3.1 Blokvorming in Europa

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Waarom sprak men van een 'Koude Oorlog' ?

Het systeem van de VS stond lijnrecht tegenover het systeem van de SU. Leg dit uit!

De vijandschap tussen de SU en VS werd in 1941 opzij gezet. Leg uit waarom.

Het onderling wantrouwen tussen de VS en de SU werd versterkt door wat er in Azie gebeurde in 1945. Leg dit uit!

Bekijk deze strip. Welke 2 redenen worden genoemd voor het gooien van de atoombom? Welke reden is volgens de tekenaar het belangrijkst?

Je kunt de atoombom op Hiroshima zien als een voorbeeld van 3 kenmerkende aspecten. Noem ze en leg telkens het verband uit met de gebeurtenis.

Groeiend wantrouwen

• Na conferentie van Jalta werd het wantrouwen te groot (Roosevelt stierf) en de Koude Oorlog was begonnen.
• Groot deel van wereld raakte verdeeld in 2 vijandige blokken: Oostblok o.l.v. Sovjet-Unie en het Westen o.l.v. de VS. 
• De Amerikanen voerden een politiek van containment (to contain = indammen). Vooral na het communistisch worden van China en het krijgen van een atoombom door de SU !  

Noem 2 onderwerpen waarover de grote mogendheden het niet eens werden tijdens de conferentie van Potsdam

Beschrijf hoe Stalin de greep op zijn invloedssfeer in Europa vergrootte en geef aan welk strategisch belang hij daarbij had

Lees de tekst. Leg het verband uit tussen Marshallhulp en de Trumandoctrine, containmentpolitiek en blokvorming in Europa

Verdeling Duitsland in invloedssferen na WO II

• West-Duitsland (latere BRD) kwam onder invloed van de westerse democratische overwinnaars
• Oost-Duitsland (latere DDR) kwam onder invloed van de communistische SU

Ook de hoofdstad werd in invloedsferen verdeeld

Oost-Berlijn werd dus communistisch en West-Berlijn kapitalistisch

Blokkade van Berlijn - 1948-1949

• Stalin blokkeert aanvoerwegen naar West-Berlijn: Blokkade van Berlijn
  

• Stalin hoopt dat de geallieerden de stad zouden verlaten 
  

• Waarom blokkade? Marshallplan, invoering Duitse mark
  

• Het Westen gaat West-Berlijn via de lucht bevoorraden: de luchtbrug

• Een jaar lang landt er iedere 3 minuten een vliegtuig in West-Berlijn
  

De Ooievaars stellen de luchtbrug voor: 1948 Geallieerde vliegtuigen die goederen naar Berlijn brachten tijden de Berlijnse Blokkade

Stalin staat met een geweer in een schoorsteen: Als Stalin op de vliegtuigen zou schieten was een nieuwe oorlog mogelijk

1 Hier staat voedsel op de zak: voedsel voor Berlijn

Hier staat kolen op de zak: brandstof voor Berlijn.

Spotprent van E.H Shepard, uit het tijdschrift punch 1948

Probeer te bedenken wat de maker van de prent duidelijk wilde maken.

Eventueel kun je op de knopjes klikken voor aanwijzingen!

Stalin kon de Amerikaanse vliegtuigen tijdens de luchtbrug naar W-Berlijn makkelijk neerschieten. Waarom deed hij dit niet?

Bekijk de bron. Welk begrip past bij deze bron? Wat wil de tekenaar duidelijk maken? Gebruik een beeldelement in je antwoord.

Spotprent analyse

• Welke boodschap geeft de maker van de prent?
• Vind je het moeilijk, klik dan op de vraagtekens om beeldelementen te verduidelijken!
• Tik je antwoord in de volgende dia

Hier zie je een rode ijsberg. Rood is de kleur van het communisme! De hamer en sikkel zijn symbolen van de communistische SU.

Hier zit 'Uncle Sam'. Deze persoon staat altijd symbool voor de Verenigde Staten.

We zien hier een typisch Amerikaans schip, de Titanic. Dit schip zou zogenaamd onverwoestbaar zijn, maar kwam in 1912 in aanvaring met een ijsberg en zonk. Het schip komt in deze tekening bijna in aanvaring met een 'communistische' ijsrots. Waar waarschuwt de tekenaar voor? Verwerk dit in je antwoord! 

Hier zie je allemaal landen die communistisch werden. Ze worden als grafstenen afgebeeld. Wat wil de tekenaar hiermee zeggen denk je? Verwerk dit in je antwoord!

Welke boodschap wil de maker van de prent overbrengen?

Aan welke kant stond de tekenaar van deze prent?

