5.1 Plantaardige en dierlijke voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Vandaag

Uitleg 5.1 Plantaardige en dierlijke voedingsstoffen

Opdrachten maken

Vragenlijst invullen

Verschillende voedingsstoffen

• Koolhydraten: energie (brandstof)
  
• Vetten: membranen en hormonen (bouwstof) & energie (brandstof)
  
• Eiwitten: opbouw spieren (bouwstof)
  
• Mineralen en vitamines (Binas 82A): betrokken bij stofwisselingsprocessen zoals botopbouw, ATP, rode bloedcellen, zenuwcellen, celdelingen etc. (beschermende stof)
  
• Water: transportmiddel, oplosmiddel, warmtebuffer en koelvloeistof (bouwstof)
  

Plantaardig vs dierlijk voedsel

• Plantaardig voedsel: wordt gewonnen uit onderdelen van planten (bomen, struiken, grassen, granen en struiken)
• Dierlijk voedsel: wordt verkregen uit het lichaam van dieren (spierweefsel, vet, botten en vel)

Voedingsstoffen kunnen dus van plantaardige of dierlijke afkomst zijn

Voedingsvezels

Typisch voorbeeld van een plantaardige voedingstof: voedingsvezels

Voedingsvezels worden niet verteerd, houden water vast en zorgen daarmee voor een goede stoelgang en soepele ontlasting

Voorbeelden van vezels:

•    Cellulose -> bouwstof van celwand van plantencellen
  
•    Lignine -> houtstof in dikke celwanden
  
•    Pectine -> tussencelstof (plakt cellen aan elkaar, lost op bij rijping)
  

Macrovoedingsstoffen

• Koolhydraten (bijv. suikers en meelsoorten) (Binas 67F)
  
• Vetten (bijv. boter, olie, spek) (Binas 67G)
  
• Eiwitten (bijv. vlees, eieren, kaas, sojabonen) -> in eerste instantie bouwstof (Binas 67H)

Koolhydraten

• Overkoepelende naam voor: suikers, zetmeel en vezels
  
• Kleinste bouwsteen is een monosarcharide
  

Drie verschillende monosachariden:

Koolhydraten

• Monosachariden kunnen samen disachariden vormen
  
• Mono- en disachariden zijn suikers
  
• Oligo- en polysachariden (>3 monosacharide eenheden) vormt zetmeel

Koolhydraten

Glucose wordt aan elkaar gekoppeld -> glycogeen (=een koolhydraat)

Glycogeen wordt opgeslagen in spieren en lever

Eiwitten

Bouwstof in plaats van energierijke voedingsstof!

Kleinste bouwsteen is een aminozuur

Eiwitten

Sommige niet-essentiële aminozuren kan de lever zelf aanmaken. (67H)

Andere aminozuren kan de lever niet zelf aanmaken, deze essentiële aminozuren moet je via je eten binnenkrijgen.

Ruststofwisseling

=het energieverbruik van personen in rust, dat wil zeggen liggend in een aangename omgevingstemperatuur (ongeveer 22 °C) met een lege maag

• Energie die in rust nodig is voor ademhaling, hartslag, vertering etc.
  
• Jonge mensen hebben een hogere ruststofwisseling dan oude mensen (energie nodig voor groei)
  
• Hoe wordt energie gemaakt door het lichaam?
  

Hoe wordt energie gemaakt door het lichaam?

• Dissimilatie: stapsgewijze afbraak van koolhydraten, vetten en eiwitten (Binas 68A+E)
  
• Energie in vorm van warmte en ATP (Binas 67L)
  
• ATP zorgt voor vele processen, bijv. actief transport over celmembraan of spiercontractie
  

Opdrachten

1, 3, 5, 8, 9, 12, 14, 16, 18, 19