Zelfzorg Hoofdpijn

• Zelfzorg
• MBO
• Studiejaar 1

Zelfzorg hoofdpijn

Hoofdpijn

De meest voorkomende soorten hoofdpijn zijn spanningshoofdpijn, migraine, hoofdpijn bij verkoudheid en griep, bijholtepijn, hoofdpijn bij een kater en hoofdpijn door medicijnen (medicatieovergebruikshoofdpijn of een bijwerking van een medicijn). Ook kan er clusterhoofdpijn voorkomen. 

Alleen spanningshoofdpijn, lichte vormen van migraine, hoofdpijn bij verkoudheid en griep, bijholtepijn en andere vormen van hoofdpijn zoals een kater komen in aanmerking voor zelfzorg.

Klachten: constante of aanvalsgewijze hoofdpijn

Spanningshoofdpijn

Spanningshoofdpijn, ook wel spierspanningshoofdpijn of gewone hoofdpijn genoemd, is waarschijnlijk de meest voorkomende vorm van hoofdpijn. Het is geen ernstige aandoening maar kan wel hinderlijk zijn. 

Klachten: tweezijdige, lichte tot matige, drukkende of knellende hoofdpijn, vaak gepaard gaande met een verhoogde spierspanning.

Oorzaken: verkeerde houding of te weinig wisselen van houding, slecht slapen, moeheid of ergens tegenop zien. 

Spanningshoofdpijn kan op elke leeftijd voorkomen en kan minuten tot dagen duren, bij kinderen zelden langer dan een dag.

Het wordt chronisch genoemd wanneer de hoofdpijn meer dan 15 dagen per maand aanwezig is.

Migraine

Men spreekt van migraine als er sprake is van aanvallen die 4-72 uur duren, waarbij de pijn plotseling ontstaat, meestal aan 1 kant van het hoofd zit, een kloppend, stekend of bonzend karakter heeft en zo ernstig is dat het de klant belemmert in zijn dagelijkse doen en laten. Vaak gaat de hoofdpijn gepaard met misselijkheid, braken en overgevoeligheid voor licht en/of geluid. 

Migraine is een aandoening van de zenuwen en vaten in de hersenen. Migraine houdt bij ongeveer de helft vrouwen verband met de menstruele cyclus. Dit noemen we menstruele migraine. Andere oorzaken kunnen zijn, erfelijkheid, alcohol gebruik, de pil, stress en soms bepaalde voedingsmiddelen (rode wijn, oude kaas en de zoetstof aspartaam). Een periode van hard werken gevolgd door ontspanning kan leiden tot weekendmigraine.

Een migraineaanval kan soms uit 4 fasen bestaan

Fase 1 de voortekenen: 1 tot 2 dagen voor de aanval last van een stijve nek en stemmingsveranderingen, vermoeid, erg koud hebben, overgevoelig voor licht, geluid en/of geur en trek hebben in zoetigheid.

Fase 2 de aura: een derde van de migrainepatiënten krijgt kort voor een aanval last van voorbijgaande prikkelings- of uitvalsverschijnselen aan 1 kant van het lichaam. Andere stoornissen kunnen zijn, lichtflitsen, golvende en wazige beelden of zwarte en gekleurde vlekken voor de ogen die als een flikkerend sterretje aan 1 kant van het gezichtsveld beginnen en zich langzaam uitbreiden. We noemen dit aura. Ook kunnen handen en vingers gaan tintelen en kan er sprake zijn van krachtverlies.

Auraklachten duren gemiddeld een paar minuten tot een uur.

Fase 3 de hoofdpijn een kloppende, bonzende hoofpijn aan 1 kant van het hoofd die gepaard kan gaan met misselijkheid, braken en overgevoeligheid van licht en/of geluid. De fase duurt 4-72 uur. In deze fase verkrampt de kringspier tussen de maag en darm, waardoor medicijnen in de maag slecht worden opgenomen.

