5.1 Plantaardige en dierlijke voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 5

Energie opslaan en gebruiken

Hoofdstuk 5

• 5.1 Plantaardige en dierlijke voedingsstoffen
• 5.2 Vrijmaken van energie (Dissimilatie)
  
• 5.3 Voedsel door micro-organismen
• 5.4 Planten leggen energie vast (Fotosynthese)
  
• 5.5 Gaswisseling, opname en transport bij planten
  
  

Leerdoelen

• Je vergelijkt de functies van brandstoffen, bouwstoffen en reservestoffen in je lichaam.
• Je beschrijf het belang van essentiële aminozuren en essentiële vetzuren in je voeding.
• Je beschrijf hoe planten stoffen opslaan.
• Je beschrijf de bijdrage van plantaardige voeding in een gezond dieet.

Verschillende voedingsstoffen

• Koolhydraten: energie (brandstof)
  
• Vetten: membranen en hormonen (bouwstof) & energie (brandstof)
  
• Eiwitten: opbouw spieren (bouwstof)
  
• Mineralen en vitamines (Binas 82A): betrokken bij stofwisselingsprocessen zoals botopbouw, ATP, rode bloedcellen, zenuwcellen, celdelingen etc. (beschermende stof)
  
• Water: transportmiddel, oplosmiddel, warmtebuffer en koelvloeistof (bouwstof)
  

Plantaardig vs dierlijk voedsel

• Plantaardig voedsel: wordt gewonnen uit onderdelen van planten (bomen, struiken, grassen, granen en struiken)
• Dierlijk voedsel: wordt verkregen uit het lichaam van dieren (spierweefsel, vet, botten en vel)

Voedingsstoffen kunnen dus van plantaardige of dierlijke afkomst zijn

Voedingsvezels

• Niet verteerbare plantaardige moleculen
• Cellulose (celwanden) 
• Pectine (tussencelstof) 
• Versoepelen de ontlasting 

Voedingsvezels

Typisch  plantaardige voedingstof:

Voedingsvezels worden niet verteerd, houden water vast en zorgen daarmee voor een goede stoelgang en soepele ontlasting

Voorbeelden van vezels:

•    Cellulose -> bouwstof van celwand van plantencellen
  
•    Lignine -> houtstof in dikke celwanden
  
•    Pectine -> tussencelstof (plakt cellen aan elkaar, lost op bij rijping)
  

Macrovoedingsstoffen

• Koolhydraten (bijv. suikers en meelsoorten) (Binas 67F)
  
• Vetten (bijv. boter, olie, spek) (Binas 67G)
  
• Eiwitten (bijv. vlees, eieren, kaas, sojabonen) -> in eerste instantie bouwstof (Binas 67H)

Koolhydraten

• Overkoepelende naam voor: suikers, zetmeel en vezels
  
• Kleinste bouwsteen is een monosarcharide
  

Drie verschillende monosachariden:

Koolhydraten

• Monosachariden kunnen samen disachariden vormen
  
• Mono- en disachariden zijn suikers
  
• Oligo- en polysachariden (>3 monosacharide eenheden) vormt zetmeel

Oligisachariden= (3-9) monosacharide-eenhede

Polysachariden= >10

Koolhydraten

Glucose wordt aan elkaar gekoppeld -> glycogeen (=een koolhydraat)

Glycogeen wordt opgeslagen in spieren en lever

Eiwitten

Bouwstof in plaats van energierijke voedingsstof!

Kleinste bouwsteen is een aminozuur

Eiwitten

Sommige niet-essentiële aminozuren kan de lever zelf aanmaken. (67H)

Andere aminozuren kan de lever niet zelf aanmaken, deze essentiële aminozuren moet je via je eten binnenkrijgen.

Knollen en zaden 

In deze stengelknollen slaat een aardappelplant glucose op als reservevoedsel in de vorm van zetmeel.

Zetmeel: opslag in aardappel

soort voedingsstof?

Opdrachten

Leerdoel

1 - 1, 2, 3, 4, 5

2 - 6, 7, 8, 9

3 - 10, 11, 12, 13, 14

4 - 15, 16, 17, 18, 19

Dikgedrukt = verplicht

Binasvraag

Binas 67H1

Patiënten met de ziekte PKU (phenylketonurie) kunnen het aminozuur fenylalanine onvoldoende afbreken of verwerken in de lever. Zij volgen een eiwitarm dieet om te voorkomen dat ze te veel fenylalanine binnen krijgen. Ze slikken extra aminozuurpreparaten om het tekort aan andere aminozuren aan te vullen.

Welke van onderstaande aminozuren moeten er in ieder geval in die aminozuurpreparaten zitten?

Preparaat

methionine

proline

valine

glycine

cysteine

arginine