NLT les 2 Paleoklimaat

Klimaatverandering - Paleoklimaat
Hoe meet je de temperatuur in het (verre) verleden?
NLT Module
Deltatechnology
1 / 35
suivant
Slide 1: Diapositive
AardrijkskundeMiddelbare schoolvwoLeerjaar 4

Cette leçon contient 35 diapositives, avec quiz interactifs, diapositives de texte et 1 vidéo.

Éléments de cette leçon

Klimaatverandering - Paleoklimaat
Hoe meet je de temperatuur in het (verre) verleden?
NLT Module
Deltatechnology

Slide 1 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Maar hoe weten ze nu hoe oud dat stukje mens is?






En hoe weten we hoe warm het in het verleden is geweest?

Slide 3 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Paleoklimatologie
Indicator                                Onderzoekmethode
Glaciologisch                 Zuurstofisotopenanalyse

Geologisch                      Afzettingen en fossielen

Geomorfologisch         Stand zeespiegel 

Biologisch                        Pollenanalyse, 14C, dendrochronologie

Historisch                         Meetgegevens uit de  geschiedenis 

Slide 4 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Manieren van klimaatonderzoek

Slide 5 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Manieren van klimaatonderzoek
Onderzoek naar jaarringen van bomen
(dendrochronologie)
Stuifmeelkorrels bekijken in oude veen- en kleilagen
Analyse van zuurstofisotopen in ijs of sedimenten

Slide 6 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Manieren van klimaatonderzoek
C14-methode
IJskernen
Boringen:
- grondboringen en ijsboringen
- gaan verder terug in de tijd dan de voorgaande methoden.

Slide 7 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Onderzoek naar jaarringen van bomen

Vraagje: 
Waar zit de ring die het langst geleden is ontstaan?

Slide 8 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Slide 9 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Pollenanalyse
Stuifmeelkorrels of pollenanalyse of Palynologie
Stuifmeelkorrels blijven goed bewaard door het wasachtige, beschermende laagje.

Door het tellen van de pollen kun je veranderingen in begroeiing vaststellen en de daarbij horende veranderingen van het klimaat.
Vraagje: Wat kan je hiermee onderzoeken?
Planten groeien bij verschillende temperaturen, komen in verschillende klimaten voor. Tel hoeveel pollen je hebt en van welke soort plant ze zijn, en je kan het klimaat reconstrueren.

Slide 10 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Boringen in Oceaanbodems (diepzeesedimenten)

Slide 11 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Wat voor gesteente is dit?
Kalksteen, een sedimentgesteente

Slide 12 - Diapositive

White cliffs of Dover
Dit is kalksteen. Een sedimentair gesteente opgebouwd uit resten van zeedieren (kalkskeletjes)

Slide 13 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Diepzeesedimenten
 foraminifera 

= Kalkskelletjes van eencellige diertjes

Slide 14 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Diepzeesedimenten
Verhouding in oceaanwater wordt vastgelegd in foraminifera 

= Kalkskelletjes van eencellige diertjes

Slide 15 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Voorbeeld klimaatonderzoek: Zuurstofisotopenanalyse
Organismes gebruiken zuurstof op te leven. 
Foraminifera ook. 
Die zuurstof slaan ze op in hun kalkskelletjes.


Vraag: Welke van deze zuurstoffen is zwaarder? En waarom dan?
O18, die heeft twee neutronen meer

Slide 16 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Voorbeeld klimaatonderzoek: Zuurstofisotopenanalyse
Zuurstofisotopenanalyse: analyseert de verhouding tussen de stabiele zuurstofisotopen 16O en 18O in oude sedimenten.

Isotopen zijn atomen van hetzelfde element, bijvoorbeeld zuurstof (O).

Niet elk atoom is echter hetzelfde:
  • Protonen: Altijd hetzelfde bij atoom (8) 
  • Neutronen (8) 
  • Massagetal: 16 O (99,7% van alle zuurstofatomen) 

  • 18 O (0,2%) is zwaarder (10 neutronen) 
 


8 neutronen  -    10 neutronen

Slide 17 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Voorbeeld klimaatonderzoek: Zuurstofisotopenanalyse

  • --> Verhouding 18O : 16O in oceaanwater varieert
 








  • Verwacht je in een koude periode dus meer of minder zware moleculen in de oceaan/in de zeedieren of foraminifera?


8 neutronen  -    10 neutronen
Wat verdampt er sneller, water met O16 of O18?
Lichtere watermoleculen verdampen het snelst (16O), waardoor de verhouding tussen 16O en 18O gedurende de tijd kan veranderen
Is er in een koude periode meer of minder verdamping?
Koude periode = minder verdamping

Conclusie paleoklimaat
In een koude periode weinig zware moluculen: 
Dus: 
Veel 16 O en weinig 18 O = Koude periode 

Slide 18 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Voorbeeld klimaatonderzoek: Zuurstofisotopenanalyse
Zuurstofisotopenanalyse: analyseert de verhouding tussen de stabiele zuurstofisotopen 16O en 18O in oude sedimenten. 


