3.2 Genen, 3.3 Kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

3.2 Genen, 3.3 Kruisingen

Wat gaan we doen

10 min: 3.2 Genen

5 min: Samen opdracht 1 en 2 maken

10 min: 3.3 Kruisingen

10 min: kruisingstabellen oefenen

15 min: Tijd voor HW maken

Leerdoelen

3.2:

Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant, recessief en intermediair fenotype betekenen

3.3: 

Je kunt een kruisingsschema opstellen

Je kunt bij een gegeven kruising genotypen en fenotypen van ouders en/of nakomelingen afleiden

3.2 Genen

Van elk van je ouders erf je de helft van de genen. Maar hoe komt het dat je blond haar hebt ookalwel je ouders beide bruin haar hebben?

Aan het einde van deze les kun je deze vraag beantwoorden

Genotype en fenotype

Genotype

Is altijd hetzelfde

Fenotype

Kan worden veranderd

Genotype en fenotype

Homozygoot en heterozygoot

Homozygoot

Heb je 2 genen voor krullend haar, dan ben je homozygoot voor de eigenschap krullend haar.

Homo betekend hetzelfde

bijv. man+man of vrouw+vrouw

Heterozygoot

Heb je 2 verschillende genen, dan ben je heterozygoot

1 gen voor krullend,

1 gen voor steil

Hetero betekend anders 

bijv. man+vrouw

Dominant of recessief

Een allel kan dominant of recessief zijn: het dominante allel komt altijd tot uiting in het fenotype, het recessieve allel niet. 

Dus als donkerhaar dominant is en blond is recessief

Bart heeft een vader met donker haar en een moeder met blond, wat wordt zijn haarkleur?

Genotype noteren

We gebruiken letters: 

Dominant allel - HOOFDLETTER

Recessief allel - kleine letter

Homozygoot - beide groot/ klein

Heterozygoot- groot & klein

Voorbeeld:

Homozygoot dominant - AA

Heterozygoot - Aa

Homozygoot recessief - aa

Oefening:

Bruin haar: dominant

Blond haar: recessief

Moeder is homozygoot blond

Vader is homozygoot bruin

Wat zijn hun genotypes?

Wat zijn die van Bart?

Intermediair fenotype

Beide genen komen tot uiting bij intermediair fenotype!

Dus wit en rood maakt roze

Beide genotypes zijn dominant dus beide komen tot uiting

3.2 vraag 1 (blz 170)

a) Een persoon die in elke celkern twee alleen heeft voor steil haar is Homozygoot/ heterozygoot

b) Een persoon die in elke celkern twee alleen heeft voor krullend haar is Homozygoot/ heterozygoot

c) Een persoon die heterozygoot is voor de eigenschap haarvorm, heeft in elke celkern 2 dezelfde/ verschillende alleen voor deze eigenschap

4.2 vraag 2 (blz 177)

Bij rozen zijn er alleen voor rode bloemkleur en voor witte bloemkleur, in het fenotype komen rode, witte en roze bloemen voor.

a) Welk fenotype is het intermediair fenotype bij rozen?

 Witte bloemen, Rode bloemen, Roze bloemen

b) Welke genotypen hebben de rozen met rode, witte en roze bloemen?

Rode bloemen hebben genotype:

Witte bloemen hebben genotype: 

Roze bloemen hebben genotype:

c) Een ander plantensoort is heterozygoot voor bloemkleur en heeft dus een alle voor rood en een alle voor wit. De plant heeft rode bloemen als fenotype. 

Het alle voor rode bloemen is dominant/ recessief/ geen van beide

3.3 kruisingen

Twee dieren die nakomelingen krijgen noem je een kruising

Wij gaan steeds kijken naar een kruising die om 1 erfelijke eigenschap gaat (1gen) bijv haarkleur

Notatie bij kruisingen

Bij een kruising geef je elke generatie aan met letters:

P-generatie = ouders (Parents)

F1-generatie = eerste generatie nakomelingen van de p

F2-generatie = tweede generatie nakomelingen van F1

Kruisingschema's maken

Dit is een tabel met alle mogelijke combinaties van alleen bij een kruising. 

Wij gaan dit oefenen met labradors. 

Zwartharig x geelharig 

Zwart is dominant, A

Geel is recessief, a

Stap 1 (p): bedenk wat de fenotype en genotype van de ouders zijn

Het vrouwtje is homozygoot zwartharig. Welke letters?

Het mannetje is homozygoot geelharig. Welke letters?

P= ......... x ........

Stap 2 (geslachtscellen): bedenk welke allelen in de geslachtscellen van beide ouders kunnen voorkomen

Geslachtscellen ontstaan door reductiedeling (meiose). In de geslachtscellen komt 1 allel voor. 

Genotype van de vrouw (homozygoot zwartharig)= AA

Genotype van de man (homozygoot geelharig)= aa

Dus wat zijn de geslachtscellen van beide?

Stap 3 (F1): stel vast welk genotype en fenotype de nakomelingen kunnen hebben

Vrouw: A

Man: a

Dus wat heeft hun kind voor genotype?

Wat is het fenotype (uiterlijk)?

Stap 4: stel vast welke genotype en fenotype de dieren in F2 kunnen hebben

We gaan 2 nakomelingen van F1 met elkaar kruizen:

Aa x Aa

Wat kan hier uitkomen?

Om dit makkelijker te maken maken we een schema 

	A	a
A
a

Hoeveel % homozygoot zwart?

Hoeveel % homozygoot geel?

Hoeveel % heterozygoot?

Hoeveel % zwart en geel haar?

3.3 vraag 1 

a) Hoe geef je bij een kruising de ouders aan?

met F1/ F2/ P

b) De ouders van F2 zijn de F1/ P

c) Hoeveel generaties zijn P, F1 en F2 samen? 

1/ 2/ 3/ 4 generaties 

3.3 Vraag 2 

Deze vraag ga je zelf maken en gaan we daarna samen nakijken

De vraag aan het begin van de les

Van elk van je ouders erf je de helft van de genen. Maar hoe komt het dat je blond haar hebt ookalwel je ouders beide bruin haar hebben?

Wat ga je doen

4.2 maak opdracht 3, 4 en 6

4.3 maak opdracht 3 tot en met 6