Fase 4 het herstel de patiënt heeft lichte hoofdpijn, is vermoeid en prikkelbaar, soms is er sprake van vaak plassen. Het duurt meestal een paar dagen voor iemand volledig hersteld is van de aanval.

Clusterhoofdpijn

Een niet zo vaak voorkomende vorm van eenzijdige hoofdpijn die lijkt op migraine en ook aanvalsgewijs optreedt, is clusterhoofdpijn. De pijn komt altijd zeer snel optreden en zit vooral in of achter het oog. De pijn is zeer hevig en kan variabel zijn, bijvoorbeeld scherp, brandend of juist knellend. Gemiddeld duurt een aanval 15 minuten tot 3 uur. Het oog kan rood zien en tranen.

Andere klachten zijn oedeem (vocht ophoping) van het ooglid, een naar beneden hangend ooglid en pupilvernauwing. Ook kan de klant last hebben van zweet in het gezicht, verstopte of loopneus en een onrustig gevoel (bewegingsdrang). Misselijkheid en braken komt bij clusterhoofdpijn niet voor. Clusterhoofdpijn treedt op in clusters die weken tot maanden kunnen duren. Deze vorm van hoofdpijn komt voornamelijk voor bij mannen. 

Mogelijke oorzaken: alcohol, histamine, nitraten, lange vliegreizen en verblijf op grote hoogte.

Medicatieovergebruikshoofdpijn

Medicatieovergebruikshoofdpijn, ook wel medicatie-afhankelijke hoofdpijn genoemd, wordt veroorzaakt door pijnstillers, terwijl de klant een pijnstiller juist gebruikt om hoofdpijn te bestrijden. Bij personen die teveel medicijnen gebruiken voor hoofdpijn kan dit leiden tot dagelijkse hoofdpijn.

Van medicatieovergebruikshoofdpijn kan sprake zijn als paracetamol of een NSAID, in een periode van 3 maanden , meer dan 15 dagen per maand wordt gebruikt of als er een triptaan of een opioïde, in een periode van 3 maanden, meer dan 10 dagen per maand wordt gebruikt.

De klant zal onder begeleiding in 1 keer moeten stoppen met het gebruik van deze pijnstillers om het patroon te doorbreken.

Hoofdpijn door andere oorzaken

- Griep, verkoudheid of een andere infectie. De klant heeft dan ook vaak last van koorts, spierpijn en hoest.

- Bijholtepijn, dit kan ontstaan door het opzwellen van de slijmvliezen in de voorhoofdsholte en kaakbijholte. Bij deze vorm van hoofdpijn ervaren personen druk op de oogkassen of pijnlijke kiezen.

- Overmatig alcohol gebruik, hierbij kan de volgende dag een kater ontstaan.

- Overmatig gebruik van bijvoorbeeld koffie. Personen die in het weekend minder koffie drinken dan doordeweeks kunnen onthoudingsverschijnselen krijgen.

- Hormoonspiegelschommelingen, Bij PMS (premenstrueel syndroom) is er vaak hoofdpijn in de derde week van de cyclus.

- verslechterd gezichtsvermogen, pijn rond de ogen kan ontstaan bij lezen en schrijven wanneer het gezichtsvermogen achteruit gaat of bij het dragen van een verkeerde bril.

- Gebits- en kaakproblemen kunnen hoofdpijn veroorzaken.

Hoofdpijn door andere medicatie

Bij gebruik van de anticonceptiepil is hoofdpijn tijdens de stopweek een bekend iets. Ook bètablokkers (metoprolol, atenolol, bisoprolol) kunnen als bijwerking hoofdpijn veroorzaken.

Hoofdpijn die door een arts moet worden behandeld zijn:

oorontsteking

hersenschudding

meningitis (hersenvliesontsteking)

glaucoom (verhoogde oogdruk)

subarachnoïdale bloeding (soort hersenbloeding)

hersentumor

verhoogde bloeddruk

Toelichting op de WHAM-vragen

W: voor wie is het advies bedoeld?

