Par. 3.2 Athene en Sparta

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Leerdoelen opschrijven

4. Waarom brak de Perzische Oorlog uit en welk gevolg had dat voor de Griekse poleis?

5. Waarom brak de Peloponnesische Oorlog uit en welk gevolg had dat voor Athene?

Klaar? Lees de tekst "Feit en mening" op blz. 50.

1. Hoe ontstond de Atheense democratie en hoe functioneerde deze?

2. Wat zijn de verschillen tussen Athene en Sparta?

3. Wat zijn feiten en meningen?

04-11 Par. 3.1 De wereld van de Grieken

07-11 Par. 3.1 De wereld van de Grieken

11 en 14 nov: GEEN GS LES

18-11  Par. 3.1 De wereld van de Grieken

21-11 Par. 3.2 Athene en Sparta

25-11 Par. 3.2 Athene en Sparta

28-11  Par. 3.2 Athene en Sparta

02-12 SO par. 3.1 en 3.2 

05-12 Par. 3.3 De Griekse cultuur

9-12 Par. 3.3 De Griekse cultuur

12-12 Par. 3.3 De Griekse cultuur

16-12 Par. 3.4 Grieken in Egypte en Azië

19-12 Par. 3.4 Grieken in Egypte en Azië

KERSVAKANTIE

06-01 Par. 3.4 Grieken in Egypte en Azië

09-01 Extra

13-01 Herhalen

TOETSWEEK 2

TOETSWEEK 

H3 par 3.1 t/m 3.4

Studiewijzer

Programma

1. Uitleg par. 3.2 

2. Opdrachten maken en bespreken

3. Leerdoelen bespreken

4. Afsluiten

Tijd over? Filmpje kijken

Huiswerk

Werkboek blz. 55 opdrachten 4, 5 en 7.

+

Antwoord de leerdoel in je schrift:

1. Hoe ontstond de Atheense democratie en hoe functioneerde deze?

Tirannie

• In de 6de v.Chr. hadden de aristocratie de macht.
• De bevolking had geen invloed op het bestuur.
• Veel mensen waren arm en slavernij nam toe.
• Peisistratos wilde tiran worden en beloofde de problemen op te lossen.

Peisistratos:

• Verdreef in 546 v.Chr. de meeste aristrocraten.
• greep de macht en paakte de rijkdom (grond) van de overgebleven aristocratische families. 
• verdeelde de grond van rijke families onder arme Atheners.
• verbeterde de rechtspraak door rechters aan te stellen. 
• sloot vrede met andere stadstaten. 
• verlaagde de belastingen.

Gevolgen van Peisistratos beslissingen:

• De welvaart steeg.
• Meer mensen konden een wapenuitrusting aanschaffen.
• Wie kan meevechten, mag meebeslissen. kregen meer mensen politieke invloed.
• Peisistratos was het hier niet mee eens en probeerde de macht te behouden: hij en zijn opvolgers onderdrukte de mensen die niet eens met hen waren.
• De onvrede groeide en de Atheners willen geen tiraan meer!

Democratie!

• Demos = volk , Kratos = heersen
• Bestuursvorm waarbij burgers zelf mogen meepraten en stemmen.
• Vanaf 508 v.Chr. kregen de Atheense burgers (inwoners met burgerrechten) het recht om mee te beslissen over het bestuur van de hun stadstaat. 
• Maar vrouwen, vreemdelingen en slaven hadden geen burgerrechten. 
• Alleen vrije volwassenen Atheense mannen hadden burgerrecht.

Hoe functioneerde het bestuur?

• Via volksvergadering werden beslissingen genomen over bijvoorbeeld: oorlog voeren, hogere belasting. 
• Athene was een directe democratie (burgers mogen zelf meepraten en stemmen).
• Raad van Vijfhonderd voerde de besluiten van de volksvergadering uit.
• Rechtspraak gebeurde door burgers: alle burgers waren gelijk voor de wet. 

Hoe functioneerde het bestuur?

• Alle volwassen mannelijke Atheense burgers mochten deelnemen aan de volksvergadering.
• Iedere aanwezige kreeg een vergoeding voor deelname.
• In de volksvergadering werd een plaats in de Raad van Vijfhonderd en onder de rechters verloot.

Ostracisme: wegstemmen van ongewenste politici.

De rechtsstaat

Klassikaal lezen

blz. 50

Vorige les...

In de 6de v.Chr. hadden de aristocratie de macht, maar Peisistratos wordt tiran: hij verdeelde de rijkdom (grond) van de overgebleven aristocratische families onder arme Atheners, verbeterde de rechtspraak door rechters aan te stellen, sloot vrede met andere stadstaten en verlaagde de belastingen.

Gevolgen: de welvaart steeg en meer mensen konden een wapenuitrusting aanschaffen.

Wie kan meevechten, mag meebeslissen. kregen meer mensen politieke invloed.

Peisistratos probeerde de macht te behouden door de bevolking te onderdrukken. 

De onvrede groeide en de Atheners willen geen tiraan meer!
DEMOCRATIE: Vanaf 508 v.Chr. kregen de Atheense burgers (inwoners met burgerrechten) het recht om mee te beslissen over het bestuur van de hun stadstaat. 

Vorige les: hoe functioneerde het bestuur?

• Via volksvergadering werden beslissingen genomen over bijvoorbeeld: oorlog voeren, hogere belasting. 
• Athene was een directe democratie (burgers mogen zelf meepraten en stemmen).
• Raad van Vijfhonderd voerde de besluiten van de volksvergadering uit.
• Rechtspraak gebeurde door burgers: alle burgers waren gelijk voor de wet.
• Ostracisme 

Het bestuur van Sparta

• twee erfelijke koningen = aanvoerders van het leger.
• een raad van oude mannen
• volksvergadering (kwam zelden bijeen en alleen edelen mochten voorstellen doen. De rest mag alleen voor of tegen stemmen.)
• Het was geen democratie zoals in Athene, want slechts een klein aantal mensen had burgerrechten.
• Het bestuur zorgden ook voor het onderwijs = militaire training.

