1.3 Communicatie + 1.4 Aangeboren of aangeleerd gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

1.3 Communicatie 

1.4 Aangeboren of aangeleerd

Leerdoelen 1.3

Je kunt het belang van signalen bij communicatie toelichten

Je kunt uitleggen wat ritueel gedrag is

Je kunt de verschillende typen van conflictgedrag herkennen

Weet jij welk signaal er wordt gegeven?

Ritueel gedrag

* tussen soortgenoten

* signalen en daaropvolgend gedrag in min of meer vaste        volgorde

* b.v. baltsgedrag (voortplantingsgedrag) of begroetingsgedrag. 

Baltsgedrag

Doel: voortplanten met eigen soort, ze zijn soortspecifiek. 

Door balts neemt motivatie voor paring (voortplantingsdrang) toe en agressie tussen partners verminderd. Dit agressie-gedrag is terug te zien in balts door afwisselend aanvallen en vluchten (voorbeeld de zigzagdans van Stekelbaarsjes). 

Ook voedingsgedrag bij balts zichtbaar, bv. eten geven aan partner.

Goed of fout: Door baltsgedrag wordt de persoonlijke ruimte verkleint zodat er eerder bereidheid is om te paren

1. goed
2. fout

Territoriumgedrag

• Door een territorium te vormen wordt een zekere hoeveelheid voedsel of ruimte veiliggesteld
• Territorium vermindert conflicten tussen soortgenoten
• Mannetje verdedigt het gebied tegen binnendringende soortgenoten
• Dreiggedrag op de grens

Een kolibri (vogel) kan op verschillende manieren laten zien dat een stukje grond zijn territorium is. Noem twee mogelijk manieren (2 antwoorden kiezen)

1. Zingen
2. Slapen
3. Dreigen
4. Eten

Rangorde

• Imponeergedrag: zich zo groot en indrukwekkend mogelijk maken. Vaak door dominant mannetje
• Verzoeningsgedrag staat vaak tegenover het dreiggedrag van dominante mannetje: een signaal dat de agressie van dominante mannetje doet afnemen

Conflict gedrag

Tegenstrijdige prikkels die om een reactie vragen:

• Ambivalent gedrag: afwisselen van gedrag van verschillende gedragssystemen
• Omgericht gedrag: agressief gedrag op iets/iemand afreageren
• Overspronggedrag: gedrag dat niet in de situatie past

0

24. Twee soorten gedrag zijn: baltsgedrag en territoriumgedrag.

Tot welk soort gedrag behoort het kwaken van de kikkers zoals in de tekst beschreven wordt?

1. Alleen tot baltsgedrag
2. Alleen tot territoriumgedrag
3. Zowel baltsgedrag als territoriumgedrag

Leerdoelen 1.4

Je kunt erfelijk bepaald en aangeboren gedrag herkennen

Je kunt meerdere manieren waarop dieren nieuw gedrag leren herkennen

Je kunt het verschil tussen klassieke en operante conditionering toelichten

0

Aangeboren gedrag

Aangeboren gedrag

Aangeboren én aangeleerd gedrag

Leren - inprenting

Lorenz - 1903-1989

Gevoelige periode

Leren door associeren - klassieke conditionering

Pavlov - 1849-1936

Klassieke conditionering - verband tussen twee verschillende prikkels

Leren door combineren - 

operante conditionering

Skinner - 1904-1990

Trial-and-error

Het effect van gedrag (beloning of straf) heeft invloed op de frequentie waarmee bepaald gedrag plaatsvindt

Operante conditionering - leren door belonen en straffen

Gewenning - aangeleerd/ aangeboren gedrag afleren

De respons op een prikkel neemt af bij herhaaldelijke toediening van een prikkel (drempelwaarde verhoogt). 

Is meestal in de praktijk het afleren van een niet adequate (schrik)reactie en voorkomt dat het centrale zenuwstelsel overbelast raakt met onbelangrijke informatie.

Voorbeeld: Politiepaarden worden bijvoorbeeld getraind met vuur en explosies en raken daardoor gewend aan deze omstandigheden.

Leren van elkaar

Sociaal gedrag moet je leren, hiervoor heb je soortgenoten nodig.

In groepen is sprake van een rangorde - sommige individuen zijn dominant, anderen onderdanig.

Welke vorm van leren is hier te zien?

1. Gewenning
2. Klassieke conditionering
3. Operante conditionering
4. Inprenting