gaan even reflecteren. . . 

Mnr. Braumuller

Wat heb je geleerd?
Heb je de leerdoelen behaald?
Wat ging er (minder) goed deze les?

Wat vond je van deze zelfstandige les?
Vond je het leuk, nuttig en leerzaam?

😒🙁😐🙂😃

Bedankt voor het meedoen en nog een hele fijne dag!

Mnr. Braumuller