4H 11.1 energie + 11.2 anorganische en organisch stoffen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H11 stofwisseling en energie

stofwisseling = alle chemische omzettingen in levende cellen

ook wel metabolisme genoemd

stofwisseling = alle chemische omzettingen in levende cellen

chemische omzettingen = moleculen worden afgebroken of opgebouwd

11.1 leerdoelen

• je kunt de verschillende vormen van energie uitleggen en voorbeelden noemen
  
• je kunt uitleggen welke vormen van energie we tegenkomen in organismen
  

vormen van energie

• potentiële energie
  
• kinetische energie (bewegingsenergie)
  
• warmte
  
• chemische energie
  
• lichtenergie
  

eerste hoofdwet thermodynamica

energie blijft altijd bestaan, er verdwijnt geen energie en er komt ook geen energie bij

energie wordt omgezet van de ene vorm in de andere

1.1.1 energie in organismen

Geef een voorbeeld van chemische energie in een cel.

Geef een voorbeeld van warmte in een cel.

Waarom gaat er in de biologie wel energie 'verloren', ook al kan dit niet volgens de wet van de thermodynamica?

Geef een voorbeeld van kinetische energie in een cel.

Geef een voorbeeld van elektrische energie in een cel.

Geef een voorbeeld van lichtenergie in een cel.

aan de slag

1. Maak een mindmap van 11.1.
2. Lees 11.2 en zoek uit welke binastabellen je hiervoor nodig hebt.

11.2 anorganische en organische stoffen

11.2 leerdoelen

• je kent de verschillende soorten organische stoffen en de bijbehorende kenmerken
• je kunt het verschil uitleggen tussen anorganische en organische stoffen

succes criteria

• je weet wat een organische stof is
• je weet wat een anorganische stof is
• je kent de verschillende symbolen van de meest voorkomende atomen (C, H, O, N etc)
• je kunt in je binas informatie over de verschillende organische stoffen vinden

organische stoffen

• verbindingen door organismen gemaakt
  
• grote, complex gebouwde moleculen
  
• bevatten altijd C, H en bijna altijd O
  
• er ligt chemische energie in opgeslagen
  

voorbeelden: glucose (C6H12O6) - methaan - zetmeel - allerlei soorten vetten - allerlei soorten eiwitten - andere soorten koolhydraten

anorganische stoffen

• eenvoudig gebouwd
  
• bevatten geen, voor ons toegankelijke, chemische energie
  
• afkomstig uit de niet levende natuur
  

voorbeelden: H2O - CO2 - O2 - N2 

aan de slag

oefen in de volgende link met het herkennen van anorganische en organische stoffen

drie groepen organische stoffen (afkomstig uit onze voeding)

11.2.2. kleine organische moleculen

Koolhydraten (sachariden)

- bestaan uit C, O en H

- monosacharide - vb. glucose/ fructose/ galactose/ ribose

- disacharide - vb. lactose/ sacharose

noem alles wat in je opkomt bij
het woord koolhydraten

Uit welke twee monosachariden bestaat lactose?

1. fructose en galactose
2. glucose en glucose
3. galactose en glucose
4. glucose en fructose

11.2.2. kleine organische moleculen

Aminozuren (bouwstenen eiwitten) 

- bestaan uit C, O, H en N

- altijd een aminogroep (-NH2) en een zuurgroep (-COOH)

- 20 soorten aminozuren 

In welke binas tabel staat een overzicht van alle 20 soorten aminozuren?

11.2.3. grote organische moleculen

opgebouwd uit lange ketens kleine organische moleculen

• polysachariden
  
• eiwitten
  
• vetten

11.2.3. polysachariden

• allen opgebouwd op glucose moleculen
  
• reservestof (zetmeel en glycogeen)
  
• in planten (zetmeel en cellulose)
  
• bouwstof (cellulose)
  
• voedingsstof (zetmeel)

zetmeel

cellulose

glycogeen

Welke polysacharide wordt ook wel de dierlijke zetmeel genoemd?

1. glucose
2. glycogeen
3. celloluse
4. glucagon

11.2.3. vetten

• erg grote moleculen
  
• een glycerolgroep met drie vetzuurketens eraan
  
• brandstof/ reservestof (bevat veel energie)
  
• bouwstof (belangrijk onderdeel celmembranen)
  

11.2.3. DNA

aan de slag

basiskennisvragen 11.2 maken en nakijken

mindmap 11.2 maken (gebruik kleuren)

begrippenlijst 11.2 maken

11.2 leerdoelen

• je kent de verschillende soorten organische stoffen en de bijbehorende kenmerken
• je kunt het verschil uitleggen tussen anorganische en organische stoffen

succes criteria

• je weet wat een organische stof is
• je weet wat een anorganische stof is
• je kent de verschillende symbolen van de meest voorkomende atomen (C, H, O, N etc)
• je kunt in je binas informatie over de verschillende organische stoffen vinden

Vragen 11.2 of opgaven die je wilt bespreken?