Gehandicaptenzorg 8.23 Ondersteunen van mensen met een meervoudige beperking

• Verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Gehandicaptenzorg

8.23

Ondersteunen van mensen met een meervoudige beperking

Gedrag is communicatie

Alle gedrag is communicatie.

Zoek naar de betekenis van gedrag. 

Vaak is er veel meer mogelijk dan je denkt.

Pijngedrag

Mensen met een meervoudige beperking vertellen je meestal niet dat ze pijn hebben. Vaak is ook niet goed te zien of ze pijn hebben. Ze zijn meestal erg beperkt in hun uitingsmogelijkheden (huilen, schreeuwen). Signalen dat ze pijn hebben, zijn vaak heel klein en makkelijk te missen.

Pijngedrag

CPG = Checklist pijngedrag voor jongeren en kinderen die niet in staat zijn om met woorden duidelijk te maken dat ze pijn hebben. De gedragingen zijn onderverdeeld in vier categorieën: gezichtsexpressie, stemming, vocalisaties (jammeren bijvoorbeeld) en fysiologische signalen (tranen). 

Lichamelijke verzorging

Zorgmomenten gebruik je om contact met de zorgvrager te leggen. Zorg dat je een ontspannen houding hebt. 

Er is een verhoogd risico op allerlei gezondheidsproblemen.

Long- en ademhalingsproblemen

Als de zorgvrager slecht doorademt en niet goed slijm ophoest, kunnen longproblemen optreden. De oorzaak is vaak slecht functionerende ademhalingsspieren.

Problemen met het hart en de bloedsomloop

 

Vooral bij de bedlegerige zorgvrager met een meervoudige beperking is aandacht voor de bloedcirculatie nodig. Hij beweegt te weinig om het bloed goed te laten doorstromen. Er kan dan vochtophoping (oedeem) in de benen ontstaan. Ook het risico van decubitus kan erg groot zijn.

Problemen bij de spijsvertering

Vooral bij mensen met een meervoudige beperking komen relatief vaak problemen met slikken en met de spijsvertering voor. 

- sondevoeding (1/6 zorgvragers, neus of PEG (naar maag))

- refluxziekte (maagzuur stroomt terug de slokdarm in)

refluxziekte

Gevolgen: ontstekingen, zuurbranden, bloeding in weefsel van slokdarm, zweren, slokdarmkanker

Symptomen: bloed) braken, bloedarmoede, voedsel opgeven, voedselweigering of steeds terugkerende longontstekingen. In gedrag: onrust, agressie, gilbuien of automutilatie.

Oplossing: zuurremmers, rechtop eten, verdikkingsmiddel

Problemen met de uitscheiding, huidproblemen

Veel mensen met een meervoudige beperking zijn incontinent en hebben last van obstipatie. Ook huidproblemen komen veel voor. Er is een verhoogd risico op smetten en decubitus.

* lichaamstemperatuur vaak lager dan gemiddeld, (36-36,5° C) oa door gebrek aan beweging. Temp meten via oor onbetrouwbaar door huidschilfers. 

Gebitsproblemen

Bij mensen die spastisch zijn is het tandglazuur vaak van slechte kwaliteit. Zij hebben daarom meer risico op cariës (gaatjes) en tandplaque. Zorgvragers met een meervoudige beperking verzetten zich vaak tegen tandenpoetsen. Als je tanden poetst bij zorgvragers die dat zelf niet kunnen, is het belangrijk dat je zijn gezicht goed vasthoudt zonder hem pijn te doen.

Nagelverzorging

Zorgvragers met een verstandelijke en motorische beperking dragen vaak orthopedisch schoeisel. Vanwege afwijkingen aan de voeten wordt schoeisel speciaal op maat gemaakt. Het nadeel van orthopedisch schoeisel is het verhoogde risico op het ingroeien van nagels. Dit komt door de druk van buitenaf op de voet. Nagels kunnen ook ingroeien door een sterk afwijkende groei van handen en voeten.

