§6.2 De zeespiegel stijgt

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

§6.2 De zeespiegel stijgt 

Wat weet je nog van de vorige les?

In welke geologische periode
leven we nu?

1. tertiair
2. kwartair

Hoe heet de tijd in de geologische tijdsschaal waarin er ijstijden waren?

Wat is het Pleistoceen en wat heeft dat met glacialen te maken?

1. Het Pleistoceen is een geologisch tijdperk met alleen warme tijden
2. Het Pleistoceen startte 10.000 jaar geleden tot nu met ijstijden
3. Het Pleistoceen is een interglaciaal van 200.000 jaar geleden
4. Het Pleistoceen is een geologisch tijdperk met glacialen

Hoelang geleden begon het Pleistoceen?

1. 1 miljoen jaar
2. 2 miljoen jaar
3. 10.000 jaar
4. 2,6 miljoen jaar

Wat is het verschil tussen een glaciaal en een interglaciaal?

Zet de namen op de goede plek

Saalien

Weichselien

Wat is het belangrijkste verschil tussen het Saalien en het Weichselien?

Pleistoceen

Holoceen

Stijgende zeespiegel

IJstijden

Groot waddengebied

Ontstaan stuwwallen

Ontstaan veen

Dekzand

Keileemkoppen

Stuwwallen

Löss

Drie vragen

Zelfstandig, 3 minuten de tijd : beantwoord de vragen in je schrift:

1. Waar zie je de stuwwallen nog terug?
   
2. Uit welk materiaal bestaan die stuwwallen? 
   
3. Waarom is het bij de pijl geen aaneengesloten stuwwal meer?
   

Vragen van deze les

Lees paragraaf 6.2. zorgvuldig en beantwoord de volgende vragen in je schrift:

1. Wat is het belangrijkste verschil tussen het Holoceen en het Pleistoceen?
   
2. Wat wordt er bedoeld met de relatieve zeespiegelstijging?
   
3. Wat is het verschil tussen het basisveen en het Hollandveen?
   
4. Wat zijn strandwallen en waarom zijn deze belangrijk geweest in de vorming van de duinen?
   
5. Bekijk figuur 8 in je leerboek. Verklaar het verschil tussen kaart B en C, ga in je verklaring in op de rol van de zee.

Klaar? Maak opdracht 1 t/m 5 van paragraaf 6.2. 

Wat moet je kennen en kunnen?

• waarom de relatieve zeespiegel steeg
  
• wat de verklaring is voor de afwisseling van basisveen,oude zeeklei, Hollandveen en jonge zeeklei
• wat het verschil is tussen strandwallen, oude duinen en jonge duinen
  
• wat de invloed van de zee was in drie perioden (figuur 8)

Deelvraag: Wat is tijdens het Holoceen de invloed van de

natuurkrachten water en wind op de vorming

van het Nederlandse landschap?

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

1. Wat is het belangrijkste verschil tussen het Holoceen en het Pleistoceen?

2. Wat wordt er bedoeld met de relatieve zeespiegelstijging?

Hoe is het landschap in NL ontstaan?

Van pleistoceen 

Naar holoceen

§6.1

§6.2

Landijs smolt 

Stijgende zeespiegel

Holocene processen

1. Warm water zet uit; (wordt groter)
2. Smelten van (pleistocene) landijs;
3. Bodemdaling (herstel isostatisch evenwicht)
4. Bodemdaling (veen inklinking)

Waarom stijgt de zeespiegel?

Absolute zeespiegelstijging            Relatieve zeespiegelstijging

Klimaatverandering

In het holoceen warmde het klimaat op en ijskappen smolten = absolute zeespiegel.

Zeespiegel steeg ook door bodemdaling Samen zorgen bodemdaling en afsmelten van het ijs voor een relatieve zeespiegelstijging. 

Bodemdaling

Zeespiegel steeg ook door bodemdaling. Samen zorgen bodemdaling en afsmelten van het ijs voor een relatieve zeespiegelstijging. 

• Inklinken van veen
• Herstel isostatisch evenwicht

Zeespiegelstijging

Aan het einde van het Pleistoceen smolt het landijs. Zeespiegel steeg met 100m

Zeespiegel stijging?

Herstel isostatisch evenwicht

Het gewicht van het landijs, werd de aardkorst ingedrukt.

Hierdoor kwamen andere delen hoger te liggen. 

Na het smelten van het landijs, veerde de aardkorst weer op, waardoor andere delen weer daalden. (60-75 cm / eeuw)

Nu is de daling afgenomen. Er is minder tot geen smeltend landijs.

Nederland op de wip!?

3. Wat is het verschil tussen het basisveen en het Hollandveen?

Basisveen

Periode van transgressie. Invloed van de zee neemt toe. 

Landschappen ontstaan:

• duinen
• veenmoerassen

Transgressie

Periode van transgressie. Invloed van de zee neemt toe. Ook het grondwaterpeil steeg tot aan het landoppervlak, hierdoor was het natte omstandigheden en er onstond moerassen waarin dode planten resten zich verzamelen onder water, dit noemen ze veen. (Basisveen/Hollandveen)

7000 j.g.

