Kijk op taal-H.5-beeldtaal-samenstelling- afleiding-havo1

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Wat moeten jullie straks kennen en kunnen?

Oftewel, wat is het doel van deze les?

Na deze les weet je functies van beeldtaal te noemen,het verschil tussen samenstellingen en afleidingen en kun je de betekenis van veel voorkomende voor- en achtervoegsels geven.

EVEN EEN TERUGBLIK:

 Hoe maak je tegenstellingen?
Er zijn drie manieren om een tegenstelling te maken:

•  1  Je neemt een heel ander woord met een tegengestelde betekenis
• Je zet een voorvoegsel

  (zoals on-, a-, anti-, il-, im-, de-) voor het woord

•   Je verandert het voorvoegsel van het woord: behandelen ↔ mishandelen

Je hebt niet altijd woorden nodig om iets duidelijk te maken. Soms is een plaatje genoeg, zoals een pictogram of een icoon. Er zijn pictogrammen en iconen voor:

• hulp of informatie (Hier vind je een plattegrond van de stad);
• een instructie (Zo moet je de dop van de fles schroeven);
  

• een verbod (Roken verboden);
• • een gebod (Honden in de goot);
• • een waarschuwing (Pas op, overstekende eendjes);
• • een gevoel (Ik ben verdrietig).

Een woord met een voorvoegsel of achtervoegsel noemen we een afleiding, bijvoorbeeld ongezond en leugenaar.

Er zijn afleidingen met een voor- én een achtervoegsel: onleesbaar, antidemocratisch.

Veelvoorkomende voor- en achtervoegsels zijn:

• a-, af-,de-,
• dis-,on-,ont-,
• ver-,-aar, -baar,
• -er, -ij, -heid,
• -ief, -ing, -isch,
• -lijk, -loos, -zaam.

BEDENKEN JULLIE NU ZELF EENS EEN WOORD MET EEN ACHTER EN/OF VOORVOEGSEL

Een woord dat uit twee of meer aparte woorden bestaat, noemen we een samenstelling, bijvoorbeeld

kaakchirurg (kaak + chirurg),

brugklasmentor (brug + klas + mentor).

Soms staat er -s- of -en- tussen de woorddelen, zoals in bedrijfsarts of hondenogen.

Even checken. Wie vertelt mij nog even wat we zojuist hebben gehoord?

Geen vingers, ik geef de beurt aan ..............................................

Nu zelfstandig aan de slag

Wat nu?

 Voordat je aan de opdrachten begint, lees je eerst zelfstandig de theorie op blz. 191

Maken opdr.  1 t/m 4

blz. 191-192