Sparta, groepen

Sparta kende vier sociale groepen:

1. Mannen en vrouwen geboren in Sparta.
2. Overwonnenen. Zij woonden in gebieden die door Sparta waren onderworpen.
3. Bewoners van stadstaatjes verder van Sparta af.
4. Slaven.

Sparta

In de 8e eeuw v.C. veroverden zij hun buurland Messenie. Bewoners voortaan bezit van Sparta.

Sparta had de Messeniërs tot hun slaven gemaakt. Ze moesten de Messeniërs en andere slaven de baas blijven. 

Hiervoor werd iedere Spartaan een soldaat. 

Alle landbouw werd gedaan door de slaven.

Sparta, opvoeding

• Hele opvoeding gericht op worden van goede soldaat.
• Alle jongens vanaf 7 jaar bij moeder weg voor militaire training.
  
• Meisjes ook harde opvoeding -> veel sport en beweging ->sterke vrouw baart sterke kinderen !
  
• Mannen wonen in kazernes (militaire basis) -> af en toe naar huis om baby's te maken... 

Historische vaardigheden: feit en mening

Feit: iets dat waar is, of wat echt is gebeurd, dat je kan bewijzen. 

Meningen: iets wat je ervan vindt.

Als je een mening niet herkent, kun je een verkeerde conclusie trekken. 

Vorige les...

1. Hoe ontstond de Atheense democratie en hoe functioneerde deze?
   
2. Wat zijn de verschillen tussen Athene en Sparta?
   
3. Wat zijn feiten en meningen?

Oude Grieken vs Perzen: 

• Eerste Perzische Oorlog (492 v. Chr. tot 490 v. Chr.)
  
• Tweede Perzische Oorlog (480 v. Chr. tot 479 v.Chr.)

Athene vs Sparta:  

• Peloponnesische Oorlog (431 v.Chr. tot 404 v.Chr.)

De Perzische Oorlog: aanleiding (1)

In Perzie: de koningschap van de goden gekregen en hebben recht op totale macht.

De Perzen nemen veel Griekse koloniën over. 

De Griekse koloniën waren ontevreden over de hoge belastingen die ze aan de Persen moesten betalen en de hindering van het Griekse zeehandel. 

De Eerste Perzische Oorlog (2)

• De koning van Perzië, Darius I, stuurde 600 schepen over zee, zij verwoesten het eiland Euboia en gaan door naar Marathon.
  

• Atheense hooplieden overrompelen de Perzen (6400 tegen 192 doden).
  

• Perzen trekken zich terug, sommige schepen vluchtten.

De Eerste Perzische Oorlog (3)

• De Perzen verliezen de slag bij Marathon.
  
• Een Atheense soldaat rende in één ruk van Marathon naar Athene (42km) om de overwinning te melden...

De Tweede Perzische Oorlog (1)

Darius I wilde wraak voor de nederlaag bij Marathon!

De Atheners gaan zich voorbereiden:

- Bondgenootschappen sluiten met andere Griekse stadstaten (zoals Sparta).

De Tweede Perzische Oorlog (2)

Darius I werd opgevolgd door Xerxes.

De oorlog begint!:

- De bergpas Thermopylae (Leonidas en zijn 300 soldaten)

- Spartanen verloren de strijd.

- De Perzen verwoesten Athene (onbeschermd), de bewoners waren al gevlucht op hun schepen.

- De Perzen werden verslagen bij het eiland Salamis..

Athene hegemonie

De poleis willen voorkomen dat de Perzen opnieuw zouden binnenvallen, daarom sloten ze zich in een bondgenootschapen aaneen. 

Maar...

Athene had de hegemonie: Athene nam alle beslissingen en bepaalde wat de bondgenoten moesten doen.

Bijv: bondgenoten moesten de democratie invoeren en mochten niet uit het bondgenootschap stappen. 

Wat als je niet deed wat Athene wilde?

Ze werden door Athene aangevallen en kregen Atheens legerkamp bij de stad!

Athene was de sterkste polis

Athene begon andere poleis overheersen. 

Andere poleis verzetten zich tegen Athene. 

Zij sloten, onder leiding van Sparta, een nieuw bondgenootschap: de Peloponnesische Bond. 

De Peloponnesische Oorlog (2)

• In 431 v.Chr. brak de oorlog uit! 
• Sparta gewonnen! Hoe? Ze plunderde het platteland, verbrand de olijfbomen en bouwden zelf een vloot om te zorgen dat er geen voedsel meer naar Athene ging.
• Sparta wist enkele jaren de leiding te behouden, maar dat duurde niet lang: steeds braken er nieuwe oorlogen uit tussen stadstaten die meer macht wilden. Pas in de tweede helft van de 4de eeuw v.Chr. keerde de rust weer terug.

Opdrachten maken en bespreken

Werkboek blz .58-59 opdrachten 9, 10 en 11

Max. 10 minuten, daarna bespreken

Eerder klaar? Beantwoord de leerdoelen en leer de begrippen van par. 3.2 uit je hoofd!

Leerdoelen bespreken

4. Waarom brak de Perzische Oorlog uit en welk gevolg had dat voor de Griekse poleis?

5. Waarom brak de Peloponnesische Oorlog uit en welk gevolg had dat voor Athene?

Vroeger & Zo