Th 8 Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Thema 8 Gedrag

BS 1 Wat is gedrag?

Alles wat je doet is gedrag. Gedrag bestaat uit een groot aantal handelingen.

Gedragsketen: serie handelingen in vaste volgorde.

Ethogram: Beschrijvingen van handelingen van het dier met bijbehorende afkortingen.

Protocol: Een opsomming van handelingen

       die een dier in een bepaalde tijd

       heeft uitgevoerd.

 

BS 2 Oorzaken gedrag

Prikkel: Invloed vanuit het milieu op een organisme

Respons: een reactie van een organisme op een prikkel.

Inwendige prikkel: een prikkel ontstaat in het lichaam zelf (honger). Wordt vaak motivatie genoemd. Het is een reden voor een dier om een bepaald gedrag te tonen.

Uitwendige prikkel: Invloed vanuit milieu die de zintuigen kunnen waarnemen.

 

Gedrag komt tot stand door een combinatie van uitwendige en inwendige prikkels.

Sleutelprikkels: een prikkel die altijd een bepaald gedrag veroorzaakt (mits er motivatie is)

Supranormale prikkels: een prikkel die een sterkere respons veroorzaakt dan de sleutelprikkel.

Bijv. een scholekster die gaat pas broeden als er spikkels op de eieren zitten. (Sleutelprikkel)

Ze zullen altijd het grootste gespikkelde ei kiezen om uit te broeden (supranormale prikkel) zelfs als dat niet hun eigen ei is. 

Bs 3 Aangeboren en aangeleerd gedrag

Erfelijke factoren: gedrag dat dieren laten zien wat ze niet geleerd hebben.

                                  Ook wel instinct of aangeboren gedrag genoemd.

Gedrag dat geleerd is, aangeleerd gedrag.

Inprenting: dieren leren alleen iets in een korte periode van hun leven. De gevoelige periode, bijv. herkenning van hun ouders.

 

Trial and error: ook wel proefondervindelijk leren 

genoemd.

Conditionering: aanleren van bepaald gedrag door 

herhaling en met een beloning of straf.

 

Gewenning: reactie op een bepaalde prikkel afleren door de prikkel vaak te herhalen. 

BS 4 Sociaal gedrag

Sociaal gedrag: gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar, waarbij signalen

worden overgebracht. Gedrag van het ene individu zijn prikkels voor het andere individu. (Signalen) Geluid, houding, kleur, geur of

gebaar. 

Paringsgedrag (Balts): zijn verschillende 

handelingen, die signalen afgeven die 

soort specifiek zijn, ter motivatie voor 

paring.

 

       

Territorium gedrag: een bepaald gebied waarin een individu of groep leeft, zal ook beschermd worden door individu of groep. 
Bij een indringer zal er dreiggedrag te zien zijn. Kenmerken van: aanvalsgedrag                                                                                                                                       vluchtgedrag

                              

 

Dieren kunnen bij dreiggedrag ook imponeergedrag vertoont worden. 

Alles rondom wat, wanneer en hoe ze eten valt onder voedingsgedrag. 

Het gedrag waarbij een dier zichzelf verzorgd wordt verzorgingsgedrag genoemd. 

Broedzorg: gedrag waarbij 1 of beide ouders zorgen voor hun jongen of eieren. Bij dit gedrag laten de ouders voedings- en verzorgingsgedrag zien. 

Er zijn diersoorten die een paar vormen voor het leven, niet alle soorten doen dat. 

Bs 5 Taakverdeling binnen groepen. 

Rangorde: de plaats van een dier in een groep, voorkomt conflicten bijv. over voedsel. 

Pikorde: dit is de rangorde bij hennen(vrouwtjes kip)

Kippen die anderen pikken

Kippen die gepikt worden

Taakverdeling: Als dieren in groepen samenleven, vertonen sommige dieren in de groep ander gedrag dan andere dieren.

 

Aangeboren gedag = erfelijke factoren (genen) bepalen gedrag. 

Dit wordt bij dieren vaak instinct genoemd

Aangeleerd gedrag = gedrag ontstaan door leren.

Bij mensen speelt leren een belangrijkere rol dan bij dieren. 

Bs 6 Gedrag bij mensen. 

Aangeboren vs aangeleerd gedrag

Aangeboren

• Zuigreflex
• Gezichtsuitdrukkingen. 

Aangeleerd

Geluidjes, oogcontact en lichamelijk contact zorgt voor sociale ontwikkeling

Communicatie

• Is bij mensen ver ontwikkeld. 
• Uitgebreide taal. 
• Ook muziek, schrijven, film gelaatsuitdrukkingen. 
• Gebaren en gezichtsuitdrukkingen

• Taal is niet voor alle mensen hetzelfde
• Gebaren kunnen ook verschillen per cultuur.

Normen en waarden

Waarden: een opvatting/ideeën over wat belangrijk is. Bijvoorbeeld: eerlijkheid.

Normen: gedragsregels die gebaseerd zijn op waarden. 

Bijvoorbeeld: niet stelen, niet liegen, niet spieken.

Soms botsen normen, bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting en geen discriminatie.

Normen en waarden

Deze veranderen met de tijd. 

Dingen die eerst verboden waren, worden nu meestal gewoon geaccepteerd. 

Bijvoorbeeld samenwonen zonder getrouwd te zijn

Rolgedrag en rolpatroon

Gedrag dat bij een bepaalde rol hoort = rolpatroon

Overeenkomsten	Verschillen
- Beide worden bepaald door erfelijke factoren en aangeleerd gedrag - Beide zijn gevoelig voor sleutelprikkels en supranormale prikkels - Beide vertonen territoriumgedrag, imponeergedrag en dreiggedrag	- Het gedrag bij mensen wordt sterker bepaald door leerprocessen - Mensen kunnen hun gedrag beter beoordelen aan de hand van normen en waarden

Menselijk en dierlijk gedrag