Herhaling SE 2

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

V4 - Thema 6

Mens en milieu

BINAS tabellen 93F-G

Accumulatie

Koolstofkringloop

Stikstofkringloop

Versterkt broeikaseffect

Eutrofiëring

• Ecosysteemdiensten
• Bemesting, eutrofiëring
• Bodembewerking, chemische en biologische bestrijding, accumulatie, bio-industrie en biologische veeteelt
• Duurzaamheid, koolstofkringloop, stikstofkringloop
• Versterkt broeikaseffect, klimaatsverandering
• Natuurbehoud, natuurbeheer, natuurontwikkeling

V5 Thema 1

Regeling

BINAS tabellen: 88, 89

Homeostase

• In stand houden dynamisch evenwicht
• Uitwendig en inwendig milieu
• Regelkring
• Normwaarde
• Negatieve en positieve terugkopppeling

Hormoon-receptorcomplex

Second-messenger

Regeling hormonen

Eilandjes van Langerhans

• a-cellen produceren glucagon en B-cellen produceren insuline
• Door insuline meer glucosetransporteiwitten in celmembraan
• Glucose in cellen omgezet naar glycogeen en opgeslagen
• Insuline stimuleert omzetting glucose naar vetten en eiwitten

Neuron

• Impulsen ontvangen en doorgeven
  
• Dendriet ontvangt impulsen
  
• Axon geleidt impulsen van cellichaam af
  
• Axon eindigt in synaps, spleet tussen uiteinde neuron en doelwit
  
• Cellichamen alle neuronen in of vlak bij CZS

Synaps

Soorten neuronen

• Impulsen ontvangen en doorgeven
  
• Dendriet ontvangt impulsen
• Axon geleidt impulsen van cellichaam af
• Axon eindigt in synaps, spleet tussen uiteinde neuron en doelwit
• Cellichamen alle neuronen in of vlak bij CZS

Zenuwcellen en zenuwen

Reflexboog

Natrium-kaliumpomp

• In neuron cytoplasma negatief geladen vergeleken met buitenkant neuron
• Rustpotentiaal -70 mV
• Buiten meer Na+ dan K+, in cytoplasma meer negatieve ionen
• Gehandhaafd door actief transport natrium-kaliumpomp

Impulsgeleiding

Skeletspieren

Myofibril

Sarcomeer

Contractie

• Homeostase, regelkring, normwaarde, positieve en negatieve terugkoppeling
• Hormoonklieren, hormonen
• Perifeer zenuwstelsel, zenuwcellen en zenuwen, gliacellen, 
• Animaal en autonoom zenuwstelsel
• Centraal zenuwstelsel, hersenen, ruggenmerg
• Reflexboog, parasympatisch en orthosympatisch deel zenuwstelsel
• Natrium-kaliumpomp, impulsgeleiding, saltoire impulsgeleiding, neurotransmitters, summatie
• Spierweefsel, skeletspieren, contractie, houding en beweging

V5 Thema 2

Waarneming en gedrag

BINAS tabel: 87C

Accomoderen

Verziend en bijziend

• Hoornvlies en ooglens breken licht
• Bolle lenzen convergeren licht, holle lenzen divergeren licht

Pupilreflex

Staafjes en kegeltjes

Pigmenten

Diepte zien

Sleutelprikkel

Supranormale prikkel

Leerprocessen

• Gewenning
• Inprenting
• Imitatie
• Conditionering (trial and error, geconditioneerde reflex en beloning)
• Inzicht

Sociaal gedrag

• Balts
• Territoriumgedrag
• Conflictgedrag
• Rangorde
• Staten (insecten)

• Interne en externe prikkels, adequate prikkels, receptoren
• Onderdelen oog, accomoderen, verziend en bijziend, pupilreflex, staafjes en kegeltjes, diepte zien
• Gedragssyteem en gedragsketen, ethogram en protocol
• Motivatie, periodieke invloeden, sleutelprikkels, supranormale prikkels
• Leerprocessen (gewenning, inprenting, imitatie, conditionering, inzicht)
• Sociaal gedrag (balts, territoriumgedrag, conflictgedrag, rangorde, staten)
• Gedrag bij mens, aangeboren en aangeleerd gedrag

V5 Thema 5

Planten

BINAS tabellen: 72, 81, 91

Groei

• Delingen in meristeem toppen van stengels en wortels (groeipunten) zorgen voor lengtegroei
• Diktegroei: cambium
• Celstrekking en celspecialisatie één van twee dochtercellen stamcel in meristeem

Houtvaten en bastvaten

• Houtcellen maken secundaire celwanden van cellulose en lignine, dwarswanden verdwijnen
• Bastvaten krijgen openingen tussen cellen, celkernen verdwijnen

Sapstroom

• Houtvaten (xyleem): anorganisch - water en zouten 
• Bastvaten (floeem): organisch - water en assimilatieproducten (glucose)

Watertransport wortelcellen

• Bij kurkbandjes actief transport mineralen via celmembraan
  
• Hoge osmotische waarde in centrale cilinder
• Osmose naar centrale cilinder
• Kurkbandjes verhinderen terugstromen water
• Water in houtvat stijgt --> worteldruk

Waterpotentiaal

• Verplaatsing van water (MPa)
• Osmotisch potentiaal wordt negatiever met meer opgeloste stoffen
• Drukpotentiaal wordt positiever met hogere turgordruk
• Water beweegt van hoog naar laag waterpotentiaal

Stijgende sapstroom

• Cohesie en adhesie samen grotere kracht dan zwaartekracht
• Water wordt omhoog getransporteerd

Houtvaten

• Watertransport door verschil waterpotentiaal door verdamping, water aangevuld door capillaire werking (verdampingsstroom)
• Huidmondjes kunnen sluiten om verdamping tegen te gaan
• In zomer vooral verdamping, in lente vooral worteldruk

Bastvaten

• Bevat vooral suiker
• Variabele richting sapstroom, van suikerbron naar plek waar suiker nodig is of opgeslagen wordt

Voortplantingsorganen plant

Zelfbestuiving en kruisbestuiving

Auxine

• Licht vermindert aanmaak auxine
• Auxineconcentratie lager aan belichte zijde
• Belichte zijde groeit langzamer
• Stengeltop groeit richting licht
• Auxine door zwaartekracht in onderkant stengel, waardoor deze naar boven groeit
• In wortel andersom

Fototropie

Geotropie

• Bouw planten
• Meristemen, groeipunten
• Houtvaten en bastvaten, cambium, jaarringen
• Transport door houtvaten en bastvaten, capillaire werking, worteldruk, waterpotentiaal
• Huidmondjes
• Assimilatie en dissimilatie, beperkende factor
• Geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting, bestuiving, bevruchting, stekken, enten, weefselkweek
• Auxine, fototropie en geotropie, ethyleen