Lear mar Frysk - module 2 - les 2

• Fries
• Beroepsopleiding

Lear mar Frysk module 2 - les 2

YouTube : De Kast - Hert fan myn gefoel

Les 2  Ik bin sa lulk, it baarnt my yn!

It baarnt my yn = ik ben ongeduldig.

Dizze les giet oer it útdrukken fan it gefoel.

Wurklist

• Weromsjen op de les fan ôfrûne wike (húswurk en lochboek beprate)
• Harkje, lêze en útspraak oefenje (oer it útdrukken fan it gefoel)
• Grammatika (ûnregelmjittige tiidwurden)
• En no mar prate
• Om thús te dwaan (húswurk)

Opdracht 8, 9 (brûke we yn de les), 10, 11 en 12.

Winter 1979

14 febrewaris 1979

Snie

Net nei skoalle

Broer syn jierdei

Molke fan de ko

Bôle op

Nei oar doarp om medisinen

https://www.omropfryslan.nl/fy/nijs/868486/de-sniewinter-fan-1979-mei-de-hiele-buert-yn-it-spier-om-de-snie-fuort-te-krijen

Hjir kinst in foto fan dysels ynleverje.

Kursisten leverje digitaal foto yn. 

1. Lit in foto sjen, kursisten riede fan wa't de foto is.

2. Dejinge fan wa't de foto is:

- fertelt wêr't de foto makke is

- fertelt wannear't de foto makke is

- fertelt wat oer him/har as bern

OF

- lêst in stikje foar dat makke is by opdracht 9 fan les 1.

Húswurk les 1 opdracht 11:

Wolst net prate mei immen mar wol Fryske aksinten heare? 

Sjoch HEA! filmkes op YouTube.

Is it slagge om in persoan te finen om Frysk mei te praten? 
Hoe ferrûn it petear?

Noch nije wurden leard?

Opdracht 2: harkje, lêze, útspraak

Ik lês de tekst foar, lês mei.

(wol immen in foarlêsbeurt?)

We beprate drege wurden.

Dêrnei beäntwurdzje jim fragen.

Opdracht 2: Fragen oer 'De wrâld'

De antwurden steane letterlik yn de tekst.

1. Wêrom hat de tún fan Piersma in fiver?

2. Wêr mei Piersma graach nei sjen?

3. Hokker bisten binne foar syn libbensgelok ek belangryk?

4. Wat krige Piersma as lyts jonkje as presintsje?5. Wat woe Piersma as jonkje wurde?

6. Wat koe Piersma as jonkje yn alle gefallen?7. Wat die de fûgelfanger foar Piersma?

8. Wat wie foar Piersma in útdaging?

9. Wêr gie it stik oer dat Piersma op 'e middelbere skoalle lies?

10. Wêrom hat Piersma in ferskriklik soad mazzel hân?

11. Is Piersma minder somber as eartiids?

12. Wat docht Piersma mei syn frustraasjes?

Lês de fraach foar en jou antwurd yn in hiele sin.

1. De tún hat in fiver om de boel wat wiet te hâlden.
2. Hy mei graach sjen nei sweltsjes dy't in nêst bouwe.
3. Kwetsbere bisten, oft it no fûgels bine of kikkerts yn 'e sleat.
4. Theunis krige as lyts jonke in Walt Disneyboekje oer eamelders.
5. Theunis woe biolooch wurde, plan B wie oppasser yn Artis.
6. Hy koe goed hynstestâlen mjoksje.
7. De fûgelfanger treau him de goede kant út.
8. It lêzen fan it blêd Ardea wie in útdaging.
9. Dat stik gie oer it NIOZ op Teksel.
10. Omdat er de kâns krige om te dwaan wat er graach woe.
11. Ja, hy is minder somber en kin better mei syn frustraasjes omgean.
12. Hy hat leard syn frustraasjes om te setten yn it sjen fan positive útdagingen. (let op stavering positive)

NIOZ = Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee.

ARDEA is wetenschappelijk tijdschrift van de Nederlandse Ornithologische (vogelkunde) Unie.

Snappe we -e en -je tiidwurden?

PREZI Renske van der Meer

https://prezi.com/29wtjssgenik/tiidwurden/

Frysk bloed __1___ op! 

Wol no ris __2___ en __3___,

En __4___ troch ús ieren om!

Flean op! 

Wy __5___ it bêste lân fan d'ierde,

It Fryske lân fol eare en rom.

