Geschiedenis vwo 4 - 6.3 Absolutisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Macht corrumpeert, absolute macht corrumpeert absoluut

(Lord Acton) 

Macht en politiek in de verschillende periodes

• Tijd van Grieken en Romeinen: Griekse stadstaten, goddelijke keizers (imperium)
• Tijd van monniken en ridders: hofstelsel, feodalisme (piramidevorm, macht in ruil voor grond/deel van de macht/...)
• Tijd van steden en staten: staatsvorming en centralisatie (eenheid, één plek)
• Tijd van regenten en vorsten: streven van vorsten naar absolute macht (zoveel mogelijk macht in handen van één vorst)

Absolutisme

• Het symbool voor absolutisme: Paleis van Versailles
• Zichtbaar centrum van de macht
• Buiten Parijs (!)
• Gigantische kosten voor bouw en hofhouding
• Hof (top Franse adel) gedwongen om (grotendeels) op paleis te verblijven
• Voorbeeld voor veel Europese vorsten tijdens en na Lodewijk XIV

Samengevat

Absolutisme onder Lodewijk XIV

• Politiek: koning wil/heeft zoveel mogelijk macht (l'etat c'est moi) qua wetgeving, uitvoering en rechtspraak
• Economie: mercantilisme (Vive le France!), vgl. Trump!
• Godsdienst: één (staats)kerk, de katholieke kerk
  

Herhaling 6.3 Absolutisme

6.4 Wetenschappelijke revolutie

1. Nieuwe wereldbeeld

2. Factoren die bijdroegen aan de wetenschappelijke revolutie en de Verlichting (7.1)

3. Wat heeft 6.4 ons nu te zeggen?
Het belang van wetenschap en aanvallen daar op

Leg uit hoe het streven van Lodewijk XIV naar absolutisme in politiek, economisch en religieus opzicht eruit zag. Gebruik per element slechts één woord, dus in totaal gebruik je drie woorden

Beperkingen absolutisme

• Godsdienstvrijheid (i.p.v. één kerk/geloof)
• (Invloedrijk) Parlement --> onderhandelen over belastingen, wetten, etc.
• Grondwet (staat nl. boven iedereen, incl. de koning)
  
• Engeland kent een lange parlementaire traditie (1215 Magna Carta) -> koning gebonden aan standen, verenigd in parlement
• 17e eeuw: veel 'conflicten' tussen vorsten en parlement
• 1688 Glorious Revolution - 'onze' Willem III steunt Engelse protestantse edelenen en parlement, wint en wordt king William die belooft de Engelse grondwet (inperkingen monarchie) te steunen --> constitutionele monarchie (vgl. ons eigen land)

6.4 Wetenschappelijke Revolutie

• Tijdvak 2: ontwikkeling van wetenschappelijk denken (filosofen zoals Plato en Aristoteles)
• Tijdvak 5: hernieuwde wetenschappelijke belangstelling (Renaissance)
• Tijdvak 6: wetenschappelijke revolutie
• Tijdvak 7: verlichting en rationeel optimisme

Kern wetenschappelijke revolutie: oud en traditioneel, klassiek denken in twijfel trekken

Francis Bacon: ga uit van waarneembare feiten, verzamel die en trek conclusies = empirisme

1543 Johannes Keppler: van een geocentristisch naar een heliocentristisch wereldbeeld

1609 Bewezen door Galileo Galilei --> inquisitie, verboden te publiceren. Aanval op de wetenschap

Hoe stimuleren een wereldeconomie enerzijds (6.1, 6.2) en het streven van vorsten naar absolute macht (6.3) anderzijds de wetenschappelijke revolutie (6.4)?

7.1 Verlichting en rationeel optimisme

• Onwetendheid, intolerantie, gebrek aan kennis = duisternis
  Kennis, inzicht en verdraagzaamheid = licht
• Geloof/overtuiging: d.m.v. het verstand, de rede/ratio alles begrijpen en verbeteren --> rationeel optimisme

Welke bron gebruik je altijd bij een onderzoek en is tegelijk symbool van de Verlichting?

Hoe dachten Verlichte denkers over godsdienst?

Verlicht denken over godsdienst

• Situatie in veel Europese staten: godsdienstoorlogen/conflicten over de staatskerk (intolerantie)
• Gezag van de Kerk op basis van Bijbel en traditie (overgeleverd)
• Natuurwetenschappelijk onderzoek is al gauw bedreigend (waar komt dé Waarheid vandaan?)
  
  
• Verlicht
  

Hoe dachten Verlichte denkers over sociale verhoudingen?

Sociale verhoudingen

1. Geestelijkheid - de Kerk
   
2. Adel - vorsten en edelen
   Wetgevende, uitvoerende en vaak ook rechtsprekende macht
   
3. Het volk - kooplui, ambachtslieden, boeren
   Brengen de (stijgende) belastingen op
   

Verlicht denken over politiek

Verlicht denken over economie

Macht corrumpeert, absolute macht corrumpeert absoluut

(Lord Acton) 

Verwerking

In 7.1 komt een heel aantal Verlichtingsdenkers voorbij

Zet ze op een rij en noem per filosoof het gedachtegoed

Maak van dit overzicht een rap/rijm/gedicht --> vrijdag trappen we de les er mee af

Alles voor het volk, niets door het volk

Verlicht absolutisme

• Absolute monarchie
• Verlichtingsidealen (kennis, vrijheden, tolerantie, ontwikkeling --> vorst bepaalt tot welke mate en voert het van bovenaf in
• Ancien règime = conservatief (bij het oude laten) absolutisme
• Politieke en sociale structuren moeten onveranderd blijven 
• Gaat (radicale) verlichtingsdenkers vaak niet ver genoeg
• Wat is de kracht van het volk (waarvoor absolute vorsten/machthebbers vrezen)?
  

Frederik II over de macht van de koning (1752)

Aan iedereen vrijheid van geweten laten, steeds Koning zijn en niet de Priester spelen, dat is het zekere middel om zijn Staat te vrijwaren voor de stormen die de dogmatische geest van de theologen altijd zoekt te verwekken. De godsdeinstoorlogen in het buitenland zijn het toppunt van onrechtvaardigheid en van onzin. 

De vrijheid van meningsuiting moet absoluut zijn.

7.3 Democratische revoluties

Doel:

• Je kent de oorzaken, het verloop en de gevolgen van 

1) De Amerikaanse Revolutie

2) De Bataafse Revolutie

3) De Franse Revolutie

• en kunt daarbij aantoonbaar Verlichtingsidealen uit primaire bronnen benoemen

Middel: groepsopdracht A, B of C

Uitvoering: les van maandag a.s. 

Zij die hun geschiedenis wel lezen, maar er niet van leren, zijn gedoemd deze te herhalen

Wie tweette dit?