Kinderen kunnen hoofdpijn hebben als verschijnsel bij griep en verkoudheid of wanneer ze hun hoofd stoten. Kinderen met ernstige hoofdpijn zonder oorzaak kunnen migraine hebben, zeker als het in de familie voorkomt. Het is verstandig om een kind met hoofdpijn door te sturen naar de arts, zeker bij een kind jonger dan 6 maanden. 

Bij zwangere vrouwen kan toenemende hoofdpijn na 20 weken zwangerschap wijzen op pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging). Verwijs deze vrouwen door naar de arts.

Personen boven de 50 jaar met een voor hen nieuwe vorm van hoofdpijn doorsturen naar de dokter. 

H: hoelang heeft de klant al klachten?

Bij een plotseling, zonder aanleiding optredende hoofdpijn die de klant als ernstiger dan normaal ervaart, adviseer je de klant naar de arts te gaan. Ook bij hoofdpijn die 6 weken na een val of ongeluk is  ontstaan verwijzen we door. 

A: welke actie heeft de klant al ondernomen?

Wanneer de klant al diverse leef adviezen heeft geprobeerd en er is geen vermindering is van klachten, verwijzen we de klant door naar de arts.

Bij overmatig gebruik van paracetamol, NSAID of een triptaan verwijs je de klant ook door.

 

 

Welke medicatie gebruikt de klant nog meer?

Medicatie die hoofdpijn kan veroorzaken

Sommige medicijnen geven als bijwerking hoofdpijn (bètablokkers, anticonceptie, nitraten en antidepressiva). Vraag aan de klant of er een verband bestaat tussen het begin van de behandeling en het opkomen van de hoofdpijn. 

Wanneer een klant net (enkele dagen) is gestart met medicatie kan de klant het nog even aankijken (maximaal 2 weken), je lijf heeft tijd nodig om te wennen aan de medicatie.

De pil geeft soms hoofdpijn tijdens het slikken van de pil of in de stopweek. De klant kan eventueel ervoor kiezen de pil door te slikken (hormonale schommeling)

De pil kan migraine veroorzaken of verergeren. Wanneer een vrouw die de pil gebruikt voor het eerst migraine krijgt of als de migraine verergert, moet je haar naar de arts verwijzen. 

Medicatie die een interactie kan geven met een NSAID (non steroidal anti-inflammatory drug) zijn:

• Orale anticoagulantia:  acenocoumarol en fenprocoumon (NSAID's versterken de werking van acenocoumarol en fenprocoumon)
• Corticosteroïden: prednison (verhoogde kans op beschadiging van het maagslijmvlies)
• SSRI's: paroxetine (verhoogde kans op beschadiging van het maagslijmvlies)
• Trombocytenaggregatieremmers: carbasalaatcalcium en acetylsalicylzuur (verhoogde kans op beschadiging van het maagslijmvlies)
• 
  
• Bloeddrukverlagers
• Ace-remmers: enalapril (werking verminderd en kan nierdoorbloeding verslechteren)
• A2-antagonisten: valsartan (bloeddrukverlagend effect kan verminderen)
• Lisdiuretica: furosemide (het afdrijvende effect neemt af)

Medicatie voor aandoeningen die een contra-indicatie zijn voor NSAID's:

Astmamedicatie: salbutamol (benauwdheid)

Maagmedicatie: omeprazol en pantoprazol (ivm mogelijke maagzweer (ulcus pepticum))

WANNEER NAAR DE HUISARTS VERWIJZEN?

Kinderen

• Kinderen jonger dan 6 jaar altijd verwijzen.
  

Volwassenen en kinderen vanaf 6 jaar

• Als de hoofdpijn ondanks genomen maatregelen niet verdwijnt of snel terugkeert.
  
