Herhaling H2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Herhaling H2: Cellen

Op verschillende manieren kijken

Wat bestuderen we in de biologie?

Iets onderzoeken kan op verschillende manieren, bv

  - Een lichaam in zijn geheel

  - Een bepaald orgaan

  - Een ecosysteem

Een organisatieniveau is een biologische structuur met een samenhang tussen onderdelen van een niveau

5  Weefsel

1

2

3

4

6

7

8

9

10

11

Atoom

Molecuul

Organel

Cel

Orgaan

Orgaanstelsel

Organisme

Populatie

Ecosysteem

Systeem aarde

Atomen

Moleculen

Organel

Cel

Weefsel

Organen

Orgaanstelsels

Organisme

Populaties

Ecosystemen

Systeem aarde

Eigenschappen van niveaus 

Elk niveau heeft bepaalde eigenschappen, bv

- Een cel heeft een bepaalde vorm

- Het orgaan hart kan bloed rondpompen

- Een populatie leerlingen in de klas is ‘gezellig’

Door steeds naar een hoger organisatieniveau te gaan (bv cel -> weefsel -> orgaan) ontstaan nieuwe eigenschappen

Emergente eigenschap

Eigenschappen die niet af te leiden zijn uit het vorige organisatieniveau

De eigenschap ‘kunnen rennen’ is niet af te leiden uit de losse organen hart, spieren en botten

Is het levenskenmerken 'groei' een emergente eigenschap?

1. NEE, want dat kan je niet afleiden uit de eigenschappen van de organen
2. NEE, want dat kan je wel afleiden uit de eigenschappen van de organen
3. JA, want dat kan je niet afleiden uit de eigenschappen van de organen
4. JA, want dat kan je wel afleiden uit de eigenschappen van de organen

Bouw van een cel

- celmembraan

- cytoplasma

- celkern

- ribosomen

- endoplasmatisch reticulum

- golgisysteem

- transportblaasjes en lysosomen

- mitochondriën

Wat is de functie van een celmembraan

1. DNA in de kern houden
2. Blijven plakken aan andere cellen
3. Ziekteverwekkers tegenhouden
4. Selectief stoffen doorlaten

Verschillende soorten cellen

Welke celorganellen zorgen voor fotosynthese?

Bacterie

Plant

Zet de juiste definities bij de begrippen

Organismen met celkern

Organismen zonder celkern

Anorganische stoffen als koolstofbron

Organische stoffen als koolstofbron

Autotroof

Heterotroof

Prokaryoot

Eukaryoot

Celdeling

Nieuwe cellen ontstaan doordat een cel zichzelf verdubbelt

Kopiëren van DNA is belangrijk

Verdelen van DNA over dochtercellen is belangrijk

G1-fase

Voorbereiding op celdeling door eiwitten te maken

S-fase

Verdubbelen van DNA in de kern

G2-fase

Aanmaak van organellen en eiwitten als voorbereiding opmitose

M-fase

De mitose: DNA verdelen in twee gelijke delen

DNA in de kern

Opgerold is DNA te zien als chromosomen

Chromosomen komen voor in paren (1 van beide ouders)

Hoeveel chromosomen bevat een menselijke lichaamscel?

23 paar in lichaamscellen: mitose

23 enkele in geslachtscellen:

meiose

De genetische informatie op  het DNA

Bouw van DNA

DNA bestaat uit nucleotide:

- stikstofbasen:

- suikermolecuul desoxyribose (oranje)

- fosfaatgroep (gele bolletjes)

DNA kopiëren

De ketens worden uit elkaar gehaald

Er wordt een nieuwe streng tegenaan gebouwd

IPMAT

(interfase)

Profase

Metafase

Anafase

Telofase

(Cytokinese = plasmagroei)

Wat kan er gebeuren als cellen ongeremd gaan delen

1. Voedingsstoffen raken op
2. Er ontstaat een tumor
3. Cellen verbruiken meer energie
4. Cellen gaan uiteindelijk dood

Kwaadaardige tumoren brengen schade aan andere weefsels

Uitzaaiing mogelijk

Functioneren van een cel

Een cel moet continu eiwitten maken

Daarvoor wordt een boodschap de kern uitgestuurd: RNA

RNA heeft uracil ipv thymine

Practicum DNA en RNA

Maak het DNA compleet

Welke letter wordt vervangen in RNA?

Vul alles in

Het ribosoom 'vertaalt' het RNA naar een eiwit

Codons worden aminozuren

AUG op het RNA is altijd een startcodon

-> AUG wordt het aminozuur methionine

Stapje voor stapje worden aminozuren aan elkaar geplakt

BiNaS 71J

Er wordt een extra basenpaar ingevoegd door een mutatie.
Wat gebeurt er?

1. Er is een codon verschuiving
2. Er bestaat geen aminozuur voor het codon
3. De cel gaat ongeremd delen
4. Er kan geen RNA van gemaakt worden

Niet besproken: 2.4: kweken van cellen, weefsel en organen

Huiswerk nakijken:

2.1: 1-9, 11-19

2.2: 23-34, 36-41, 43 en 44

2.3: 47-50, 52-57, 59-66

2.4: 72-74, 76-79, 81-84 en 86

2.5: 87-91, 94-99, 103-105