Leesvaardigheid op BBC

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Leesvaardigheid bevorderen 

op het Berg en Bosch College

Bijeenkomst 

didactisch overleg

op 17 maart 2025

Vraag Didactisch Overleg

Leesvaardigheid ( ter info + besluitvorming, 15 minuten)

Inleiding: we zien landelijk dat de leesvaardigheid achterblijft, vooral onze doelgroep vindt het lastig om hoofd- en bijzaken te onderscheiden en om de juiste informatie uit een tekst te halen. 

Ter besluitvorming: wat willen wij hier komend schooljaar mee doen, zowel schoolbreed als in elke vakgroep? Welke acties zetten we daarvoor uit en welke besluiten vragen we of nemen we? Wat is hiervoor nodig?

Antwoord

1. Wat doen wij docenten Netl aan leesvaardigheid: kenmerken effectief onderwijs in begrijpend lezen.

2. Schoolbreed: zorg voor een motiverende leesomgeving.

3. Taalbeleid ontwikkelen: schoolbreed, doelgroep.

Internationale definitie van leesvaardigheid

 “Leesvaardigheid is het begrijpen van, gebruiken van, evalueren van, reflecteren op en omgaan met teksten om je doelen te bereiken, je kennis en potentieel te verruimen en deel te nemen aan de maatschappij.” (OECD of OESO, 2019).

1. Kenmerken effectief onderwijs in begrijpend lezen, evidence based. Van der Borden et al, 2020

(fictie) lezen in de klas 

Zelfdeterminatietheorie (Ryan & Deci, 2000): intrinsieke motivatie neemt toe door autonomie (keuzevrijheid), 

competentie (vertrouwen dat de taak tot een goed einde wordt gebracht) en verbondenheid (leesactiviteiten worden gewaardeerd door relevante anderen).

De leescyclus: inspireren, kiezen, lezen, verdiepen (Kamp, Jong & Duivenboden (2019))

2. Hoe schoolbreed zorgen voor een motiverende leesomgeving?

De boeken (kast): aantrekkelijk, hedendaags, gevarieerd. 

Vaste leeslessen en/of leesmomenten, volhouden! 

Docent leest ook, vertelt over (favoriete) boek. 

Lezen als sociaal gebeuren: setjes boeken voor leesclubs.

Leesboek in tas verplicht voor de verloren momenten.

Vaste leesmoment? Minimaal 20 minuten. 

Een schoolbreed leesmoment?

Vast leesmoment? Minimaal 20 minuten voor flow!

Leeshalfuur per week , wisselend tijdstip, hele school?

Dagstart met 25 minuten lezen? 

Lezen is verplicht. 

Boek vergeten? Jeugdboeken in ieder lokaal.

Tegemoetkomen aan voorkeuren voor non-fictie:  vakliteratuur/vaktijdschriften/strips/

3. Taalbeleid

Elke school is verplicht een taalbeleid te hebben. Dat wil zeggen dat is opgeschreven hoe er aandacht wordt besteed aan taal in de les (Bais, Faber & Megens, 2013).

Hajer (2022): ... school als lerende organisatie, waarbij veranderingen moeten aansluiten bij de kennis van docenten. 

Bulterman (2023) noemt dit .. ‘tacit knowledge’,

ofwel de kennis van hoofd, hart en handen, het vakmanschap van de docent (Bulterman, 2023).  

Taalgericht vakonderwijs

Van Dat naar Cat 

Drie pijlers:  Taalsteun, interactie en context 

(Hajer & Meestringa, 2022)

Werk aan het opbouwen van kennis en zorg voor transfer 

Lezen landt beter bij aanwezige kennis 

thematische lessen

Transfer: begrijpend lezen in diverse vakken

Ervaring: Thema Klimaatweek, Thema Seksualiteit & relaties

Zorg voor functionaliteit   

Aansluiten bij leefwereld waardoor

 lezen als zinvol, waardevol en/of nuttig ervaren

Voorbeeld: een artikel lezen over voeding en vervolgens een  betoog schrijven

Bouw aan woordenschat

Woordenschatinstructie:

Impliciet door voorlezen en lezen, 

Expliciet door uitleg woordbetekenissen/actief verwerken onbekende woorden

Voorbeeld: woordenlijsten, vakgericht taalonderwijs

Verschillende geïntegreerde teksten, fictie en non-fictie

Teksten met signaalwoorden en structuuraanduiders

Kennis van tekstopbouw, tekststructuur, tekst relaties

Leer leerlingen strategische lezers te worden

Actief lezen: modelling, leesgedrag sturen en monitoren

Doelgericht lezen, voorkennis verbinden, problemen als woordbetekenis oplossen

Stimuleer interactie tussen leerlingen

Samenwerking bij opdrachten, rollen bij lezen (samenvatter, vragensteller, verduidelijker, voorspeller)

Voorbeeld: bij 'grote' teksten, thematisch lezen

Integreer lezen en schrijven

Analyseer een onvolledige betogende tekst 

en laat die tekst afmaken etc.

Zorg voor een motiverende leesomgeving

Boeken in de boekenkast: aantrekkelijk, hedendaags en gevarieerd. 

Vaste leeslessen en/of leesmomenten, volhouden! 

Docent leest ook, vertelt over (favoriete) boek. 

Bevorder digitale geletterdheid

Online informatie zoeken en verwerken.

Voorbeeld: literaire begrippen opzoeken

in literaire bronnen en in eigen woorden beschrijven

Taalgericht vakonderwijs

5 vuistregels (Bolle & Van Meelis, 2023)

Bronnen

Bulterman, J. (2023). Het lerarentekort Pleidooi voor vakmanschap. Amsterdam:

Amsterdam Univrsity Press.

Bolle, T., & Van Meelis, I. (2023).  Taalbewust beroepsonderwijs. Bussum: Coutinho.

Van Rijt (Red.) (2023) Vaardig met vakinhoud. Bussum: Coutinho.

Hajer, M., & Meestringa, T. (2022). Handboek taalgericht vakonderwijs. Bussum: Coutinho.

Kamp, Jong & Duivenboden (2019) Jeugdliteratuur en didactiek. Bussum: Coutinho.

Van der Borden, J., Jansen, R., & Lafleur, M. (2020). Syllabus Leesvaardigheid. Utrecht: Hogeschool Utrecht, Instituut Archimedes, Bachelor Opleiding Nederlands.

Zijn er vragen?