• Bij hoofdpijn die gepaard gaat met ernstige sufheid of verwardheid.
  
• Als de klant buiten bewustzijn is geweest.
  
• Bij hoofdpijn die ontstaat door een ongeluk of een harde klap op het hoofd.
  
• Bij (aanhoudende of frequente) hoofdpijn in de laatste 3 maanden van een zwangerschap, vanwege een mogelijke zwangerschapsvergiftiging.
  
• Bij kinderen die vaak hoofdpijn hebben en/of als zij door hoofdpijn minder goed functioneren op school.
  
• Bij alle vormen van hoofdpijn die de klant verontrustend, anders en ernstiger dan andere keren ervaart.
  
• Bij medicatieovergebruikshoofdpijn.

Medicamenteus advies

Eerste keuzemiddel

• Paracetamol ( Panadol, Sinaspril)

Paracetamol werkt analgetisch (pijnstillend) en antipyretisch (koortsverlagend)

Tweede keuzemiddelen

• Diclofenac (Cataflam, Voltaren K)
  

Dosering: volwassenen en jongeren vanaf 14 jaar: begindosis 25 mg daarna zo nodig 12,5-25 mg elke 4-6 uur tot in totaal maximaal 75 mg.

• Ibuprofen (Advil, Brufen, Nurofen, Sarixell)
  

Dosering volwassen en jongeren vanaf 12 jaar: begindosis 400 mg, daarna zo nodig 200-400 mg elke 4-6 uur tot in totaal maximaal 1200 mg per dag.

Dosering kinderen 6-11 jaar: maximaal 20-30mg/kg per dag verdeeld over 3 doses, maximaal 3 dagen.

• Naproxen ( Aleve, Aleve feminax)

Dosering: volwassenen 220-275 mg 2-3 x per dag, zo nodig aanvangsdosis 440-550 mg, maximaal 825 mg per dag.

Dosering kinderen vanaf 12 jaar: 220-275 mg elke 12 uur, maximaal 550 mg per dag

• Acetylsalicylzuur ( Aspirine, Aspro)
  

Dosering volwassenen en jongeren vanaf 16 jaar: 500-1000 mg per keer, zo nodig elke 4 uur, maximaal 4000 mg per dag.

Dosering jongeren 12-15 jaar: 320-500 mg per keer, maximaal 2000 mg per dag.

• Carbasalaatcalcium (Ascal)

Dosering volwassenen en jongeren vanaf 16 jaar: 600-1200 mg per keer, maximaal 4800 mg per dag.

Doseringen jongeren 12-15 jaar: 300-600 mg per keer, maximaal 2400 mg per dag.

Opdracht:

Zoek in je reader en schrijf op de correcte dosering van het eerste

keuzemiddel (rectale toediening) voor een kind van 6 jaar.

Zoek in je reader en schrijf op de correcte dosering van het eerste 

keuzemiddel (orale toediening) voor een kind van 6 jaar.

Zoek in je reader en schrijf op de correcte dosering van het eerste

keuzemiddel (rectale toediening) voor een volwassenen.

Zoek in je reader en schrijf op de correcte dosering van het eerste

keuzemiddel (orale toediening) voor een volwassenen.

Diclofenac is een eerste keuzemiddel bij hoofdpijn?

1. ja
2. nee

Analgetisch betekent?

1. Koortsverlagend
2. Pijnstillend

Een zwangere vrouw mag zonder bezwaar paracetamol gebruiken?

1. Ja
2. Nee

De werking van paracetamol begint na ongeveer?

1. 20 minuten
2. 30 minuten

De werking van paracetamol houd ongeveer ......... uur aan?

1. 4-6 uur
2. 2-4 uur

Bij het doseren is het gewicht belangrijker dan de leeftijd?

1. ja
2. nee

Geef minimaal 1 leef advies bij hoofdpijn