Licht op de Verlichting 20-21

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Licht op de Verlichting

een nieuwe blik op de maatschappij

Eerst een beetje herhalen...

sleep de info naar de bijbehorende stand

1e Stand

2e Stand

3e Stand

geestelijken

adel

boeren en burgers

Betaalt belasting 

grootgrondbezitters

woont een groot deel van het jaar op paleis Versailles

Leerdoelen

• Je kunt het nieuwe (revolutionaire) wetenschappelijke denken uitleggen aan de hand van voorbeelden.
• Je kunt denkbeelden van de Verlichting op het gebied van politiek en sociale verhoudingen uitleggen.
• Je kunt de relatie tussen de toename van de invloed van het volk (en een parlementair stelsel) en het Verlichtingsdenken uitleggen.

Wetenschap 

Na de renaissance (waarin welgestelde mensen voor het eerst zelf gingen nadenken/onderzoeken) en de wetenschappelijke revolutie (waarin steeds meer instrumenten werden bedacht zoals de microscoop om onderzoek te verbeteren) is de wetenschap in de 18e eeuw enorm populair. Franse koningen hadden de beste wetenschappers in dienst om er voor te zorgen dat zij de meeste kennis (en daarmee macht) hadden.

Tijdens de Wetenschappelijke Revolutie werd ontdekt dat er sprake was van bepaalde wetten, die telkens weer opnieuw konden worden gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan de Wet van Zwaartekracht. 

Na de natuur ook de samenleving

Wetenschappers hebben in de loop van de eeuwen steeds meer vertrouwd op hun verstand, de ratio. Nu de natuur zo goed onderzocht is, gaan ze ook de samenleving onderzoeken. Wetenschappers waren ervan overtuigd dat er ook wetten zouden zijn voor de samenleving; de samenleving is ook logisch te verklaren. Met logisch nadenken zou de samenleving nog beter worden. Dat gebeurt op dezelfde manier als tijdens de Wetenschappelijke revolutie, vertrouwend op hun gezonde verstand en niet op bijgeloof, de koning of de kerk. Dit noemt men de Verlichting 

met  je verstand de problemen in de samenleving proberen op te lossen

Wat past niet bij de Verlichting?

1. Logica
2. Ratio
3. Bijgeloof
4. Ik denk, dus ik ben

Verder met deze stof

lees Tijd voor Geschiedenis, § 6.3.1 Licht op de Verlichting

maak opdracht 1, 2 & 3

Denken over macht

De manier waarop het land bestuurd wordt, wordt door de Verlichters onderzocht.

Want dat Droit Divin, kan dat wel verklaard worden met het gezonde verstand?!

John Locke

Volgens Locke zijn alle mensen als gelijke geboren. Ze hebben allemaal dezelfde grondrechten zoals het recht op vrijheid en het recht op bezit.

De mensen hebben ervoor gekozen om een deel van hun vrijheid in te leveren aan een koning, zodat deze het volk kan besturen. Maar als hij geen rekening houdt met de grondrechten van het volk, dan mag het volk de koning zijn macht afnemen. 

Wat zou Locke hebben gevonden van het absolutisme?

Jean-Jacques Rousseau

De Fransman  Rousseau ging nog een stap verder. Hij vond dat het volk zelf de macht moest hebben. Dit kon alleen als de democratie zou worden ingevoerd.

Wat zou Rousseau hebben gevonden van het absolutisme?

Montesquieu

Montesquieu vond dat een alleenheerser (zoals een absoluut vorst) zal altijd misbruik maken van zijn macht; je kunt immers niet én wetten bedenken én zorgen dat ze goed worden uitgevoerd zonder soms een kleine uitzondering te maken (voor familie, vrienden etc).

Daarom bedenkt Montesquieu de Trias Politica, de driemachtenleer

Trias Politica

Er zijn drie verschillende machten die gescheiden zouden moeten zijn:

• wetgevende macht, die de wetten bedenkt
• uitvoerende macht, die de wetten uitvoert
• rechtsprekende macht, die controleert of het volk en de overheid zich aan de wetten houden

Trias Politica in de praktijk

De trias politica wordt tegenwoordig als heel belangrijk beschouwd. Het bestuur in Nederland is dan ook volgens dit principe georganiseerd:

• wetgevende macht,  de eerste en tweede kamer
• uitvoerende macht, de ministers en hun ambtenaren
• rechtsprekende macht, de rechters

Wat zou Montesquieu hebben gevonden van het absolutisme?

Denk na over waar de Verlichting voor stond. Wat wilden de Verlichters mee afrekenen?

1. De ratio (het verstand)
2. Altijd luisteren naar de kerk
3. De mens is van nature goed
4. De macht van het volk

bekijk de afbeelding. Op de afbeelding zijn de 3 standen afgebeeld. Wie is wie?

bekijk de afbeelding.
Waar staan de boeien voor die de man breekt?

bekijk de afbeelding.
Waarom schrikken de andere twee mannen zo?

Stel een vraag over iets dat je nog niet helemaal begrijpt

Verder met deze stof

lees Tijd voor Geschiedenis, § 6.2 Pruiken en problemen 

maak opdracht 6, 7 en 8C