les 7: opbouw NL ondergrond pleistoceen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Deze les

• Opbouw van Nederland Pleistoceen
• oefenen opbouw NL
• examenopgave
  
  
• Werken aan weektaak
• steekproeven weektaken

De opbouw van Nederland

Holoceen

Pleistoceen

nu - 10.000 BP

Post-glaciaal

10.000 - 100.000 BP

Saale ijstijd (glaciaal)

150.000 - 100.000 BP

pre-glaciaal

2.500.000 - 150.000 BP

Pre-glaciaal (voor landijs NL bedekte)

Pleisto

ceen

pre-glaciaal

2.500.000 - 150.000 BP

Koud op wereld

 Zeespiegel laag

Heel NL: 

Rivieren leggen puinwaaier neer:

Zuiden: snelstromend = 

grind en grof zand

Noorden: langzamer stromend = fijn zand + klei

Saale ijstijd (glaciaal) Landijs in NL

Pleisto

ceen

glaciaal

150.000 - 100.000 BP

Nog kouder: ijstijd

IJskap groeit tot aan HUN-lijn:

Haarlem-Utrecht-Nijmegen.

Saale ijstijd (glaciaal) 

Landijs in NL

Pleisto

ceen

glaciaal (saale ijstijd)

150.000 - 100.000 BP

Er ontstaan verschillende dingen:

keileem

De ijskap is meer dan 100 meter dik, en dus heel zwaar. De ijskap schuift over het land en verpulverd daarbij keien tot leem. Dat is keileem.

Zie afbeelding C: groene gebied noord NL

zwerfkeien

De ijskap is ontstaan in Scandinavië. In de ijstijd groeide deze tot aan de HUN-lijn. Onderweg nam het ijs ook grote keien met zich mee. Toen de ijskap weer smolt werden deze grote keien neergelegd in bijvoorbeeld Drenthe. Dit zijn zwerfkeien.

Stuwwallen

Toen de ijskap aan het groeien was duwde deze als een bulldozer veel zand en grind voor zich uit. Dit zijn heuvels geworden in midden Nederland. Zoals de Utrechtse Heuvelrug. Deze heuvels noemen we stuwwallen omdat ze door het landijs opgestuwd zijn.

Zie figuur C: de gele gebieden

Tongbekkens

Toen de ijskap aan het groeien was duwde deze als een bulldozer veel zand en grind voor zich uit. Onder het gewicht van de ijskap, het het voorzich uit schuiven van zand en grind ontstonden er lager gelegen gebieden, dit zijn de tongbekkens 

Zie figuur C: de bruine vlekken

Post-glaciaal (na de ijstijd)

Pleisto

ceen

post-glaciaal

150.000 - nu BP

Het is weer iets warmer geworden: geen landijs meer in NL

Nog wel wat koud, zeespiegel laag.

Noordzee ligt droog

Wind waait vanaf 'noordzee'

- dekzand in NL (grof zand)

- löss (=heel licht) in Zuid-Limburg en Nijmegen

Tongbekken

ijskap

stuwwal

Wat zie je op de foto?
Een...

Welke grondsoort zie je
op de foto?

Welke grondsoort zie je
op de foto?

Wat is een juiste volgorde waarin de bodem kan opgebouwd zijn.

1. bovenop: dekzand midden: keileem onderin: fijn zand
2. bovenop: keileem midden: dekzand onderin: fijn zand
3. bovenop: fijn zand midden: keileem onderin: dekzand
4. geen van de antwoorden is juist

Welke grondsoort kom je NIET tegen in Zuid-Limburg?

1. grind
2. keileem
3. löss
4. alle 3 de grondsoorten kom je niet tegen in Zuid-Limburg

postglaciaal

glaciaal

pre-glaciaal

2.500.000 - 150.000 BP

10.000 - 100.000 BP

150.000 - 100.000 BP

puinwaaier neergelegd: grind en zand

Landijs komt tot aan Haarlem-Utrecht-Nijmegen

Noordzee ligt droog, wind waait zand richting Nederland

postglaciaal

glaciaal

pre-glaciaal

tongbekken

dekzand

keileem

puinwaaier

zwerfkei

löss

Oefenen met CE vraag

vorige les: over kustversterking Katwijk

klik op de bron om deze in het groot te zien.

Gebruik atlas 54 

Tip

Bekijk de titel van de kaart en de legenda.

welke grondsoort ligt er?

Hoe (door wat) is die grondsoort daar neergelegd?

tip

Tip

Nationaal betekent voor heel Nederland.

Hoe heeft heel Nederland er last van als bij Katwijk de dijk doorbreekt?;

Bekijk welk gebied er overstroomt.

tip

Tip

Bekijk op de kaart waar de oude dijk loopt, welke gebieden waren er toen wel/niet beschermd tegen overstromingen?

Als je een dijk aanlegt moet hij voor elke meter hoger ook 3 meter breder worden.

tip

Tip

Katwijk heeft een hybride kering: deels hard en deels zacht.

Wat is het voordeel van elk type kering?

tip

Weektaak deze week + steekproeven

weektaak

support

verdieping

Je hebt geleerd

Hoe de ondergrond van Nederland is opgebouwd tijdens het Pleistoceen

Begrippen: puinwaaier, stuwwal, tongbekken, keileem, zwerfkei, dekzand, löss

Hoe een CE opdracht over waterveiligheid eruit ziet.