De verhouding geeft daardoor een 
indicatie in wat voor klimaat het 
sediment is afgezet:

- Relatief veel 18O isotopen 
gedurende koude periodes / ijstijden
(weinig verdamping)
- Relatief weinig 180 isotopen 
tijdens warme periodes/interglacialen
(veel verdamping)

Slide 19 - Diapositive

Zuurstofisotopenanalyse
Zuurstof heeft verschillende isotopen: verschillend aantal neutronen
Verhouding 18O : 16O in oceaanwater varieert
Standaard verhouding vastgesteld (Vienna standard mens oceaan water of VSMOW): delta 18 O. Als deze positief is=meer 18 O dan de standaard. Negatief=minder 18o dan standaard
Verhouding in oceaanwater wordt vastgelegd in foraminifera 
Functie:
Als zeewater verdampt, verdampt vooral 16O in waterdamp = nesgatieve delta 18O
Als condenseert dan regent 18 O uit in de zee = positieve delta 18O
Delta18O van benthische rforaminifera is proxy voor mondiaAl landijsvolume (omdat de temperatuur van diepzee constant is): hoe hoger ijsvolume, hoe positiever delta 18O zee (dus glaciaal)
Delta 18O Planktonische foraminifera is proxy voor zee-oppervlakte Temperatuur: hoe lager TemperAtuur, hoe positiever delta18O zee
Delta18O van ijs is proxy voor temperatuur atmosfeer: hoe lager de temperatuur, hoe negatiever de delta18O ijs.
Delta18O van koraal is proxy voor zee-oppervlakteTemperatuur: hoe lager temperatuur , hoe positiever delta 18O koraal


Regent de wolk uit, dan nog negatiever (want zware 18O regent uit) -delta18O
Landijs is ook -18O
Glaciaal = postitieve delta 18O bij benthische foraminifera (want verdampt 16O en geen aanvoer van gesmolten landijs)
Interglaciaal = neutrale 18O (als al het landijs gesmolten is)
Differentiatie van jsotopen bij verdamping en condensatie:
Verdamping relatief meer lichte 16O = -18O
Condensatie relatief meer zware 18O = +18O

Koolstof datering
C14 methode
Koolstof-14 heeft een halveringstijd van 5736 jaar
De koolstofkringloop. Bijna overal zit koolstof/C in.

Slide 20 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

IJsboringen
Luchtbellen in het ijs die de samenstelling van de atmosfeer (toen het ijs gevormd was) verklaren 

Slide 21 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Slide 22 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Vraagje:
Bomen worden (in principe) geen 10.000 jaar oud. 

Hoe kan dit dan toch als onderzoeksmethode tot 10.000 jaar gebruikt worden?

Slide 23 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Bodemonderzoek

Slide 24 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Bodemonderzoek
Veldwerk

Slide 25 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Wat is een positief terugkoppelingsmechanisme dat invloed heeft op het versterkte broeikaseffect? (1p)
A
Groei van de ijskap.
B
Uitstoot van CO2 door de mens.
C
Afremmen van de diepzeepomp.
D
Algengroei in de oceanen.

Slide 27 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Het actualiteitsprincipe....
A
is een bewijs voor natuurlijke klimaatverandering
B
is een aanname bij onderzoek naar natuurlijke klimaatverandering
C
is een oorzaak voor natuurlijke klimaatverandering
D
is een gevolg van natuurlijke klimaatverandering

Slide 28 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Negatief terugkoppelingsmechanisme
  • Kalksteen bevat koolstofdioxide
  • Bij hogere temperaturen wordt er meer kalksteen gevormd
  • Door de vorming van kalksteen is er minder CO2 in de lucht
  • Hierdoor neemt het broeikaseffect af
  • Dat leidt tot lagere temperaturen

Slide 29 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Positief terugkoppelingsmechanisme
  • Afkoeling van aarde kan versterkt worden door positieve terugkoppelingsmechanismen ; de verandering wordt versterkt
  • Voorbeeld: een grotere ijskap leidit tot een hoger albedo
  • 1. Er wordt meer zonlicht teruggekaatst
  • 2. Het wordt kouder op aarde.
  • 3. De ijslap wordt groter.

Slide 30 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Gebruik figuur 1. In deze figuur wordt een terugkoppelingsmechanisme weergegeven dat in werking treedt bij het ontstaan van een ijstijd. Beredeneer of dit een positief of een negatief terugkoppelingsmechanisme is.

Slide 31 - Question ouverte

T2
0

Slide 32 - Vidéo

Cet élément n'a pas d'instructions

Hoe weten ze nu hoe oud dat stukje mens is?
Welke dateringsmethode zou je hiervoor gebruiken?

Maken 
Opdracht 4
timer
10:00

Slide 34 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Antwoorden
4a Hoe meer 18O er gevonden wordt in het landijs, hoe warmer de periode in het verleden.
b. Zuid Limburg
c. De Noordzee is een ondiepe zee en zal toen dus droog hebben gestaan.
d. Het hout is dan volledig vergaan.
e. In de logboeken stonden allerlei weersomstandigheden waaronder bijvoorbeeld El nino. 

Slide 35 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions