H2.1: De aarde als systeem

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

H2 Afbraak en vorming van landschappen

§2.1 De aarde als systeem

Lesdoelen

• Hoe werken exogene krachten als verwering, erosie en sedimentatie in op het landschap en hoe kun je die processen verklaren?
  

- Uit welke sferen is het systeem aarde opgebouwd en hoe functioneert het systeem?

- Welke rol spelen de verschillende kringlopen in dit systeem?

4 sferen

• Lithosfeer
• Hydrosfeer
• Biosfeer 
• Atmosfeer
  
  Sterk met elkaar verbonden

Lithosfeer 

Hydrosfeer

• Het vloeibare gedeelte van de sferen
• Ook gletsjers en vast ijs
• Vooral zout (97%)
  

Biosfeer

• Alle levende organismen op aarde
• Bevinden zich vooral op het land (lithosfeer) en de bovenste 100m van de oceanen (hydrosfeer)
  

Atmosfeer

• Diverse sferen
• Water en klimaatprocessen 
• 80% van de gassen in de dampkring in troposfeer 
• Ozonlaag
  

Hydrologische kringloop

Wat is transpiratie binnen deze kringloop?

1. Zweet van mens en dier
2. Verdamping door planten
3. Verdamping door planten en oppervlaktewater
4. Het in de bodem zakken van water

In welke sferen speelt de waterkringloop een rol?

1. Alleen in de hydrosfeer
2. In de hydrosfeer en de atmosfeer
3. In de hydrosfeer, atmosfeer en biosfeer
4. In de hydrosfeer, atmosfeer, biosfeer en lithosfeer

Stralingsbalans

• Motor achter de kringlopen
• Absorberen en weerkaatsen
• Albedo

Hoeveel % van het zonlicht bereikt de aardoppervlak?

1. ~70%
2. ~30%
3. >50%
4. <50%

Weer balans door terugkoppelingsmechanisme

Positief -> Effect wordt versterkt

Negatief -> Effect wordt weer verzwakt

Stel: Het wordt warmer en het ijs smelt....

Noem een voorbeeld van een positieve terugkoppeling en een voorbeeld van een negatieve terugkoppeling. 

Positieve terugkoppeling:

IJs smelt -> minder albedo -> meer zonne-energie bereikt het aardoppervlak -> het wordt warmer -> er smelt meer ijs -> nog minder albedo -> het wordt warmer

Negatieve terugkoppeling:

IJs smelt -> aardoppervlak wordt warmer -> meer verdamping -> meer wolkenvorming -> meer albedo op de wolken -> het wordt kouder

Stralingsbalans op verschillende breedte

• Op lange termijn energiebalan vrij constant
• Verschil in breedte
• Transport d.m.v.: oceaanstromen                                                       en luchtcirculatie

Het albedo van een .... landschap is het grootst

1. Gras
2. Water
3. Woestijn
4. IJs en sneeuw

Hoe wordt de troposfeer verwarmd?

1. Door lichtstralen vanaf de zon
2. Door warmtestralen vanaf het aardoppervlak
3. Door CO2
4. Door het albedo

De kringloop van het water wordt aangedreven door de kracht van de zon.

1. goed
2. fout

In welke sfeer van de aarde speelt het klimaat zich af

1. biosfeer
2. atmosfeer
3. hydrosfeer
4. lithosfeer

Bestudeer 2.1

Maken 2.1: 3, 4

Morgen start 2.2, kun je ook alvast doornemen