Beeldspraak

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Opwarmer: woordspel

1. Beeldspraak

2. Stijlfiguren

Nederlands: stijlmiddelen

Wat is een bommel-
ding?

Wat heb je liever: een overdrijvende regenwolk of een overdrijvende docent Nederlands?

Wat vind je heftiger om op TikTok tegen te komen:
een instructiefilmpje voor het maken van brandbommen of eentje over hoe je een vuurwapen uit een 3D-printer kunt laten rollen?
Onthoud je antwoord!

Stijlmiddelen

Stijlmiddelen verfraaien je tekst.

1. Beeldspraak

2. Stijlfiguren 

1. Beeldspraak 

a. gebaseerd op het maken van een vergelijking

b. niet gebaseerd op het maken van een vergelijking

Wat zie je in deze zinnen?

De vijand kwam als een dief in de nacht

Hij ging er als een haas vandoor.
Zij werd zo rood als een kreeft. 

Zo rood als een kreeft 

Vergelijking

In een vergelijking zet je twee dingen naast elkaar die op elkaar lijken, het object en het beeld.

- De vijand kwam als een dief in de nacht.

- Hij ging er als een haas vandoor.

- Zij werd zo rood als een kreeft.

Wat zie je in deze zinnen?

De docente, een soort dinosaurus van het ergste soort, wist van niets. 
Joost, die magere lat, eet echt te weinig.

Zijn hoofd, een biet, sprak boekdelen.

Karel, een echte angsthaas, was snel weg.

Zo rood als een kreeft 

A-syndetische vergelijking

Beeld en object blijven over, verbindingswoord wordt weggelaten.
  
- De docente, een soort dinosaurus van het ergste soort, wist van niets.

- Joost, die magere lat, eet echt te weinig.

- Zijn hoofd, een biet, sprak boekdelen.

Wat zie je in deze zinnen?

De koning van de wildernis hiels alle andere dieren in de gaten. 
Die monsters uit A4W, die kunnen toch niet voetballen?d

Metafoor

Het object wordt helemaal vervangen door het beeld. Beeld en object lijken op elkaar.

- De koning van de wildernis hield alle dieren in de gaten. 

- Die tijgers uit V5, die kunnen toch wel voetballen?

Beeldspraak - Homerische vergelijking

En ook: alliteratie (langs lelies - schoon schuilt schouwen)

Wat zie je in deze zinnen?

De oude auto kwam hoestend en proestend op gang.
De zon streelde onze wangen.
Papier is geduldig.

Het gevaar loerde op elke hoek van de straat

Het gevaar loerde op elke hoek van de straat

Zo rood als een kreeft 

Personificatie

Met een personificatie stel je een levenloos ding voor als een persoon.

- De oude auto kwam hoestend en proestend op gang.

- De zon streelde onze wangen.

- Papier is geduldig.

Wat zie je in deze zinnen?

Het lachen van de kinderen klonk als een regen van suiker.

De stilte van de avond was zo intens dat het bijna tastbaar was.

Synesthesie

Waarnemingen van twee verschillende zintuigen worden met elkaar gecombineerd.

De geur van het verse brood vulde de kamer met een gouden gloed
- Zijn stem had de diepte van een donkere oceaan.

Beeldspraak 

a. gebaseerd op het maken van een vergelijking

b. niet gebaseerd op het maken van een vergelijking

Wat valt je op in deze zinnen?

Oranje moet het voortaan doen zonder de inzichten van Koeman. 

De krullenbol liep dagelijks langs de snoepmachine, zonder iets te kopen. 

Rembrandt hangt al jaren op de mooiste plek van het Rijksmuseum. 

Metonymia (metoniem)

- Oranje moet het doen zonder de inzichten van Koeman.

- De krullenbol liep dagelijks langs de snoepmachine, zonder iets te kopen.

- Rembrandt hangt al jaren op de mooiste plek van het Rijksmuseum. 

metoniem/metonymia

Bij metonymia wordt net als bij de metafoor alleen het beeld genoemd (en niet het object), maar er is geen sprake van overeenkomst. Vaak benoemt het beeld een opvallende eigenschap of een opvallend kenmerk van het object.

Soorten metonymia

- Neem maar een bloemetje mee (je noemt een deel, maar je bedoelt het geheel: pars pro toto)

- Nederland won van Duitsland (je noemt het geheel, maar je bedoelt een deel: totum pro parte)

- Mijn Nikes lopen erg lekker (je noemt de producent/merknaam, maar bedoelt het product)

Soorten metonymia

- Die lachebek (je noemt de eigenschap, maar je bedoelt de persoon) .

- Hij trapte het leer tussen de doelpalen (je noemt het materiaal, maar je bedoelt het voorwerp) 

- Geef mij nog maar een glaasje (je noemt het voorwerp, maar je bedoelt de inhoud).

- Dat is een echte Van Gogh (je noemt de maker, maar bedoelt het product).

QUIZ

Geef in de volgende quizvragen aan met welke vorm van beeldspraak je te maken hebt. 

Bij de ingang van de discotheek stond EEN KLEERKAST die iedereen fouilleerde.

1. vergelijking
2. metafoor
3. synesthesie
4. metoniem

De Tweede Kamer eist meer ASFALT van het kabinet.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. metoniem

Mijn oude fiets SMEEKT om een grondige opknapbeurt.

1. synesthesie
2. metafoor
3. personificatie
4. metoniem

De wijze uitspraken van de president en zijn WARME WOORDEN stemden het volk tevreden.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. synesthesie

Wat een WOLK VAN EEN BABY heeft dat jonge stel.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. metoniem

Na de dood van zijn vrouw raakte hij aan de fles.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. metoniem

Opeengepakt ALS HARINGEN IN EEN TON werden we in de legertruck vervoerd.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. metoniem

Goede boeken zijn BRANDSTOF voor het brein.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. metoniem

Hij vindt de Haagse politiek NET EEN POPPENKAST.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. metoniem

Karel, DIE ANGSTHAAS, was snel weg.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. a-syndetische vergelijking

Deze film is door de recensenten volledig AFGEBRAND.

1. vergelijking
2. metafoor
3. personificatie
4. metoniem

Aan de slag

Maak Cursus 5 (formuleren),

§ 4, opdracht 1 - 3 - 5