1. Van de Russen
2. Van de Amerikanen
3. Van niemand (onpartijdig)
4. Van de communisten

Over welk Atlantisch bondgenootschap gaat de prent? Is de SU volgens de maker een bedreiging? Leg uit met beeldelementen

McCarthyisme 1940-ca.1955

• Heksenjacht naar communisten binnen de VS
• Gedurende deze periode werden mensen van verschillende rangen en standen, meestal werkzaam in de filmindustrie, staatsinstellingen of het onderwijs ervan beschuldigd communist zijn of te sympathiseren met het communisme
• Ze werden slachtoffer van agressieve onderzoekstechnieken en ondervragingen, door allerhande regerings- of particuliere panels, comités en organisaties.
• Verdachtmakingen werden vaak als waarheden aangenomen ondanks een gebrek aan bewijs.
• Bekende verdachten:  Orson Wells en Charlie Chaplin, Marlon Brando en Albert Einstein  

Noteer de nummers van de volgende feiten in chronologische volgorde:
1. Atoombom op Hiroshima 2. Blokkade van Berlijn 3. Conferentie van Potsdam 4. Oprichting NAVO 5. Oprichting Warschaupact 6. Start Marshallplan

Examentraining

12 a Bijvoorbeeld: De Duitse inval in de Sovjet-Unie en de Japanse aanval op Pearl Harbor.

b Bijvoorbeeld: 1943, want toen vochten Sovjetsoldaten met Britse en Amerikaanse soldaten tegen Duitsland.

c Bijvoorbeeld: Er was al een tijd wantrouwen tussen enerzijds de communistische Sovjets en anderzijds de kapitalistische Britten en Amerikanen, maar de vijandschap werd tijdelijk opzijgezet in de strijd tegen nazi-Duitsland.

13 a Bijvoorbeeld: Nee, het is een mening van een Amerikaanse senator. Hij is zeer negatief over de Russen.

b Daarmee wilde hij voorkomen dat vijandige kapitalistische landen de Sovjet-Unie direct konden aanvallen.

c Bijvoorbeeld: Deze Amerikaanse politicus wantrouwt de Russen enorm. Hij vindt ze zelfs gevaarlijk. Een gevolg hiervan was dat de VS overal de uitbreiding van het communisme wilden tegengaan.

14 Bijvoorbeeld: 1 Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog leidde het gebruik van deze bom tot de overgave van Japan.

2 Deze bom vernietigde een hele stad en doodde veel burgers.

3 Het gebruik van deze bom versterkte het wantrouwen tussen de Sovjet-Unie en de VS.

b Bijvoorbeeld: Als waarschuwing tegen de verschrikkingen van oorlog en van de atoombom.

15 a 1 De oorlog snel beëindigen om veel levens van Amerikaanse soldaten te sparen

2 Stalin intimideren.

b De maker stelt dat Stalin intimideren de werkelijke reden van Truman was om de atoombom gebruiken.

c Ja, Stalin vond ook dat Truman hem met de atoombom wilde intimideren.

16 a Bijvoorbeeld: Truman beschreef de vrije democratische samenleving en de totalitaire samenleving.

b Bijvoorbeeld: Grieken en Turken

18 a Om te helpen tegen honger, armoede, wanhoop en chaos (in Europa).

b 1 Om een nieuwe oorlog te voorkomen. 2 Om uitbreiding van het communisme te voorkomen.

c De dokter stelt hier de VS voor die West-Europa helpt tegen de dreiging van de gier (het communisme) die chaos brengt.

19 a Bijvoorbeeld: Dat er communisten waren in heel de VS.

b Bijvoorbeeld: 1 McCarthy hield een redvoering waarin hij de dreiging van het communistische gevaar in de VS veel ernstiger voor dan dit in werkelijkheid was.

2 Zo leek het strijd op leven en dood tussen de communistische wereld en de ‘vrije’ wereld.

20 a Het communisme is een gevaar voor iedere Amerikaan.

b De FBI ziet overal communistische propaganda, terwijl die er in werkelijkheid niet is.

c Bijvoorbeeld: Bron 7 wel, want ook daarin wordt gewaarschuwd voor het grote gevaar van het communisme voor de Amerikaanse samenleving.

Bron 8 juist niet, want de tekenaar spot met activiteiten van de FBI, die overal communistische propaganda vermoedt.

21 a Bijvoorbeeld: Op de prent is te zien dat de NAVO net is opgericht (‘just married’), dus dat is in 1949.

b In 1955 werd het Warschaupact opgericht.

c Bijvoorbeeld: Argument tegen de bewering: Stalin heeft als enige wapens in zijn handen.