Klink dan en __6___ fier yn it rûn, 

Dyn âlde eare, o Fryske grûn!

Gatsjetekst oer tiidwurden

Frysk bloed tsjoch op! 

Wol no ris brûze en siede,

En bûnzje troch ús ieren om!

Flean op! 

Wy sjonge it bêste lân fan d'ierde,

It Fryske lân fol eare en rom.

Klink dan en daverje fier yn it rûn, 

Dyn âlde eare, o Fryske grûn!

Gatsjetekst oer tiidwurden

https://www.fryslan.frl/frysk-folksliet

tekst: "De âlde friezen" fan Eeltsje Halbertsma.

YouTube

https://youtu.be/blfTdqas3pghttps://nl.wikipedia.org/wiki/Fries_volkslied

Fjouwer koupletten:

YouTube [4.25]

https://youtu.be/blfTdqas3pg

Tiidwurden

Dit binne de (ûnregelmjittige) tiidwurden dy't einigje op -n.

jaan, dwaan, slaan, 

gean, stean, sjen en tsjen 

"Frysk bloed tsjoch op!

Wol no ris brûze en siede"

Skoft

Opdracht 3: Harkje en útspraak

1. Ik mei graach fytse.
2. Ik kin net goed oer lûde muzyk.
3. Hy is poer om't syn fyts stellen is.
4. Fardou har fiskje is deagien, se hat fertriet.
5. In soad wille mei jimme nije boat!
6. Hy skatteret it út fan it laitsjen.
7. Wy ha in noflike jûn hân.
8. De foarstelling foel my wat ôf.
9. Buorman is lilk.
10. Ik ha my ta de teannen út fermakke.

1. Jelle hat it wol besjoen.
2. It griist my oan.
3. Ik yt it leafst pankoeken mei sjerp.
4. Ik bin bang foar hûnen.
5. Wêr wurdsto bliid fan?
6. Hy is út 'e skroeven.
7. Har entûsjasme is oansteklik.
8. Ik mei dat net lije.
9. Dat is moai.
10. Makkest my kjel.

boos - gezellige - gruwel ervan - niet leuk - ontzettend - opgetogen - schrikken - woest  

Ik lês de sinnen foar. Sprek dêrnei de sinnen sels út.

De betsjutting fan de fetdrukte wurden stiet hjirûnder (net op folchoarder)

Lês hieltyd earst in sin foar.

De hiele groep seit de sin nei of kursisten krije om bar in beurt om foar te lêzen.

Brûk de ynfolstreekjes om oersettingen op te skriuwen (steane ek achter yn it boek).

Opdracht 4: Wurdskat útdrukken gefoel

fielst dy ferantwurdlik foar

glimke om 'e mûle

dêr mei ik sa graach nei sjen

belangstelling hân

kwetsbere

libbensgelok

fassinearre

...

mazzel hân

wat ik graach woe

frustraasjes

minsklike omgong

somber

entûsjasme

positive útdagingen

...

Betink sels noch fiif wurden > tsjinstellingen / synonimen

Ik haw my de bûsen útskuord 

(jin ta de teannen út fermeitsje, tige laitsje)

Bepraat oersettingen (achter yn it boek)

Kursisten betinke der sels wurden fiif by, bygelyks tsjinstellingen / synonimen.

Opdracht 5: dialooch

Wurkje yn twatallen. Skriuw in dialooch (4 sinnen) út. 

Kinst sintsjes fan opdracht 3, 4 en Frysker brûke.

Wês taret op in foarlêsbeurt.

1. Wolsto mei te fytsen?
2. ... Ik kin dêr net sa goed oer.
3. Wat hast op dyn frije dei dien?
4. ... Wat is dat fertrietlik.
5. ... ... It wie tige nei 't sin.
6. ... ... ... Hy wie poer!

Tink nei oer wurdskat en sinsbou mar it mei fonetysk, stavering is net wichtich.

Jou yn 't foar oan de twatallen troch hokker dialooch se foarlêze moatte.

Opdracht 6: regelmjittige -e tiidwurden

Foarbyld:

wy + bakke

wy bakke - wy bakten

tiidwurd + hokker persoan

ik - do - hy

wy - jimme - jo

notiid = tegenw. tijd

doetiid = verleden tijd

Foarbyld:

ik + arbeidzje

ik arbeidzje - ik arbeide

-e tiidwurden

Lês de tiidwurden yn de list earst efkes foar en freegje oft de betsjutting dúdlik is.