800 j.g.

Duinen/strandwallen

Basis veen

Door een stijgende zeespiegel zorgde voor nattere omstandigheden in Nederland. Het grondwaterpeil kwam omhoog en steeg tot aan het landoppervlak. Er onstonden moerrassig gebied, waarin dodeplantenresten niet of nauwelijks verteerden (veen). Ze noemen dit basisveen omdat het eerste laag is wat in het Holoceen in Laag-Nederland ontstond. Deze veenlaag ligt direct op de Pleistocene ondergrond. (zand)

Inklinking van Basis veengronden

Veen

Ophoping van plantenmateriaal

Ziet dit er stevig uit?

 Relatieve zeespiegelstijging

Doordat het warmer worden op aarde, smelt het landijs, (Zuidpool, Groenland, Gletsjers) hierdoor stijgt de zeespiegel. Dit noemen we absolute zeespiegelstijging.

Absolute zeespiegelstijging + bodemdaling noemen we relatieve zeespiegelstijging. De bodem daalt, door dat de bodem inklinkt. De bodem is meestal veengrond. Wanneer hier water uitgehaald word, droogt het veen op en zakt in. (inklinking) Het land waar wij op leven komt dan lager te liggen. Wanneer de zee 2 meter stijgt en de bodem met 1 meter inklinkt, dan stijgt de zee relatief met 3 meter.

Holocene processen

Periode van transgressie 

Landschappen ontstaan:

• duinen
• veenmoerassen

Transgressie

invloed van de zee neemt toe. 

Bekijk figuur 8 in je leerboek. Verklaar het verschil tussen kaart B en C, ga in je verklaring in op de rol van de zee.

Wat zijn strandwallen en waarom zijn deze belangrijk geweest in de vorming van de duinen?

Waddenkust

3850 v.Chr.: einde aan landinwaarts opschuiven kustlijn.

Ontstaan oude duinen: 

• op de grens tussen land en zee ontstonden strandwallen.

• strandwallen door zeegaten onderbroken, ontstaan binnenzee.
• droogvallend met eb, onder water met vloed          ontstaan laag zeeklei door bezinken fijne kleideeltjes.

Veenmoerassen

Kust verschoof zeewaarts door een dalende zeespiegel.

Aan zee: lange, lage duinenrij gebied daarachter: 

• Invloed zout zeewater werd minder

• Zoet water + (dode)planten = veen
• Verlanding = plantengroei in open water + veenontwikkeling.

 Ontstaan van een dik veenpakket: Hollandveen. 

Jongere afzetting

Door stormen werden in Noord- en Zuidwest-Nederland:

• veen weggeslagen 
• nieuwe zeegaten gevormd 
• de overgebleven lagen veen bedekt door een nieuwe laag zand en klei: jonge zeeklei.

Jonge duinen ontstaan: Zandbanken voor de kust afgebroken door de zee, zand verder verplaatst door de wind.

Dynamisch kustbeheer

Vroeger:

• zand storten bij weggeslagen kust

Tegenwoordig:

• zand storten op één plek en natuur gaat werk zelf doen
• natuur herstelt de kust

Aan het werk

Wat: lees en maak van §6.2 De zeespiegel stijgt vraag 1 t/m 4

Wanneer: voor de volgende les af

Hulp: de theorie (Lees goed!)

           buurman/buurvrouw naast je

           de docent

Klaar: Kijk in de studiewijzer bij leeractiviteiten voor deze paragraaf

Tijd: Timer

Lesdoelcheck

1. Noem 3 van de 4 oorzaken waardoor de zeespiegel stijgt?
2. Leg uit wat herstel van isostatische evenwicht inhoudt
3. Leg uit wat transgressie is.
4. Hoe is veen ontstaan?
5. Leg uit wat het verschil is tussen absolute zeespiegelstijging en relatieve zeespiegelstijging is. 

Exit Ticket
Hoe goed heb je de les begrepen?

😒🙁😐🙂😃

Wat weet je nog van de vorige keer?

openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt het voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de afsluitende foto

De Zandmotor of zandsuppletie werkt alleen bij een zeestroom van zuid naar noord.

Vragen van deze les

1. Wat is het belangrijkste verschil tussen het Holoceen en het Pleistoceen?
   
2. Wat wordt er bedoeld met de relatieve zeespiegelstijging?
   
3. Wat is het verschil tussen het basisveen en het Hollandveen?
   
4. Wat zijn strandwallen en waarom zijn deze belangrijk geweest in de vorming van de duinen?
   
5. Bekijk figuur 8 in je leerboek. Verklaar het verschil tussen kaart B en C, ga in je verklaring in op de rol van de zee.

Exit Ticket
Hoe goed heb je de les begrepen?

😒🙁😐🙂😃

Lesdoelcheck

1. Hoe zijn de oude duinen ontstaan en hoe herken je deze nog in het landschap van nu?
2. Leg uit hoe het Hollandveen is ontstaan.
3. Leg het verschil uit tussen oude duinen en jonge duinen
4. benoem en leg uit het voorbeeld van dynamisch kustbeheer.