4.1 Prikkels en gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 4    Gedrag

Programma

• Werkpad
  
• Lesdoelen
• Verwondersessie, uitleg: Prikkels en gedrag
    Week 9
  
• Workshopsessie: werkdoelen maken § 4.1
• Communicatiesessie

• week 12 SO
• week 14/15/16 missie
• diatoets deel II
  
• week 17 rapport
  

Hoofdstuk 4    Gedrag

Lesdoelen

Aan het einde van de les kan ik:

•   benoemen wat gedrag is;
  
  
•   inwendige prikkels en uitwendige prikkels onderscheiden;
  
  
•  uitleggen wat een sleutelprikkel is;
  
  
• het verschil uitleggen tussen aangeboren en aangeleerd gedrag;

• Een aantal termen uit de gedragleer (ethologie) benoemen en uitleggen.
  

Paragraaf 4.1 Prikkels en gedrag

Gedrag
Waar denk je aan bij gedrag?

Voor ik begin wil ik jullie vragen wat jullie weten over gedrag. Je mag proberen uit te leggen wat het is of gewoon voorbeelden noemen ervan.

0

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag van soortgenoten naar elkaar. 
Mensen en dieren hebben sociaal gedrag.

• Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag heet een signaal.

• De reactie die opgeroepen wordt, noem je de respons.

Prikkels

Een prikkel is informatie over een verandering in je omgeving. Die verandering kan een reactie bij je oproepen.

• Als de informatie over een verandering uit je lichaam komt, gaat het om een inwendige (interne) prikkel.
  
  
• Als het informatie is over een verandering buiten je lichaam, dan is het een uitwendige (externe) prikkel.
  
  

• De respons is de manier waarop je reageert op de prikkel.
  
  
• De drempelwaarde is de de hoogte van de prikkel die een respons tot gevolg heeft.
  

Inwendige prikkel

Uitwendige prikkel

Noem een voorbeeld van een inwendige prikkel

Noem een voorbeeld van een uitwendige prikkel

Sleutelprikkel

Sleutelprikkel: prikkel die altijd hetzelfde gedrag tot gevolg heeft

De respons op een sleutelprikkel is aangeboren

Leg uit wat de sleutelprikkel voor de stekelbaars is?

Ethogram en protocol

Een ethogram is een tabel met gedragsbesschrijvingen (gedragselementen)

Een protocol is een tabel met frequenties (aantallen) van gedragselementen gedurende de tijd.

Observatie en interpretatie

• Gedrag kun je onderzoeken door het goed (objectief) te observeren (= bekijken wat een dier of mens doet) om het daarna te interpreteren (= bedenken waarom deze dat zo doet). 

• Wetenschappers zoals psychologen en ethologen doen dit om mens en dier beter te begrijpen.
  

• Een etholoog onderzoekt het gedrag van dieren. Alle waargenomen handelingen (= wat het dier doet) beschrijft de etholoog in een tabel: een ethogram. 

Aangeboren of aangeleerd?

Gedrag kan óf aangeboren, óf aangeleerd zijn.

• Aangeboren gedrag heb je van nature.

• Aangeleerd gedrag leer je tijdens je leven.
  

Aangeboren gedrag is dus gedrag dat een mens of dier niet geleerd heeft.

Aangeboren

Aangeleerd

Melk drinken bij de moeder

Schrijven

Ademen

Gamen

Lopen (veulen)

Lopen (mens)

Huilen bij honger (baby)

Lachen

Zingen (vogels)

Zingen (mensen)

Ik heb het begrepen en kan aan de slag

ja

nee

websites

• vogelbeschermingcamera's

Workshop-

sessie

Je maakt werkdoelen
van week 9:

4.1 opdracht 1 - 24


Wat niet af is, is huiswerk

Lesdoelen

Aan het einde van de les kan ik:

•   benoemen wat gedrag is;
  
  
•   inwendige prikkels en uitwendige prikkels onderscheiden;
  
  
•  uitleggen wat een sleutelprikkel is;
  
  
• het verschil uitleggen tussen aangeboren en aangeleerd gedrag;

• Een aantal termen uit de gedragleer (ethologie) benoemen en uitleggen.
  

Communicatiesessie

Lesdoelen behaald?

gedrag

signalen

aangeboren

ethogram

protocol

observeren

prikkels

sleutel-
prikkel

aangeleerd

etholoog

objectief

interpreteren