Opdracht 6: regelmjittige -je tiidwurden

Foarbyld:

wy + bakke

wy bakke - wy bakten

tiidwurd + hokker persoan

ik - do - hy

wy - jimme - jo

notiid = tegenw. tijd

doetiid = verleden tijd

Foarbyld:

ik + arbeidzje

ik arbeidzje - ik arbeide

-je tiidwurden

Lês de tiidwurden yn de list earst efkes foar en freegje oft de betsjutting dúdlik is.

Professor Henk: problemen by -je tiidwurden [2:05]

https://youtu.be/l-dkkTYR50U

-je tiidwurden einigje yn de doetiid en by it mulwurd net in t of d.

Grammatika

ûnregelmjittige tiidwurden

lûd = klinker

notiid = tegenwoordige tijd

doetiid = verleden tijd

folsleine tiid = voltooide tijd

PREZI Renske van der Meer https://prezi.com/29wtjssgenik/tiidwurden/

	Dwaan		Swimme
ik	doch	die	swim	swom
do	doch st	diest	swim st	swomst
hy, sy, it	doch t	die	swim t	swom
jo (u)	dogg e	diene(n)	swimm e	swommen
wy	dogg e	diene(n)	swimm e	swommen
jimme	dogg e	diene(n)	swimm e	swommen
sy	dogg e	diene(n)	swimm e	swommen
volt. deelw.		haw dien		haw swommen

Let op: by ûnregelmjittige tiidwurden feroaret de klank: yn de doetiid en folsleine tiid.

Sa no en dan feroaret de klank fan it lûd ek yn de notiid.

De ûnregelmjittige tiidwurden

(lesboek side 35)

Lesboek module 1 In list mei meast foarkommende ûnregelmjittige tiidwurden.

Opdracht 8, 9 (brûke we yn de les), 10, 11 en 12.

www.edufrysk.nl

* harkje nei de teksten

* kompjûter sjocht dyn wurk nei

De oefeningen even koart by del rinne om der wis fan te wêzen dat de kursisten snappe wat de bedoeling is.

Foar opdracht 11 praatst mei in oar yn it Frysk bûten de lessen om. It is wichtich datst meardere aksinten hearst.

Frysk ferstean & Frysk prate

Petear yn twatallen: prate oer it gefoel

1. Myn grutste frustraasje is ...

2. Ik hâld net fan ...

3. Ik wurd hiel bliid fan ...

4. Ik fyn it net fijn as ...

5. Ik wurd poer as ...

Meitsje de sin ôf mei eigen wurden.

Wês taret op in foarlêsbeurt.

We dogge it spultsje 'ik gean op reis en nim mei ...'

Meitsje de sin ôf:

Ik hâld fan ...

Eltsenien werhellet de sin en de al taheakke wurden en follet de sin oan mei ien wurdt.

It kin fansels ek mei saken dêr't we gjin nocht oan hawwe.

Meitsje de sin ôf:

Ik haw in grouwélige hekel oan ...

Opdracht 7: prate oer 'in priis wûn'

priis / priisfraach

winner /  bliid

wike yn in hotel

mei wolle

dit leaust nea

ried ris 

dreech

ik haw wûn

fjouwer stjerren

ynklusyf moarnsbrochje

jûnsiten ynbegrepen

op it strân 

optein

Do bellest mei in freon/freondinne om te fertellen datst in priis wûn hast. Ferline wike hast meidien oan in priisfraach dy't yn 'e krante stie. Der moast in riedsel oplost wurde en út de goede oplossingen is in winner lutsen. De priis is in wike foar twa persoanen yn in hotel oan see. Fertel datsto sa bliid bist mei de priis omdatst noait wat winst. Freegje dyn freon/freondinne oft se mei wol.

Wurkje yn twatallen: A begjint, B reagearret.

Mooglike reaksjes:

1. Wat leuk foar dy!

2. Dat soe ik nea ret hawwe!

3. Wêr hast dy priis mei wûn?

4. Fansels wol ik mei dy mei, wannear geane we?

Soargje dat der yn wikseljende twatallen wurke wurdt.

Doch de opdracht earst in kear foar mei ien fan de kursisten.

Freegje oft ien twatal it petear foar de groep dwaan wol.

wurdpearen

Eltsenien krijt in kaartsje

 mei in wurd. 

Jimme rinne troch elkoar, freegje nei elkoars wurd en betink tegearre oft de wurden byelkoar hearre.