Hoe komt het dat zorgverleners signalen missen?

antwoord

Pijnsignalen bij mensen met een meervoudige beperking zijn vaak minimaal. Zorgvragers kunnen niet zeggen: ‘Ik heb hoofdpijn’ of ‘Ik heb pijn in mijn buik’. Vaak huilen of schreeuwen ze ook niet, en als ze dat wel doen wordt niet aan de mogelijkheid gedacht dat de oorzaak pijn kan zijn.

Belang van spel en activiteiten

zorgen voor een invulling van de vrije tijd, en een belangrijke variatie in het leven van zorgvragers met een beperking;

hebben een positief effect op de motorische, cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling;

leiden tot afname van probleemgedrag, omdat frustratie en verveling afnemen;

versterken gevoelens van eigenwaarde en geven voldoening;

geven mogelijkheden tot sociaal contact en communicatie.

Belang van spel en activiteiten

Om te kunnen spelen, moet de zorgvrager beschikken over lichamelijke en verstandelijke vermogens. Daarnaast moet hij zich kunnen concentreren: hij moet zijn aandacht erbij kunnen houden. Ook stimulans en aandacht van de begeleiders is nodig.

Aanbieden van spel

Als begeleider moet je houding spelstimulerend en speluitlokkend zijn.

Zorgvragers met een meervoudige beperking moeten leren spelen. 

Speelgoed en activiteiten moeten aangepast zijn aan de aard en de ernst van de beperking.

Aandachtspunten 

Gebrek aan verkenningsdrang

Gebrek aan focus

Vertraagde kijk-, luister- en grijpgerichtheid

Extreme reacties

Activiteiten: doel en middel

Bij zorgvragers met een meervoudige beperking is meestal sprake van lichaamsgebonden en associatief ervaren. Bij activiteiten maak je daarom gebruik van nabijheidszintuigen: tast, reuk en smaak. Een activiteit die goed aansluit bij het lichaamservaren is snoezelen. 

Snoezelen

Snoezelen is het selectief aanbieden van zintuiglijke prikkels in een sfeervolle, ontspannen omgeving. 

Doel van het snoezelen is dat de zorgvrager zichzelf kan zijn, dat hij zich ontspant.

Snoezelen

Het gebruik van de verschillende zintuigen wordt gestimuleerd, bv

zien: fluorescerende dia’s, lichte en donkere ruimte, lichtorgel, spiegelbol;

horen: echogeluiden, muziek luisteren of maken, microfoon;

voelen: tastborden, luchtmatras, speelblokken, ballenbad, voelbakken;

ruiken: geurkokers, reukslangen;

proeven: zoete, zure en bittere hapjes, lekkere hapjes en drankjes.

vraag

Spel en activiteiten zijn voor iedereen belangrijk. Dat geldt nog meer voor mensen met een beperking.

Waarom zijn spel en activiteiten voor hen extra belangrijk? Noem drie punten.

antwoord

Bv: 

invulling van de vrije tijd, variatie in het leven.

positief effect op de motorische, cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling.

afname van probleemgedrag, frustratie en verveling nemen af.

versterken de gevoelens van eigenwaarde, geven voldoening.

mogelijkheden tot sociaal contact en communicatie. 

vraag

Waarom is het voor de zorgvrager belangrijk dat het snoezelen wordt begeleid door een vaste, vertrouwde begeleider? Noem twee redenen.

antwoord

Mogelijke redenen zijn:

De zorgvrager moet zich tijdens het snoezelen kunnen ontspannen. Hij moet zich op zijn gemak voelen. Bij een vreemde zal dit niet zo snel het geval zijn.

De vaste begeleider kent de zorgvrager en kan reacties duiden. Hij kan dan aan de reacties van de zorgvrager zien of hij iets prettig vindt of niet.