19.1 bouw van pezen en spieren 24/25

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

H19 SPORT

19.1

Bouw van pezen en spieren

Bouw van gewrichten

Botten/ Spieren

Pezen=

verbinding bot en spier

Banden (ligament)=

verbinding bot en bot

Een pees bestaat uit:

1. Botweefsel
2. Spierweefsel
3. Bindweefsel
4. Kraakbeenweefsel

Wat is de functie van een pees?

1. Beschermt de spier tegen beschadiging
2. Zorgt dat de spier niet uit elkaar valt
3. Aanspannen en ontspannen van de spier
4. Houdt de spier aan het bot vast

Bouw van pezen

Pezen bestaan voornamelijk uit bindweefselcellen (fibroblasten) omgeven door veel tussencelstof: collageen (gemaakt door die bindweefselcellen).

Pezen kunnen een klein beetje uitrekken.

Pezen zijn nauwelijks doorbloed  

Spieren zitten dus met PEZEN aan botten vast.

Een PEES is:

• wit van kleur
• stevig en taai
• flexibel (buigzaam)
• maar vrijwel niet elastisch (uitrekbaar)
• slecht doorbloed en geneest dus langzaam

Bindweefselfuncties

Ondersteuning:  Bindweefsel ondersteunt organen en andere weefsels in het lichaam.

Bescherming: Het beschermt organen (bijvoorbeeld vetweefsel rondom organen).

Transport: Bloed transporteert stoffen door het lichaam.

Opslag: Vetweefsel slaat energie op in de vorm van vet.

Herstel: Bindweefsel helpt bij de genezing van beschadigde structuren, zoals botten en spieren.

Bindweefsel

Losmazig bindweefsel: onder de huid en rond organen. Het is flexibel en biedt ondersteuning en voeding aan andere weefsels.

Dicht bindweefsel: Het komt voor in pezen (verbindingen tussen spieren en botten) en ligamenten

Vetweefsel slaat vet op en speelt een rol bij energieopslag, isolatie van het lichaam en bescherming van organen tegen stoten.

Kraakbeen: Kraakbeen is een stevig, flexibel bindweefsel dat voorkomt in gewrichten, de neusschelpen, de oren en tussen de wervels van de wervelkolom. Het zorgt voor demping en voorkomt wrijving tussen botten.

Botweefsel: Botten zijn hard bindweefsel dat het skelet vormt, het lichaam structurele steun biedt, beschermt en helpt bij beweging. 

Bloed: Bloed wordt soms ook als bindweefsel beschouwd omdat het cellen bevat die in een vloeibare matrix (plasma) zweven. Het transporteren van zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen maakt het een essentieel onderdeel van het lichaam.

Bindweefsel: cellen met tussencelstof

collageen, elastine en hyaluronzuur

(tussencelstof met elastische vezels)

collageen, lijmstof

collageen, kalk

nauwelijks

tussencelstof

(stug, met veel kalk)

   Fibroblasten - 

   gap junctions

Om toch ‘informatie’ te kunnen uitwisselen (in de vorm van ionen/ secundaire boodschappers) staan deze cellen met eiwitkanalen – gap junctions – met elkaar in contact.

De cellen van bindweefsel zijn door hun tussencelstof verder van elkaar verwijderd dan andere celtypes.

Soorten spieren: let op functie, bouw en aansturing

Skeletspieren

Gladde spieren

Hartspieren

Bouw skeletspieren

Spiervezel is opgebouwd uit samengesmolten spiercellen. Deze cellen hebben meerdere kernen.

BINAS 90C

Rangschik van klein naar groot....

1. myosinemolecuul - spiervezel - spierfibril - spierbundel - spier
2. myosinemolecuul - spierfibril - spiervezel - spierbundel - spier
3. myosinemolecuul - spierfibril - spierbundel - spiervezel - spier
4. myosinemolecuul - spierbundel- spiervezel - spierfibril - spier

Bouw van skeletspieren

Elke spiervezel bevat contractiele filamenten:

actine en myosine

Deze filamenten kunnen langs elkaar glijden waarbij de

spiervezel korter en dikker wordt.

De filamenten kunnen NIET uit elkaar glijden, alleen

uit elkaar getrokken worden.

BINAS 90C

Het deel tussen twee Z-lijnen (membranen) heet een sarcomeer;  de kleinste eenheid van een spiervezel die kan samentrekken

• lichte I-banden
• donkere A-banden

Skeletspieren

• Dwarsgestreept spierweefsel
• Zitten met pezen vast aan je botten
• Onder controle van de wil = bewust
• Werkt snel, maar is snel vermoeid
• Werken vaak samen: antagonisten/ antagonistisch paar

Gladde spieren

• Geen strakke rangschikking van de fibrillen
• Geen vergroeiing of onderlinge verbindingen

• Vaak twee lagen met andere oriëntatie (kring- en lengtespieren)
• Niet bewust - reageren op prikkels van autonoom zenuwstelsel
• Werken langzamer maar langer en zijn onvermoeibaar
• Bloedvaten, bronchiën, maag, darmen, baarmoeder en blaas

Hartspieren

• Dwarsgestreept spierweefsel met vertakkingen. 
• Via Gap-junctions verbonden (netstructuur) waardoor
    gecoördineerde samentrekking kan plaatsvinden.
• Onbewust.
• Onvermoeibaar.

Wat geven de
cijfers aan?

1. 1-Dwarsgestreept 2-Hartspier 3-Gladde spieren
2. 1-Hartspier 2-Gladde spieren 3-Dwarsgestreept
3. 1-Gladde spieren 2-Dwarsgestreept 3-Hartspier
4. 1-Hartspier 2-Dwarsgestreept 3-Gladde spieren

Gecoördineerd samentrekken

Impulsoverdracht in een spier vindt plaats in een neuromusculaire synaps (= motorisch eindplaatje). 

Spiervezels verbonden met hetzelfde motorische axon vormen een motorische eenheid:

zij trekken tegelijk samen.

Werking spieren: zie animatie op volgende slide

www.bioplek.org